Nowe – stare zabytki. Pozostałości tekstyliów z metalowych elementów stroju z cmentarzyska w Odrach, czyli „archeologia magazynowa”
DOI:
https://doi.org/10.18778/0208-6034.39.04Słowa kluczowe:
kultura wielbarska, Odry, groby, tkaninyAbstrakt
Celem niniejszego artykułu jest analiza kilku, jak dotychczas niepublikowanych, tekstyliów ze stanowiska w Odrach, pow. Chojnice, woj. pomorskie. Tkaniny z tytułowego cmentarzyska były już częściowo analizowane, jednak omawiane w niniejszym tekście zabytki tekstylne nie były dotąd badane i publikowane. Analizie poddano materiały tekstylne z pięciu obiektów – płaskich grobów szkieletowych oznaczonych stelami. Zaprezentowano jedynie metalowe elementy stroju, na których znalazły się tkaniny będące głównym przedmiotem przedkładanego tekstu. Prezentowane zabytki tekstylne zachowały się na trzech sprzączkach do pasa oraz dwóch zapinkach. W przebadanym zespole włókienniczym z cmentarzyska w Odrach wyróżniono dziesięć fragmentów tekstylnych, na które składa się pięć tkanin wełnianych (9 fragm.) i jedna tkanina lniana. Spośród tkanin wełnianych wyodrębniono wyroby trzech typów: 1, 7 i 8, które należą do I i II gatunku. Zaprezentowane wyroby włókiennicze należą do typowych tekstyliów użytkowanych przez ludność kultury wielbarskiej. Wskazują na to analogiczne znaleziska znane z cmentarzysk położonych we wszystkich strefach osadniczych wyodrębnionych dla tejże kultury. Wszystkie sprzączki charakteryzują się dwudzielną konstrukcją oraz ramą D-kształtną. Obie zapinki, na których przetrwały zabytki tekstylne, to fibule zachowane fragmentarycznie. Przedmioty metalowe stanowią podstawę datowania tekstyliów, które można zatem wiązać z końcowym etapem użytkowania cmentarzyska w Odrach, czyli z fazami C1a i C1b.
Pobrania
Bibliografia
Almgren O. (1923), Studien über nordeuropäische Fibelformen der ersten nachchristlichen Jahrhunderte, Verlag von Kurt Kabizsch, Leipzig.
Google Scholar
Andrzejowski J., Żórawska A. (2002), Cmentarzysko kultury wielbarskiej na stan. 1 w Nadkolu, woj. Mazowieckie, [w:] J. Andrzejowski, R. Prochowicz, A. Żórawska (red.), Varia Barbarica. Zenoni Woźniak ab amicis dicata, Fundacja Przyjaciół Instytutu Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa–Lublin (Monumenta Archaeologica Barbarica. Series Gemina, 1), s. 29–80.
Google Scholar
Antosik Ł. (2021), Tekstylia z cmentarzyska w Brzynie, stan. 7, pow. Pucki, woj. pomorskie, [w:] A. Strobin, Brzyno stanowisko 7. Cmentarzyska kultury oksywskiej i wielbarskiej oraz z okresu wędrówek ludów na Wysoczyźnie Żarnowieckiej (badania 2011–2016), Wydawnictwo Bernardinum, Pelplin, s. 217–226.
Google Scholar
Belanová-Štolcová T. (2012), Slovak and Czech Republics, [w:] M. Gleba, U. Mannering (red.), Textiles and Textile Production in Europe from Prehistory to AD 400, Oxbow Books, Oxford, s. 306–331, https://doi.org/10.2307/j.ctvh1djwg.21
Google Scholar
Bender Jørgensen L. (1986), Forhistoriske textiler i Skandinavien, Det Kongelige Nordiske Oldskriftselskab, Københaven (Prehistoric Scandinavian Textiles, Nordiske Fortidsminder, ser. B, 9).
Google Scholar
Bender Jørgensen L. (1992), North European Textiles until AD 1000, Aarhus University Press, Aarhus.
Google Scholar
Cybulska M. (2015), Analiza i rekonstrukcja płaszcza z obiektu 384 z cmentarzyska w Czarnówku, [w:] J. Andrzejowski (red.), Czarnówko, stan. 5 cmentarzyska z późnej starożytności na Pomorzu, cz. 1, Fundacja Monumenta Archaeologica Barbarica, Lębork–Warszawa (Monumenta Archaeologica Barbarica. Series Gemina, 5), s. 248–254.
Google Scholar
Cybulska M. (2020), Woman’s Costume in the Territories of Poland during the Roman Period. Reconstruction Based on Finds from Nowy Łowicz in Pomerania, „Fibres & Textiles in Eastern Europe”, 28, 5(143), s. 124–129, https://doi.org/10.5604/01.3001.0014.2397
Google Scholar
Cybulska M., Florczak T. (2013), Rekonstruktion des Prachtmantels von Gronowo, [w:] H. Machajewski (red.), Gronowo. Ein Graberfeld der Wielbark-Kultur in Westpommeren, Fundacja Monumenta Archaeologica Barbarica, Warszawa–Szczecin–Gdańsk, s. 123–134.
Google Scholar
Cybulska M., Maik J. (2023), Tekstylia z cmentarzyska w Weklicach, [w:] M. Natuniewicz-Sekuła, M. Baczewski (red.), Weklice. Cmentarzysko kultury wielbarskiej na wschodnim obrzeżu delty Wisły (badania 2005–2018), Fundacja Monumenta Archaeologica Barbarica, Warszawa (Monumenta Archaeologica Barbarica. Series Gemina, 11), s. 176–185.
Google Scholar
Godłowski K., Woźniak Z. (1981), Chronologia, [w:] J. Wielowiejski (red.), Prahistoria Ziem Polskich, t. V, Późny okres lateński i okres rzymski, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk, s. 51–56.
Google Scholar
Grabarczyk T. (1969), Sprawozdanie z badań na cmentarzysku kurhanowym z okresu rzymskiego w Odrach, pow. Chojnice w roku 1968, [w:] Komunikaty Archeologiczne. Badania wykopaliskowe na terenie województwa bydgoskiego w latach 1968–1969, Biuro Badań i Dokumentacji Zabytków w Bydgoszczy, Bydgoszcz, s. 62–70.
Google Scholar
Grabarczyk T. (1997), Kultura wielbarska na Pojezierzach Krajeńskim i Kaszubskim, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Google Scholar
Grabarczyk T. (2007), Wyniki prac wykopaliskowych na cmentarzysku w Odrach, gm. Czersk, woj. pomorskie w latach 1995–2003, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Archaeologica”, 25, s. 5–23, https://doi.org/10.18778/0208-6034.25.01
Google Scholar
Grabarczyk T., Olędzki M. (w druku), Materiały z ostatnich badań na cmentarzysku w Odrach oraz uwagi dotyczące kulturowego tła nekropolii odrzańskiej, [w:] A. Michałowski, M. Piotrowska, M. Olędzki (red.), Kultura wielbarska. Procesy przemian i kontakty zewnętrzne, Poznań.
Google Scholar
Kamińska J., Nahlik A. (1958), Włókiennictwo gdańskie w X–XIII wieku, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Łódź (Acta Archaeologica Universitatis Lodziensis, 6).
Google Scholar
Kostrzewski J. (1928), Kurhany i kręgi kamienne w Odrach w pow. chojnickim na Pomorzu, „Rocznik Muzeum Wielkopolskiego w Poznaniu”, 3, s. 57–95.
Google Scholar
Lissauer A. (1874), Cromlechs und Trilithen in der Königl. Forst bei Odri am Schwarzwasser, „Schriften der Naturforschenden Gesellschaft in Danzig”, 3(2), s. 16–17 (Taf. V–VI).
Google Scholar
Madyda-Legutko R. (1977), Sprzączki i okucia pasa na ziemiach polskich w okresie rzymskim, „Materiały Starożytne i Wczesnośredniowieczne”, 4, s. 351–412.
Google Scholar
Madyda-Legutko R. (1983), Próba rekonstrukcji pasów z metalowymi częściami na obszarze środkowoeuropejskiego Barbaricum w okresie wpływów rzymskich i we wczesnej fazie okresu wędrówek ludów, „Przegląd Archeologiczny”, 31, s. 91–133.
Google Scholar
Madyda-Legutko R. (1987), Die Gürtelschnallen der römischen Kaiserzeit und der frühen Völkerwanderungszeit im mitteleuropäischen Barbaricum, BAR, Oxford (BAR International Series, 360), https://doi.org/10.30861/9780860544678
Google Scholar
Maik J. (1977), Tkaniny z okresu rzymskiego, „Pomorania Antiqua”, 7, s. 77–145.
Google Scholar
Maik J. (1988), Wyroby włókiennicze na Pomorzu z okresu rzymskiego i ze średniowiecza, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź (Acta Archaelogica Lodziensia, 34).
Google Scholar
Maik J. (2012), Włókiennictwo kultury wielbarskiej, Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, Łódź.
Google Scholar
Maik J. (2015), Tekstylia z cmentarzyska w Nowym Łowiczu. Wyniki dotychczasowych badań, [w:] B. Kontny (red.), Ubi tribus faucibus fluenta Vistulae fluminis ebibuntur. Jerzy Okulicz-Kozaryn in memoriam, Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa (Światowit, Supplement Series B: Barbaricum, 11), s. 451–459.
Google Scholar
Maik J. (2018), Tekstylia z cmentarzyska kultury wielbarskiej w Czarnówku, stan. 5. Część 2 (obiekty R300, R374, R380, R400 i R430), [w:] J. Schuster, Czarnówko, stan. 5. Osiem grobów okazałych – narodziny nowych elit w II wieku po Chr. w basenie Morza Bałtyckiego, Muzeum w Lęborku; Fundacja Monumenta Archaeologica Barbarica; Państwowe Muzeum Archeologiczne, Lębork–Warszawa (Monumenta Archaeologica Barbarica. Series Gemina, 8), s. 154–167.
Google Scholar
Maik J., Łuczkiewicz P., Kleemann J. (2023), Tekstylia z cmentarzyska kultury wielbarskiej w Malborku-Wielbarku, stan. 1 (5), „Archeologia Polski”, 68, s. 161–179, https://doi.org/10.23858/APol68.2023.005
Google Scholar
Mączyńska M., Jakubczyk I., Urbaniak A. (2021), Babi Dół-Borcz. Ein Gräberfeld der Wielbark-Kultur mit Steinkreisen und Grabhügeln aus Pommern, Wydział Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa (Monumenta Archaeologica Barbarica, 21).
Google Scholar
Odry. Cmentarzysko kurhanowe z okresu rzymskiego w powiecie chojnickim (1968), J. Kmieciński (red.), Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Łódź (Acta Archaeologica Lodziensia, 15).
Google Scholar
Przymorska-Sztuczka M. (2017), New Textile Finds from the Wielbark Culture Cemetery in Wilkowo, Lębork District, Poland, [w:] M. Bravermanová, H. Březinová, J. Malcolm-Davies (red.), Archaeological Textiles – Links between Past and Present, Technical University of Liberec, Liberec–Praha (NESAT, 13), s. 39–49.
Google Scholar
Schlabow K. (1976), Textilfunde der Eisenzeit in Norddeutschland, Karl Wachholz Verlag, Neumünster.
Google Scholar
Skóra K. (2015), Struktura społeczna ludności kultury wielbarskiej, Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, Łódź.
Google Scholar
Słomska J., Antosik Ł. (2018), W jakim stroju na swój pogrzeb, czyli próba interpretacji funkcji tekstyliów archeologicznych odkrywanych w grobach z wczesnej epoki żelaza z terenu Polski, „Przegląd Archeologiczny”, 66, s. 57–75, https://doi.org/10.23858/PA66.2018.004
Google Scholar
Wild J.P. (2012), England: Roman Period, [w:] M. Gleba, U. Mannering (red.), Textiles and Textile Production in Europe from Prehistory to AD 400, Oxbow Books, Oxford, s. 451–456, https://doi.org/10.2307/j.ctvh1djwg.29
Google Scholar
Wołągiewicz R. (1981), Kultura wielbarska – problemy interpretacji etnicznej, [w:] T. Malinowski (red.), Problemy kultury wielbarskiej, Wyższa Szkoła Pedagogiczna, Słupsk, s. 79–106.
Google Scholar
Wołągiewicz R. (1993), Ceramika kultury wielbarskiej między Bałtykiem a Morzem Czarnym, Muzeum Narodowe w Szczecinie, Szczecin.
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
