Powojenne losy żołnierzy 1. Dywizji Pancernej dowodzonej przez Generała Stanisława Maczka w Polsce. Wstępna analiza porównawcza

Machteld Venken; Krzysztof M. Zalewski

doi:10.18778/0208-600X.41.10

Autor

Machteld Venken Ludwig Boltzmann Institute for European History and Public Spheres
Krzysztof M. Zalewski Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-600X.41.10

Słowa kluczowe:

kombatanci, pamięć zbiorowa, wywiady biograficzne, analiza porównawcza

Abstrakt

Generał Stanisław Maczek jest postacią zakorzenioną w polskiej pamięci zbiorowej, ale stosunkowo mało wiadomo o indywidualnych doświadczeniach wojennych żołnierzy z 1. Dywizji Pancernej. Chociaż dzięki nowym programom badawczym mamy w Polsce coraz więcej relacji świadków historii, którym dane było przeżyć wojnę, to są one w większości poświęcone ludności cywilnej. Głównym celem tego tekstu, relacjonującego wyniki naszego projektu badawczego, jest studium przypadku grupy społecznej, związanej wspólnym doświadczeniem wojennym. Dotyczy on byłych żołnierzy 1. Dywizji Pancernej. Dywizja Pancerna powstała w Wielkiej Brytanii w 1942 r. Od sierpnia 1944 r. do kwietnia 1945 r. walczyła na szlaku bojowym od północnej Francji, poprzez Belgię i Holandię, do niemieckiego miasta Wilhelmshaven. W północnych Niemczech dywizja została zdemobilizowana w 1947 r. Po wojnie kombatanci osiedlili się w różnych państwach (m.in. w Polsce i Belgii) o bardzo odmiennych systemach politycznych. Wywiady biograficzne pokazują jasno, że okres wojny był przełomowym etapem w życiu wszystkich rozmówców. We wstępnej analizie skupiliśmy się na czterech tropach interpretacyjnych, takich jak: czas i przestrzeń, transnarodowość, konfliktowe lojalności i przemiany narracji o pamięci wojny.

Bibliografia

Assorodobraj N. (1966), Początki klasy robotniczej: problem rąk roboczych w przemyśle polskim epoki stanisławowskiej, Warszawa: PWN.
Google Scholar

Czyżewski M., Piotrowski A., Rokuszewska-Pawelek A. (red.) (1996), Biografia a tożsamość narodowa, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar

Engelking B. (1994), Zagłada i pamięć: doświadczenie Holocaustu i jego konsekwencje opisane na podstawie relacji autobiograficznych, Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN.
Google Scholar

Filipkowski P. (2010), Historia mówiona i wojna: doświadczenie obozu koncentracyjnego w perspektywie narracji biograficznych, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Google Scholar

Heer H., Pollak A., Wodak R. (red.) (2008), The Discursive Construction of History: Remembering the Wehrmacht’s War of Annihilation, Basingstoke: Palgrave Macmillan.
Google Scholar

Kaźmierska K. (1999), Doświadczenia wojenne Polaków a kształtowanie tożsamości etnicznej. Analiza narracji kresowych, Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN.
Google Scholar

Koszutski S. (1972), Wspomnienia z różnych pobojowisk, Londyn: Wydawnictwo Przeglądu Kawalerii i Broni Pancernej.
Google Scholar

Kutzner J., Rutkiewicz A. (2011), Polacy z Wehrmachtu w Polskiej 1. Dywizji Pancernej Gen. Maczka, Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”.
Google Scholar

Kutzner J., Tym J.S. (2011), Polska 1. Dywizja Pancerna w Normandii, Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”.
Google Scholar

Kwiatkowski P.T. (2008), Pamięć zbiorowa społeczeństwa polskiego w okresie transformacji, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe „Scholar”.
Google Scholar

Maczek S. (1990), Od podwody do czołga, Lublin–Londyn: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Google Scholar

Majewski T. i in. (red.) (1947), 1. Dywizja Pancerna w walce, Bruksela: La Colonne, reprint 2002.
Google Scholar

Majka J. (2008), Brygada motorowa płk. Maczka. 10 Brygada Kawalerii 1937–1939, Warszawa: Wydawnictwo Libra.
Google Scholar

Melchior M. (1990), Społeczna tożsamość jednostki: w świetle wywiadów z Polakami pochodzenia żydowskiego urodzonymi w latach 1944–1955, Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Google Scholar

Mieczkowski Z., Wyganowski S., Zakowski W. (2003), Żołnierze Generała Maczka Fundacja Upamiętnienia Pierwszej Polskiej Dywizji Pancernej Generała Stanisława Maczka, Warszawa– Londyn: Fundacja Upamiętnienia Pierwszej Polskiej Dywizji Pancernej Generała Stanisława Maczka.
Google Scholar

Mieczkowski Z. (red.) (1989), Pomniki Pierwszej Dywizji Pancernej. Monuments of the Polish ArMonuments of the Polish Armoured Division, London: Fundacja Veritas.
Google Scholar

Mieczkowski Z. (2001), Horyzonty wspomnień, Warszawa: nakł. aut.
Google Scholar

Neitzel S., Welzer H. (2012), Soldaten. On Fightung, Killing and Dying, London: Simon and Schester.
Google Scholar

Nijakowski L.M. (2010), Regionalne zróżnicowanie pamięci o II wojnie światowej, [w:] Kwiatkowski P.T., Nijakowski L.M., Szacka B. i in., Między codziennością a wielką historią, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, s. 200–237.
Google Scholar

Psuty K. (2007), Moje wojenne wspomnienia, Brodnica: nakł. aut.
Google Scholar

Skibiński F. (1979), Axel, Warszawa: Książka i Wiedza.
Google Scholar

Szacka B., Sawisz A. (1990), Czas przeszły i pamięć społeczna: przemiany świadomości historycznej inteligencji polskiej 1965–1988, Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Google Scholar

Szpociński A. (red.) (2005), Wobec przeszłości: pamięć przeszłości jako element kultury współczesnej, Warszawa: Instytut im. Adama Mickiewicza.
Google Scholar

Thomson A. (1994), Anzac Memories. Living with the Legend. Melbourne, Oxford: Oxford University Press.
Google Scholar

Tym J.S. (2009), 1. Dywizja Pancerna. Organizacja i wyszkolenie, Piekary Śląskie: Wydawnictwo ZP.
Google Scholar

Van Poucke G. (1990), La première division blindée polonaise en Belgique, septembre 1944, Union des fraternelles de l’Armée secrète, Brussels: Pygmalion.
Google Scholar

Venken M. (2007), Konstrukcja i recepcja pamięci zbiorowej wśród polskich dywizjonistów w Belgii. Zimna wojna w praktyce, „Przegląd Polonijny”, s. 41–62.
Google Scholar

Venken M. (2011), Straddling the Iron Curtain? Immigrants, Immigrant Organisations, War MemoImmigrants, Immigrant Organisations, War Memories, Frankfurt am Main: Peter Lang.
Google Scholar

Verbeke R. (1984), De Eerste Poolse Pantserdivisie en de bevrijding van Vlaanderen in september 1944, Poperinge: LOUR.
Google Scholar

Wawrzyniak J. (2009), ZBoWiD i pamięć drugiej wojny światowej 1949–1969, Warszawa: Wydawnictwo Trio.
Google Scholar

Zaremba M. (2005), Komunizm, legitymizacja, nacjonalizm. Nacjonalistyczna legitymizacja władzy komunistycznej w Polsce, Warszawa: Wydawnictwo Trio.
Google Scholar

Zuziak J. (2000), 1. Dywizja Pancerna generała Stanisława Maczka we wspomnieniach, cz. 1–2, Warszawa: Akademia Obrony Narodowej.
Google Scholar