Wizualne badania socjologiczne z wykorzystaniem filmu i wideo (na przykładzie badań nad miastem)

Abstrakt

Wykorzystanie filmu i wideo w badaniach socjologicznych, czy też w ogóle na obszarze nauk społecznych, ma już swoją długą i ugruntowaną tradycję. Obrazy ruchome stanowiły z jednej strony obiekt analiz, jak miało to chociażby miejsce w socjologii filmu, z drugiej zaś używano ich jako narzędzia badawczego. Poza tym nagrania filmowe mogą przybrać postać samodzielnej wypowiedzi naukowej, jak dzieje się to w filmie socjologicznym.

Zastosowanie metod wizualnych, opartych zarówno na obrazach nieruchomych, jak i ruchomych, bardzo dobrze sprawdza się w eksploracji przestrzeni fizycznej i społecznej miasta. W swoim artykule chciałbym pokazać, w jaki sposób można wykorzystać filmy oraz sam proces pozyskiwania danych filmowych w badaniach socjologicznych, zaś szczególnymi przypadkami, którymi głównie chciałbym zilustrować moje rozważania, będą przykłady prac dotyczących tematyki miejskiej. Trzeba zauważyć, że już początki kina związane są z pokazywaniem przestrzeni miejskiej, czego przykładem mogą być chociażby filmy braci Lumière’ów, którzy zresztą swój kinematograf traktowali przede wszystkim jako narzędzie naukowe.

Problematyka związana z miastami pojawia się w pracach badawczych socjologów filmu, którzy poddawali analizie między innymi obrazy o tematyce miejskiej. Później socjologowie sami zaczynają już używać kamer w swoich badaniach, jak również w działalności dydaktycznej. Jednym ze sposobów użycia kamery w ich pracach jest po prostu zapis obserwacji pewnych miejsc i zachowań ludzi, które następnie poddaje się analizie przy zastosowaniu różnych metod wykształconych na obszarze socjologii czy też przejętych z innych nauk. Następną techniką, szczególnie nadającą się do eksploracji przestrzeni miejskiej, jest użycie mobilnej kamery, czego przykładem jest chociażby wideozwiedzanie, którego pomysłodawczynią jest Sarah Pink. Ważne miejsce w badaniach społecznych zajmuje wreszcie film socjologiczny, którego obiektem zainteresowań jest także miasto.