Włączeni jako konsumenci – wyłączeni jako obywatele. Nastolatki w przestrzeni miasta

Marta Smagacz-Poziemska

doi:10.18778/0208-600X.49.03

Autor

Marta Smagacz-Poziemska Uniwersytet Jagielloński, Wydział Filozoficzny, Instytut Socjologii, Zakład Socjologii Stosowanej i Pracy Socjalnej

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-600X.49.03

Słowa kluczowe:

nastolatki, obywatelskość, przestrzeń miejska, sąsiedztwo, centrum, galeria handlowa

Abstrakt

W artykule podjęto temat wykluczenia społecznego nastolatków w przestrzeni miejskiej, w tym możliwości korzystania z tej przestrzeni i wpływania na nią. Dane z badań empirycznych na temat postaw młodych mieszkańców wobec trzech rodzajów przestrzeni miasta (miejsca zamieszkania, centrum miasta i galerii handlowej) zostały przeanalizowane w kontekście koncepcji obywatelskości, konsumpcjonizmu oraz konstruktywistycznych teorii przestrzeni. Próbę badawczą stanowiło 838 uczniów gimnazjów z Krakowa i Katowic ‒ miast porównywalnych pod względem wielkości i funkcji metropolitarnych, ale odmiennych pod względem struktury urbanistycznej i symboliki przestrzeni. Analiza danych umożliwia sformułowanie wniosku, że specyfika przestrzeni miast ma związek z postrzeganiem i waloryzowaniem poszczególnych miejsc oraz sposobem ich „używania”, ale nie ma ona związku z poczuciem sprawstwa u nastolatków. Miasto jest mechanizmem generującym postawy konsumpcyjne, ale nie stymuluje postaw aktywnych i zorientowanych na sprawy publiczne.

Bibliografia

Anthony K. H. (1985), The Shopping Mall: A Teenage Hangout, „Adolescence”, Summer, Vol. XX, No. 78, (Libra Publishers, San Diego (CA)), s. 307‒311.
Google Scholar

Barber B. (2008), Skonsumowani. Jak rynek psuje dzieci, infantylizuje dorosłych i połyka obywateli, Muza, Warszawa.
Google Scholar

Bauman Z. (2007), Płynne życie, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Google Scholar

Bauman Z. (2009), Konsumowanie życia, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Google Scholar

Benjamin W. (2005), Pasaże, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Google Scholar

Bierwiaczonek K., Lewicka B., Nawrocki T. (2012), Rynki, malle i cmentarze. Przestrzeń publiczna miast śląskich w ujęciu socjologicznym, Zakład Wydawniczy Nomos, Kraków.
Google Scholar

Biuletyn Statystyczny Miasta Krakowa. Informacje i opracowania statystyczne (2013), Urząd Statystyczny w Krakowie, Kraków.
Google Scholar

Bourdieu P. (2009), Rozum praktyczny. O teorii działania, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Google Scholar

Brzozowska-Brywczyńska M. (2013), Partycypacja publiczna dzieci, ser. „Analizy i Opinie”, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa.
Google Scholar

Frysztacki K., Nóżka M., Smagacz-Poziemska M. (2011), Dzieci ulicy. Studium szczególnego problemu miejskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Google Scholar

Hobin E. P., Leatherdale S., Manske S., Dubin J. A., Elliott S., Veugelers P. (2013), Are Environmental Influences on Physical Activity Distinct for Urban, Suburban, and Rural Schools? A Multilevel Study Among Secondary School Students in Ontario, Canada, „Journal of School Health”, Vol. 83, No. 5, s. 357‒367.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/josh.12039

Lewis G. H. (1989), Rats and Bunnies: Core Kids in an American Mall, „Adolescence”, No. 24, s. 881‒889.
Google Scholar

Lister R. (2007), Inclusive Citizenship: Realizing the Potential, „Citizenship Studies”, Vol. 11, Issue 1, pp. 49‒61; Special Issue: Celebrating Ten Years of Citizenship Studies, Engin F. Isin, Peter Nyers, Bryan S. Turner (eds.), DOI: 10.1080/13621020601099856.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/13621020601099856

Lofland L. H. (1998), The Public Realm. Exploring the City’s Quintessential Social Territory, Aldine de Gruyter, New York.
Google Scholar

Makowski G. (2004), Świątynia konsumpcji. Geneza i społeczne znaczenie centrum handlowego, Wydawnictwo Trio, Warszawa.
Google Scholar

Makowski G. (2009), Cetrum handlowe ‒ przestrzeń aktywna czy reaktywna?, [w:] Społeczeństwo i codzienność, S. Rudnicki, J. Stypińska, K. Wojnicka (red.), Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa, s. 163‒182.
Google Scholar

Matthiews M. H., Taylor M., Percy-Smith B., Limb M. (2000), The Unacceptable Flaneur: The Shopping Malls as a Teenage Hangout, „Childhood”, No. 6, s. 279‒294.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/0907568200007003003

Miś L., Nóżka M., Smagacz-Poziemska M. (2011), Nasze problemy. Bezrobocie i bieda we współczesnym społeczeństwie polskim, Universitas, Kraków.
Google Scholar

Nawrocki T. (2011), Przestrzeń publiczna w krajobrazie śląskich miast, „Przegląd Socjologiczny”, vol. LX, nr 2-3, s. 229‒254.
Google Scholar

Oldenburg R. (1997), The great good place: Cafes, coffee shops, bookstores, bars, hair salons, and other hangouts at the heart of a community, Da Capo Press, Chicago.
Google Scholar

Pluta J. (2011), Jakość życia a kwestia społecznej partycypacji mieszkańców w sferze publicznej miasta, [w:] M. Nowak, P. Pluciński (red.), O miejskiej sferze publicznej. Obywatelskość i konflikty o przestrzeń, Korporacja Ha!art, Kraków, s. 223‒237.
Google Scholar

Rocznik Statystyczny Województwa Śląskiego (2013), Urząd Statystyczny w Katowicach, Katowice, http://www.stat.gov.pl/katow/69_848_PLK_HTML.htm, 20.01.2014.
Google Scholar

Röhrborn B., Żylicz P. (2013), Dziecko ma głos! Raport z badań, Fundacja Rozwoju Dzieci im. J. A. Komeńskiego, Warszawa.
Google Scholar

Romaniszyn K. (red.) (2011), Nowa droga do zniewolenia? O życiu w społeczeństwie konsumpcyjnym, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Google Scholar

Sennett R. (2009), Upadek człowieka publicznego, Wydawnictwo MUZA, Warszawa.
Google Scholar

Simmel G. (2006), Mentalność mieszkańców wielkich miast, [w:] Idem, Most i drzwi. Wybór esejów, Oficyna Naukowa, Warszawa, s. 114‒134.
Google Scholar

Smagacz M. (2009), Upublicznianie komercyjnej przestrzeni miejskiej, [w:] M. Dymnicka, A. Majer (red.), Współczesne miasta. Szkice socjologiczne, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 91‒102.
Google Scholar

Stillerman J., Salcedo R. (2010), Es mucho más que comprar... Discursos y prácticas espaciales cotidianas en Malls de Santiago, „Estudios Avanzados”, nú. 13, s. 79‒103.
Google Scholar

Stillerman J., Salcedo R. (2012), Transposing the Urban to the Mall: Routes, Relationships, Resistance in Two Santiago, Chile, Shopping Centers, „Journal of Contemporary Ethnography”, Vol. 41, No. 3, DOI: 10.1177/0891241611434551, s. 309‒336.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/0891241611434551

Szafraniec K. (2011), Młodzi 2011, Kancelaria Prezesa Rady Ministrów, Warszawa.
Google Scholar

Szlendak T. (2008), Supermarketyzacja. Religia i obyczaje seksualne młodzieży w kulturze konsumpcyjnej, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
Google Scholar

Ubóstwo dzieci. Najnowsze dane dotyczące ubóstwa dzieci w krajach rozwiniętych (2012), UNICEF, http://www.unicef.pl/Co-robimy/Prawa-dziecka/Biezace-dzialania/Biezace-dzialania/Ubostwo-Dzieci-Raport-UNICEF, 10.04.2014.
Google Scholar

Vanderbeck R. M., Johnson J. H., Jr. (2000), That’s the only place where you can hang out: Urban young people and the space of the mall, „Urban Geography”, Vol. 21, No. 1. s. 5‒25.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2747/0272-3638.21.1.5

Warunki życia rodzin w Polsce (2014), Główny Urząd Statystyczny, Warszawa.
Google Scholar

Zukin S. (2010), Naked City. The Death and Life of Authentic Urban Places, Oxford University Press, Oxford.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1093/oso/9780195382853.001.0001