Analiza zróżnicowania przestrzennego poziomu życia w krajach postkomunistycznych Europy Środkowo-Wschodniej i na Bałkanach

Abstrakt

Celem artykułu jest przedstawienie wyników badań dotyczących zróżnicowania poziomu i jakości życia mieszkańców krajów postkomunistycznych Europy Środkowo-Wschodniej i krajów bałkańskich. Z grupy państw postkomunistycznych, do badań szczegółowych wybrano 19 krajów, w tym: 7 z grupy państw postsocjalistycznych, 7 poradzieckich i 5 z byłej Jugosławii. Przyjęta procedura badawcza pozwoliła na analizę zagadnienia zarówno w ujęciu statycznym (analiza porównawcza rankingów wskaźników jakości życia – Quality of Life Index (QLI) i Human Development Index (HDI)), jak i dynamicznym (ocena poziomu życia na podstawie taksonomicznych mierników syntetycznych za lata 2007 i 2012). Wyniki przeprowadzonych badań wskazują na znaczne zróżnicowanie poziomu życia mieszkańców w krajach postkomunistycznych. W zależności od zakresu i stopnia szczegółowości użytych wskaźników jakości życia pozycje rankingowe badanych krajów nieznacznie się różnią, ale we wszystkich zauważalne były te same tendencje. Najwyżej oceniono warunki życia panujące w krajach byłej Czechosłowacji (Czech i Słowacji) oraz Słowenii. Na stosunkowo wysokich pozycjach sklasyfikowano także pozostałe kraje należące do UE. Natomiast najsłabiej wypadły kraje bałkańskie takie jak: Albania, Mołdawia i Bośnia i Hercegowina. Wyniki analizy wielowymiarowej potwierdziły te oceny i ponadto, pozwoliły na określenie kierunków zmian w warunkach życia mieszkańców poszczególnych krajów. W 2007 roku poziom życia określony jako wyższy od przeciętnego stwierdzono w 9 krajach, a w 2012 roku było już 10 takich krajów. W porównaniu do 2007 roku wzrost GDP per capita odnotowano w przypadku 16 państw, poprawiła się sytuacja w ochronie zdrowia (wzrost wydatków na ochronę zdrowia) oraz wzrosła liczba użytkowników Internetu. Odnotowano również niepokojące zjawiska– wzrost bezrobocia (16 krajów), spadek przyrostu naturalnego (9 krajów) oraz rosnąca inflacja (7 krajów). Reasumując, poziom życia mieszkańców w krajach postkomunistycznych stopniowo się poprawia, lecz tempo i kierunki zmian w poszczególnych krajach nadal są różne. Ponadto stwierdzono, że w przeciwieństwie do członkostwa w Unii Europejskiej, przynależność danego państwa do określonej grupy krajów postkomunistycznych (postsocjalistycznych, poradzieckich i byłej Jugosławii) nie ma istotnego wpływu na poziom i jakość życia jego mieszkańców.