Water Supply in a Late Medieval Motte Tower Castle. Remarks Concerning the Discovery of a Well within the Mottetype Manor in Ciochowice in Upper Silesia

Radosław Zdaniewicz

doi:10.18778/0208-6034.40.17

Autor

Radosław Zdaniewicz University of Lodz, Doctoral School of Humanities https://orcid.org/0000-0001-5816-1075

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-6034.40.17

Słowa kluczowe:

studnia, dostarczanie wody, motte, dwór rycerski, późne średniowiecze, Górny Śląsk

Abstrakt

W trakcie badań późnośredniowiecznych obiektów typu motte na terenie Europy niezwykle rzadko odkrywane są urządzenia, których zadaniem było dostarczanie wody na potrzeby użytkowe ich mieszkańców. Niewątpliwie łatwy dostęp do ujęcia lub źródła wody był istotny zarówno dla zaspokojenia codziennych potrzeb mieszkańców, jak i dla stabilnego funkcjonowania gospodarczego każdej siedziby rycerskiej. W otoczeniu średniowiecznego dworu rycerskiego w Ciochowicach na Górnym Śląsku, w trakcie badań archeologicznych przeprowadzonych w 2021 r., natrafiono na relikty studni. Celem niniejszego artykułu było omówienie tego rzadkiego i cennego znaleziska w kontekście innych odkryć tego typu w Europie. W trakcie badań ustalono, że szkielet cembrowiny studni ciochowickiej stanowiły półokrąglaki sosnowe, na końcach zaciosane na obłap, z ostatkami, na tzw. jaskółczy ogon. Próby drewna pobrane z elementów drewnianych poddano badaniom chronologicznym metodą 14C i dendrochronologii. Wykazały one, że obiekt pochodzi z XV w. We wnętrzu i bezpośredniej bliskości studni odkryto szereg przedmiotów związanych z jej codziennym użytkowaniem, m.in. żelazną nabierkę, relikty obręczy wiadra czy ułamki naczyń ceramicznych.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Abłamowicz R. (2023), Zwierzęce szczątki kostne z grodziska w Ciochowicach, pow. gliwicki, woj. śląskie, “Górnośląskie Raporty Archeologiczne”, 2, p. 165–173.
Google Scholar

Bagniewski Z., Tomczak E. (1972), Z badań grodzisk średniowiecznych powiatu gliwickiego, “Zeszyty Gliwickie”, 9, p. 201–217.
Google Scholar

Brno (2006), [in:] J. Tejral (ed.), Přehled výzkumů, vol. XLVII, Archeologický ústav Akademie věd České Republiky, Brno.
Google Scholar

Brüggler M., Ocklemburg U. (2015), Eine Motte mit Vorgängerbesiedlung am Mühlenbach in Schermbeck, “Archäologie im Rheinland”, 2014, p. 172–175.
Google Scholar

Buśko C. (1996), Urządzenia wodno-kanalizacyjne w średniowiecznych i nowożytnych miastach śląskich, “Archeologica Historica Polona”, 3, p. 93–122.
Google Scholar

Cembrzyński P. (2014), Zaopatrzenie w wodę i usuwanie nieczystości w miastach stref bałtyckiej i sudecko-karpackiej w XIII–XVI w., Uniwersytet Wrocławski. Instytut Archeologii, Wrocław (Wratislavia Antiqa, 14).
Google Scholar

Ciglbauer J., Vobejda L., Figura J., Hieke E., Krajíc R., Šálková T. (2023), Využívání vody na šlechtických hospodářských dvorech na příkladu dendroarcheologie dvora Švamberku, okres České Budějovice — The use of water in manor farmsteads illustrated on the example of the dendroarchaeology of the farmstead of Švamberk, České Budějovice, “Archeologické výzkumy v jižních Čechách”, 36, p. 231–247.
Google Scholar

de Meulemeester J., Matthys A. (2001), Castles at war: some reflections based on excavations of motte and bailey castles in Belgium, “Acta Archaeologica Lodziensia”, 47, p. 44–50.
Google Scholar

Fokt K. (2012), Późnośredniowieczne osadnictwo wiejskie na Dolnym Śląsku w świetle badań archeologicznych, Księgarnia Akademicka, Kraków.
Google Scholar

Goiński D. (2016), Badania archeologiczne na gródku średniowiecznym w Rudzie Śląskiej-Kochłowicach, przeprowadzone w latach 2103–2014, województwo śląskie, [in:] Badania archeologiczne na Górnym Śląsku i ziemiach pogranicznych w latach 2013–2015, Śląskie Centrum Dziedzictwa Kulturowego w Katowicach, Katowice, p. 92–105.
Google Scholar

Heinzmann R. (1999), Filozofia średniowiecza, P. Domański (ed.), Wydawnictwo Antyk, Kęty.
Google Scholar

Herrnbrodt A. (1955/1956), Die Ausgrabungen auf der Motte Hover-berg bei Birgelen, Kreis Geilenkirchen-Heinsberg, “Bonner Jahrbuch”, 155/156.2, p. 343–354.
Google Scholar

Higham R., Barker P. (1992), Timber castles, University of Exeter Press, Exeter.
Google Scholar

Huml V. (1977), Sídla nižší šlechty na Jistebnicku (okres Tábor), “Archeologia Historica”, 2, p. 93–104.
Google Scholar

Jasieńko J., Nowak T., Karolak T. (2014), Historyczne złącza ciesielskie / Historical carpentry joints, “Wiadomości Konserwatorskie / Journal of Heritage Conservation”, 40, p. 58–82.
Google Scholar

Klápšte J. (2012), Promena ceských zemí ve stredovek, NLN – Nakladatelství Lidové nowiny, Praha.
Google Scholar

Krajíc R. (2003), Sezimovo Ústí archeologie středověkého poddanského města 3 (Kovárna v Sezimově Ústí a a anallýza výrobků ze železa), Díl 2, Archeologický ústav AV ČR, Praha–Sezimovo Ústí–Tábor.
Google Scholar

Laberscheck J. (2016), Sieć wodna średniowiecznego Krakowa i jej gospodarcze wykorzytanie, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk, Warszawa.
Google Scholar

Lechowicz Z. (1986), Gniazdków, gm. Chotcza, woj. radomskie. Stanowisko 1, Informator Archeologiczny, r. 1986B, Ministerstwo Kultury i Sztuki; Polska Akademia Nauk, Warszawa, p. 180.
Google Scholar

Legutko R. (2017), Tales z Miletu o wodzie, “Peitho. Examina Antiqa”, 8.1, p. 81–90, https://doi.org/10.14746/pea.2017.1.4
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.14746/pea.2017.1.4

Ligęza E. (1971), Wodociągi dawnego Krakowa do połowy XVII wieku, Towarzystwo Miłośników Historii i Zabytków Krakowa, Kraków.
Google Scholar

Łubkowska B. (2016), Rola wody w życiu człowieka i środowisku, [in:] M. Podgórska (ed.), Żywienie a środowisko, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Zarządzania w Gdańsku, Gdańsk, p. 20–37.
Google Scholar

Marciniak-Kajzer A. (2011), Dwór rycerski w Polsce. Wizerunek archeologiczny, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, https://doi.org/10.18778/7525-543-0
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/7525-543-0

Nowakowski D. (2017), Śląskie obiekty typu motte. Studium archeologiczno-historyczne, Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, Wrocław.
Google Scholar

Ostrowski W. (1996), Wprowadzenie do historii budowy miast. Ludzie i środowisko, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa.
Google Scholar

Ottoway P., Rogers N. (2002), Craft, Industry and Everyday Life: Finds from Medieval York, Council for British Archaeology, York.
Google Scholar

Pawliński M. (2012), Sprawozdanie z badań ratowniczych na Placu T. Kościuszki w Bytomiu, woj. śląskie, Badania archeologiczne na Górnym Śląsku i ziemiach pogranicznych w latach 2009–2010, Śląskie Centrum Dziedzictwa Kulturowego w Katowicach, Katowice, p. 60–65.
Google Scholar

Piekalski J., Duma P., Jaworski K., Boguszewicz A. (2021), A city and river in pre-industrial East-Central Europe. Case study: Wrocław, “Archaeologia Historica Polona”, 28, p. 79–115, https://doi.org/10.12775/AHP.2020.004
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.12775/AHP.2020.004

Samsonowicz H. (1970), Życie miasta średniowiecznego, Wydawnictwo Poznańskie, Warszawa.
Google Scholar

Sas-Zubrzycki J. (1916), Polskie budownictwo drewniane jako pierwowzór dla stylu nadwiślańskiego i stylu zygmuntowskiego w utworze kształtu. Badania oparte na licznych rysunkach zabytkowych, nakład własny autora, Kraków.
Google Scholar

Sikora J., Kittel P. (2017), Problem nieco zapomniany? Zaplecza rezydencji rycerskich typu motte, [in:] A. Różański (ed.), Gemma Gemmarum. Studia dedykowane Profesor Hannie Kočce-Krenz, Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Poznań, p. 561–589.
Google Scholar

Sowina U. (2009), Woda i ludzie w mieście późnośredniowiecznym i wczesnonowożytnym, Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, Warszawa (Ziemie Polskie z Europą w Tle).
Google Scholar

Zdaniewicz R. (2021), Z badań grodzisk średniowiecznych powiatu gliwickiego w pół wieku później, “Acta Universitatis Lodziensis. Folia Archaeologica”, 36, p. 369–394, https://doi.org/10.18778/0208–6034.36.18
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/0208-6034.36.18

Zdaniewicz R., Abłamowicz R. (2024), Evidence of Food Preparation, Consumption and Storage in a Late Medieval Manor in Czechowice, Upper Silesia, “Fasciculi Archaeologiae Historicae”, 37, p. 47–65, https://doi.org/10.23858/FAH37/2024.003
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.23858/FAH37/2024.003