Sport w transformacji ustrojowej w Polsce. Gdańskie studium przypadku
DOI:
https://doi.org/10.18778/0208-600X.75.07Słowa kluczowe:
socjologia sportu, klub sportowy, transformacja, zmiana społeczna, socjologia transformacjiAbstrakt
Różne obszary życia społecznego i gospodarczego i ich przemian w toku transformacji ustrojowej po 1989 roku były przedmiotem badań i analiz polskich socjologów. Wydaje się, że jednym z obszarów, który pozostał pominięty, stanowi „białą plamę”, jest świat sportu.
Podobnie jak w innych obszarach, indywidualni i zbiorowi aktorzy społeczni, którzy świat sportu organizowali, zarządzali nim lub w nim uczestniczyli, musieli się zmagać z nowym porządkiem społecznym, ekonomicznym i politycznym. Dlatego obraz transformacji ich oczami, a także działania, które podejmowali, motywacje i sposoby radzenia sobie ze zmianami są interesujące i poszerzają wiedzę o okresie przemian.
W artykule prezentuję fragment własnych badań nad przebiegiem i skutkami transformacji ustrojowej na przykładzie wielosekcyjnego Robotniczego Klub Sportowego Stoczniowiec Gdańsk (obecnie GKS Stoczniowiec Gdańsk). Interesują mnie zmagania osób, które organizowały sport, z okresem przemian, a przede wszystkim to, w jaki sposób doświadczały zderzenia z nastającym nowym porządkiem społecznym. Jakie strategie podejmowały w swoich działaniach i praktykach organizacyjnych w czasie transformacji. W rekapitulowanym badaniu studium przypadku jest traktowane jako terenowy i koncepcyjny pilotaż, będący wyjściem do dalszej eksploracji. W studium przypadku korzystałem z dwóch metod: analizy danych zastanych (desk research) (zgromadzono m.in. artykuły prasowe, informacje klubowe, dane urzędowe, dane statystyczne) oraz wywiadów pogłębionych (IDI) z aktorami społecznym działającymi w klubie sportowym. Ramą analityczną dla badania są trzy wymiary transformacji: ekonomiczny, polityczno-prawny oraz społeczny. Natomiast fundamenty teoretyczne to perspektywy nowego instytucjonalizmu, szczególnie teoria pól Fligsteina i McAdama oraz koncepcja deinstytucjonalizacji Christine Oliver.
Bibliografia
Atlas J. (1990), Bicie piany! Przy okrągłym stole, “Dziennik Bałtycki”, 25th January.
Google Scholar
Bałtowski M., Miszewski M. (2015), Transformacja gospodarcza w Polsce, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar
Bass A. (2014), State of the Field: Sports History and the “Cultural Turn”, “The Journal of American History”, vol. 101(1), pp. 148–172.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1093/jahist/jau177
Bogner A., Littig B., Menz W. (eds.) (2009), Interviewing Experts, Palgrave MacMillan, Basingstoke.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1057/9780230244276
Burdyka K. (2019), Między zagrodą a boiskiem. Studium aktywności wiejskich klubów sportowych, Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa Polskiej Akademii Nauk, Warszawa.
Google Scholar
Chołaj H. (1998), Transformacja systemowa w Polsce. Szkice teoretyczne, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Google Scholar
Coleman J.S. (1988), Social Capital in the Creation of Human Capital, “American Journal of Sociology”, vol. 94, pp. 95–120.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1086/228943
Czarnota-Bojarska J. (2010), Dopasowanie człowiek-organizacja i tożsamość organizacyjna, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Google Scholar
Dacin M.T., Dacin P.A. (2008), Traditions as Institutionalized Practice: Implications for Deinstitutionalization, [in:] R. Greenwood, C. Oliver, T.B. Lawrence, R.E. Meyer (eds.), The SAGE Handbook of Organizational Institutionalism, SAGE Publications, London, pp. 327–351.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.4135/9781849200387.n13
Drozdowski R. (2009), Polska – w połowie drogi między pierwszym a drugim skokiem modernizacyjnym, “Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny”, vol. LXXI(2), pp. 423–438.
Google Scholar
Drozdowski R. (2014), Polska u progu drugiej fazy modernizacji, czyli jak jednocześnie doganiać i uciekać, “Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny”, vol. LXXVI(2), pp. 77–88.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.14746/rpeis.2014.76.2.7
Dunn E.C. (2017), Prywatyzując Polskę. O bobofrutach, wielkim biznesie i restrukturyzacji pracy, transl. P. Sadura, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa.
Google Scholar
Federowicz M. (2004), Różnorodność kapitalizmu: instytucjonalizm i doświadczenie zmiany ustrojowej po komunizmie, Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk, Warszawa.
Google Scholar
Fligstein N. (2009), Kompetencje społeczne i teoria pola, [in:] A. Manterys, J. Mucha (eds.), Nowe perspektywy teorii socjologicznej. Wybór tekstów, Zakład Wydawniczy Nomos, Kraków, pp. 273–300.
Google Scholar
Fligstein N., McAdam D. (2012), Theory of Fields, University Press, Oxford.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780199859948.001.0001
Gadowska K., Rymsza M. (2017), Od socjologii transformacji do socjologii sfery publicznej. Nowe możliwości syntezy wiedzy o zmianie systemowej, “Studia Socjologiczne”, vol. 4(227), pp. 19–47.
Google Scholar
Giza-Poleszczuk A., Marody M., Rychard A. (2000), Strategie i system. Polacy w obliczu zmiany społecznej, Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk, Warszawa.
Google Scholar
Goszczyńska M. (2010), Transformacja ekonomiczna w umysłach i zachowaniach Polaków, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Google Scholar
Graeber D. (2017), Dług. Pierwsze pięć tysięcy lat, transl. B. Kuźniarz, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa.
Google Scholar
Grodecki M. (2018), Życie po meczu. Formy wykorzystania kapitału społecznego kibiców piłkarskich w Polsce, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323535584
Gronkiewicz-Waltz H. (2004), Czynniki transformacji systemu politycznego i gospodarczego byłych państw komunistycznych, “Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny”, vol. LXVI(4), pp. 129–140.
Google Scholar
Jakubowska H., Nosal P. (eds.) (2017), Socjologia sportu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar
Karpiński A., Paradysz S., Soroka P., Żółtkowski W. (2013), Jak powstawały i jak upadały zakłady przemysłowe w Polsce (1946–2012), Muza, Warszawa.
Google Scholar
Karpiński A., Paradysz S., Soroka P., Żółtkowski W. (2015), Od uprzemysłowienia w PRL do deindustrializacji kraju. Losy zakładów przemysłowych po 1945 roku, Muza, Warszawa.
Google Scholar
Kolasa-Nowak A. (2015), Socjologia historyczna polskich zmian społecznych. Od powstania Solidarności do transformacji systemowej, “Universitatis Mariae Curie-Skłodowska Annales I – Philosophy and Sociology”, vol. XL(2), pp. 19–35.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.17951/i.2015.40.2.19
Kowalik T. (1992), Zmiana ustroju – wielka operacja czy proces społeczny, [in:] R. Gortat (ed.), Społeczeństwo uczestniczące, gospodarka rynkowa, sprawiedliwość społeczna, Uniwersytet Warszawski – Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk, Warszawa.
Google Scholar
Kowalik T. (2012), From Solidarity to Sellout. The Restoration of Capitalism in Poland, Monthly Review Press, New York.
Google Scholar
Kowalski P. (1989), Credo nowego prezesa, “Dziennik Bałtycki”, 8th May.
Google Scholar
Kowalski P. (1990), Przed Kongresem Kultury Fizycznej i Turystyki, “Dziennik Bałtycki”, 9th July.
Google Scholar
Krzemiński I. (ed.) (2011), Wielka transformacja. Zmiany ustroju w Polsce po 1989, Oficyna Wydawnicza Łośgraf, Warszawa.
Google Scholar
Lewicki M. (2019), Społeczne życie hipoteki, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Google Scholar
Leyk A., Wawrzyniak J. (2020), Cięcia. Mówiona historia transformacji, Wydawnictwo “Krytyki Politycznej”, Warszawa.
Google Scholar
Mańkowski D. (2018), Polski Związek Sportowy jako organizacja w teorii pól Fligsteina i McAdama, “Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica”, vol. 65. pp. 27–40.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.18778/0208-600X.65.03
March J.G., Olsen J.P. (2005), Instytucje. Organizacyjne podstawy polityki, transl. D. Sielski, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Google Scholar
Marody M. (2011), Państwo a społeczeństwo, [in:] I. Krzemiński (ed.), Wielka transformacja. Zmiany ustroju w Polsce po 1989, Oficyna Wydawnicza Łośgraf, Warszawa, pp. 65–73.
Google Scholar
Marody M., Konieczna-Sałamatin J., Sawicka M., Mandes S., Kacprowicz G., Bulkowski K., Bartkowski J. (2019), Społeczeństwo na zakręcie. Zmiany i wartości Polaków w latach 1990–2018, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Google Scholar
McSweeney D., Tempest C. (1993), The Political Science of Democratic Transition in Eastern Europe, “Political Studies”, vol. XLI, pp. 408–419.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1111/j.1467-9248.1993.tb01646.x
Morawski W. (1998a), Zmiana systemowa jako zmiana instytucjonalna. Uniwersalne wyzwania i polskie adaptacje, [in:] A. Sułek, M.S. Szczepański (eds.), Śląsk – Polska – Europa. Zmieniające się społeczeństwo w perspektywie lokalnej, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Google Scholar
Morawski W. (1998b), Zmiana instytucjonalna. Społeczeństwo. Gospodarka. Polityka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar
Muskat M., Blackman D.A., Muskat B. (2012), Mixed Methods: Combining Expert Interviews, Cross-Impact Analysis and Scenario Development, “The Electronic Journal of Business Research Methods”, vol. 10(1), pp. 9–21.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.2139/ssrn.2202179
Oliver C. (1992), The Antecedents of Deinstitutionalization, “Organization Studies”, vol. 13(4), pp. 563–588.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1177/017084069201300403
Putnam R.D. (2008), Samotna gra w kręgle: upadek i odrodzenie wspólnot lokalnych w Stanach Zjednoczonych, transl. P. Sadura, S. Szymański, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa.
Google Scholar
Rek-Woźniak M., Woźniak W. (2017), From the Cradle of “Solidarity” to the Land of Cheap Labour and the Home of Precarious. Strategic Discourse on Labour Arrangements in Post-socialist Poland, “Social Policy & Administration”, vol. 51, no. 1, pp. 348–366.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1111/spol.12291
Staniszkis J. (1994), Dylematy okresu przejściowego. Przypadek Polski, [in:] W. Morawski (ed.), Zmierzch socjalizmu państwowego. Szkice z socjologii ekonomicznej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Google Scholar
Staniszkis J. (2001), Postkomunizm. Próba opisu, Wydawnictwo słowo/obraz terytoria, Gdańsk.
Google Scholar
Stempień J.R. (2020), Dysfunkcjonalizm metodologiczny – nowa propozycja analityczna w socjologii sportu i jej zastosowanie na przykładzie szachów, “Przegląd Socjologii Jakościowej”, vol. XVI, no. 1, pp. 162–185.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.18778/1733-8069.16.1.10
Strumińska-Kutra M., Koładkiewicz I. (2012), Studium przypadku, [in:] D. Jemielniak (ed.), Badania jakościowe. Metody i narzędzia, vol. 2, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, pp. 1–40.
Google Scholar
Suska A. (1993), Marek Kostecki – prezes RKS Stoczniowiec. Jeszcze z długami, ale już bez komornika, “Dziennik Bałtycki”, 10th September.
Google Scholar
Suska A. (1996), Hokeiści Stoczniowca kończyli sezon w “Cristalu”. Szpagat pani Joli, “Dziennik Bałtycki”, 17th April.
Google Scholar
Yin R.K. (2015), Studium przypadku w badaniach naukowych. Projektowanie i metody, transl. J. Gilewicz, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Google Scholar
Ziółkowski M. (2014), Annus Mirabilis 1989 i jego dziedzictwo: spełnione obietnice, stracone złudzenia i niespodziewane rezultaty, “Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny”, vol. LXXVI(2), pp. 25–43.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.14746/rpeis.2014.76.2.4
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.