Katarzyna Kozyra – artystka w polu sztuki. Studium przypadku

Autor

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-600X.80.06

Słowa kluczowe:

sztuka krytyczna, Katarzyna Kozyra, pole sztuki, Pierre Bourdieu, percepcja sztuki, komunikacja artystyczna

Abstrakt

Celem artykułu jest zaprezentowanie działalności artystycznej Katarzyny Kozyry w kontekście jej pozycji w polu sztuki, a także przeanalizowanie jej relacji z widzem w oparciu o łańcuch komunikacji artystycznej na przykładzie rzeźby Studium aktu z 1991 roku.

Katarzyna Kozyra to jedna z czołowych polskich artystek nurtu sztuki krytycznej. Porusza tematy uznawane za społeczne tabu, otwarcie mówi o śmierci, chorobie, kruchości ciała czy stereotypach kobiecego ciała funkcjonujących w sferze publicznej. Dlatego jej działania bywają postrzegane jako kontrowersyjne. Zgodnie z terminologią Pierre’a Bourdieu Kozyra tworzy sztukę krytyczną, przez co należy do pola ograniczonej produkcji kulturalnej. Jak sama przyznaje, niektóre instytucje sakralizacji kulturalnej jej nie uznają, a niektóre, jak krytycy sztuki i galerie, traktują ją jako uznanego twórcę i umiejscawiają ją w polu kultury prawomocnej. Do jej świata społecznego należą również sponsorzy, właściciele galerii, inni znajomi artyści oraz oczywiście odbiorcy. To ci ostatni stanowią niezbędny element w komunikacie artystycznym, potwierdzający społeczną wartość dzieła.

Aby sprawdzić sposób rozumienia i interpretacji sztuki współczesnej, w marcu 2021 roku zrealizowano badania recepcji dzieł na wystawie Rzeźba w poszukiwaniu miejsca w warszawskiej Galerii Zachęta. Respondentów poproszono o obejrzenie m.in. pracy Katarzyny Kozyry Studium aktu z 1991 roku. W wyniku rozmów z odbiorcami oraz przeprowadzonych testów powstał obraz potocznego rozumienia dzieła.

Aby skonfrontować odbiór uczestników oraz sprawdzić skuteczność komunikatu artystycznego, przeprowadzono również wywiad swobodny z artystką, która przedstawiła interpretację odautorską studium. Wypowiedzi artystki nagrane podczas wywiadu stały się materiałem badawczym cytowanym w niniejszym artykule. Konfrontacja intencji autorki z komentarzem widzów pozwoliła zbadać pełen łańcuch komunikacji artystycznej (artysta – dzieło – odbiorca). Analiza wykazała spójność komunikatu oraz możliwość odczytywania intencji emocjonalnych artystki. Chociaż interpretacje nie pokrywały się wiernie z jej zamysłem, to liczne koncepcje i interpretacje dodatkowo wzbogaciły sens pracy i zostały w pełni zaakceptowane przez autorkę.

Rozmowa stała się również przyczynkiem do refleksji nad miejscem artystki w polu sztuki, jej relacjami z innymi twórcami, instytucjami mediatyzującymi i organizacjami dotującymi projekty. Okazało się, że artystka, choć w pewnych kręgach ceniona i rozpoznawalna, wyraźnie zdominowana jest przez pole polityczne, co ostatecznie wpływa na jej funkcjonowanie w polu sztuki.

Powyższe wyniki mogą być inspiracją do przeprowadzenia dalszych badań na temat działalności twórczej innych artystek, które być może mierzą się z zupełnie innymi problemami i tworzą odmienne układy w obrębie pola sztuki.

Bibliografia

Borkowski G., Mazur A., Branicka M. (eds.) (2007), Nowe zjawiska w sztuce polskiej po 2000 roku, Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski, Warszawa.
Google Scholar

Bychawska-Siniarska D., Głowacka D. (2014), Wolność artystyczna. Praktyczny przewodnik, Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Warszawa.
Google Scholar

Eco U. (2007), Historia brzydoty, transl. J. Czaplińska et al., Rebis, Poznań.
Google Scholar

Golka M. (2008), Socjologia sztuki, Difin, Warszawa.
Google Scholar

Leśniewska A. (2021), Rzeźba w poszukiwaniu miejsca, Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki.
Google Scholar

Łagodzka D. (2011a), Nietykalność Piramidy zwierząt, czyli jak ograniczamy dyskurs o sztuce, “Arteon”, no. 1(129), p. 10.
Google Scholar

Łagodzka D. (2011b), To (nie) jest wystawa! Katarzyna Kozyra w Zachęcie, “Artluk”, no. 1(19), pp. 90–92.
Google Scholar

Matuchniak-Krasuska A. (2010), Zarys socjologii sztuki Pierre’a Bourdieu, Oficyna Naukowa, Warszawa.
Google Scholar

Matuchniak-Krasuska A. (2017), Tematy i wątki artystyczne. Studia z pogranicza historii i socjologii sztuki, [w:] A. Kisielewska, A. Kisielewski, M. Kostaszuk-Romanowska (eds.), Przyszłość kultury: od diagnozy do prognozy, Wydawnictwo Prymat, Białystok, pp. 99–120.
Google Scholar

Matuchniak-Mystkowska A. (2018), Pole kultury w Polsce. Szkic socjologiczny, “Kultura Współczesna”, no. 100, pp. 37–50.
Google Scholar

Możdżyński P. (2015), Rekonfiguracje i dezorientacja: pole sztuk plastycznych w Polsce. 1989–2015, “Sztuka i Dokumentacja”, no. 13, pp. 11–28.
Google Scholar

Oprotestowane więzy krwi (1999), “Gazeta Wyborcza”, May 18, p. 7.
Google Scholar

Ortega y Gasset J. (1980), Dehumanizacja sztuki i inne eseje, transl. P. Niklewicz, Czytelnik, Warszawa.
Google Scholar

Radkiewicz M. (2010), Władczynie spojrzenia: teoria filmu a praktyka reżyserek i artystek, Korporacja Ha!art, Kraków.
Google Scholar

Rottenberg A. (2020), Sztuka w Polsce 1945–2005, Wydawnictwo Stentor, Warszawa.
Google Scholar

Stańczyk X. (2011), Katarzyna Kozyra w Zachęcie, “Arteon”, no. 1(129), pp. 7–9.
Google Scholar

Szabłowski S. (n.d.), Łaźnia męska Katarzyny Kozyry https://www.nck.pl/szkolenia-i-rozwoj/projekty/kongres-kultury/aktualnosci/-quot-laznia-meska-quot-katarzyny-kozyry-stach-szablowski (accessed: 22.09.2021).
Google Scholar

Szylak A. (n.d.), Have Billboards Changed the Meaning of Public Space in Poland? http://writing.upenn.edu/pepc/meaning/01/anetaszylak.html (accessed: 22.09.2021).
Google Scholar

Zydorowicz J. (2005), Artystyczny wirus. Polska sztuka krytyczna wobec przemian kultury po 1989 roku, Instytut im. Adama Mickiewicza, Warszawa.
Google Scholar

http://katarzynakozyra.pl/ (accessed: 22.09.2021).
Google Scholar

https://culture.pl/pl/tworca/katarzyna-kozyra (accessed: 22.09.2021).
Google Scholar

Opublikowane

2022-03-30

Jak cytować

Kidoń, D. (2022). Katarzyna Kozyra – artystka w polu sztuki. Studium przypadku. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica, (80), 77–94. https://doi.org/10.18778/0208-600X.80.06

Funding data