Nowe szaty healthismu. Self-tracking, neoliberalizm i kapitalizm kognitywny

Michał Wróblewski

doi:10.18778/0208-600X.58.01

Autor

Michał Wróblewski Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Wydział Humanistyczny, Instytut Filozofii

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-600X.58.01

Słowa kluczowe:

healthism, self-tracking, Quantified Self, neoliberalizm, kapitalizm kognitywny

Abstrakt

Self-tracking odnosi się do wszelkich sposobów monitorowania i analizowania stanu własnego organizmu za pomocą urządzeń mobilnych (telefonów, opasek, przypinek, obręczy itp.) i powiązanych z nimi aplikacji. Dzięki nim użytkownicy technologicznych gadżetów mogą sprawdzać na bieżąco swoje tętno, mierzyć przebyty w ciągu dnia dystans czy monitorować fazy snu. Ogólnie rzecz ujmując, self-tracking jest nowym wcieleniem ideologii zdrowia, o której pisał Robert Crawford. W artykule poddano analizie to zjawisko, umieszczając je w dwóch kontekstach: ideologii neoliberalnej i kapitalizmu kognitywnego. Używanie gadżetów do self-trackingu pozwala na wytwarzanie określonego rodzaju podmiotowości: skupionej na sobie, samodyscyplinującej się, przedsiębiorczej, dążącej do maksymalizacji kontroli w codziennym, naznaczonym niepewnością życiu. Jednocześnie praktyki monitorowania siebie doskonale wpisują się w nowe reżimy produkcji, oparte na pomysłowości, kreatywności i koncentracji.

Bibliografia

Althusser L. (2006), Ideologie i ideologiczne aparaty państwa, http://www.filozofia.uw.edu.pl/skfm/publikacje/althusser05.pdf [dostęp: 12.05.2017].
Google Scholar

Barcena M.B., Wueest C., Lau H. (2014), How Safe is You Quantified Self?, Symantec, Mountain View.
Google Scholar

Barta K., Neff G. (2016), Technologies for Sharing: Lessons from Quantified Self About the Political Economy of Platforms, “Information, Communication and Society”, Vol. 19, Issue 4, s. 1‒14.
Google Scholar

Borowiec A., Lignowska I. (2012), Czy ideologia healthismu jest cechą dystynktywną klasy średniej w Polsce?, „Kultura i Społeczeństwo”, nr 3, s. 95‒111.
Google Scholar

Butler J. (2008), Uwikłani w płeć, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa.
Google Scholar

Charles N. (2013), Mobilizing the Self-Governance of Pre-damaged Bodies: Neoliberal Biological Citizenship and HPV Vaccination Promotion in Canada, “Citizenship Studies”, Vol. 16, Issue 6–7, s. 770‒784.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/13621025.2013.834128

Clarke A. et al. (2003), Biomedicalization: Technoscientific Transformations of Health, Illness, and U.S. Biomedicine, “American Sociological Review”, Vol. 68, No. 2, s. 161‒194.
Google Scholar

Crawford R. (1977), You Are Dangerous to Your Health: The Ideology and Politics of Victim Blaming, “International Journal of Health Services”, Vol. 7, No. 4, s. 10‒20.
Google Scholar

Crawford R. (1980), Healthism and the Medicalization of Everyday Life, “International Journal of Health Services”, Vol. 10, No. 3, s. 365‒388.
Google Scholar

Crawford R. (2006), Health as Meaningful Practice, “Health”, Vol. 10, No. 4, s. 401‒420.
Google Scholar

Crouch C. (2015), Osobliwa nie-śmierć neoliberalizmu, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń.
Google Scholar

Foucault M. (2009), Nadzorować i karać, Aletheia, Warszawa.
Google Scholar

Foucault M. (2011), Narodziny biopolityki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar

Fox N.J. (2015), Personal Health Technologies, Micropolitics and Resistance: A New Materialist Analysis, “Health”, Vol. 20, s. 1‒18.
Google Scholar

Hardt M., Negri A. (2005), Imperium, Wydawnictwo AB, Warszawa.
Google Scholar

Hardt M., Negri A. (2012), Rzeczpospolita. Poza własność prywatną i dobro publiczne, Korporacja Ha!art, Kraków.
Google Scholar

Harvey D. (2008), Neoliberalizm. Historia katastrofy, przeł. J. P. Listwan, Instytut Wydawniczy Książka i Prasa, Warszawa.
Google Scholar

Laurent J. (2015), Healthscapes of Self-Quantification. Quantifying, Knowing and Improving One’s Self: Transforming Health, “eä Journal”, Vol. 7, No. 1, s. 107‒124.
Google Scholar

Lemke T. (2004), Disposition and Determinism – Genetic Diagnostics in Risk Society, “The Sociological Review”, Vol. 52, Issue 4, s. 550‒566.
Google Scholar

Lupton D. (1995), The Imperative of Health. Public Health and the Regulated Body, Sage, London.
Google Scholar

Lupton D. (2013), Quantifying the body: monitoring and measuring health in the age of mHealth technologies, “Critical Public Health”, Vol. 23, No. 3, s. 393‒403.
Google Scholar

Maturo A. (2015), Doing Things with Numbers. The Quantified Self and the Gamification of Health, “eä Journal”, Vol. 7, No. 1, s. 87‒105.
Google Scholar

Michałowska D.A. (2013), Neoliberalizm i jego (nie)etyczne implikacje edukacyjne, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
Google Scholar

Nafus D., Sherman J. (2014), This One Does Not Go Up to 11: The Quantified Self Movement as an Alternative Big Data Practice, “Internationl Journal of Communication”, Vol. 8, s. 1784‒1794.
Google Scholar

Nowakowski M. (2015), Medykalizacja i demedykalizacja. Zdrowie i choroba w czasach kapitalizmu zdezorganizowanego, Wydawnictwo UMCS, Lublin.
Google Scholar

Przegalińska A.(2014), Nawroty bylejakości, „Dwutygodnik”, nr 144, http://www.dwutygodnik.com/artykul/5472-nawroty-bylejakosci.html [dostęp: 12.05.2017].
Google Scholar

Przegalińska A. (2015), The Melon App, Quantified Self, and the Internet of Things [w:] G. Mazurek (ed.), Management in Virtual Environments. Case Studies, Kozminski University, Warsaw, s. 90‒100.
Google Scholar

Rose N. (2011), Polityka życia samego, „Praktyka Teoretyczna”, nr 2–3, s. 187–209.
Google Scholar

Sowa J. (2010), Prekariat – proletariat epoki globalizacji [w:] J. Sokołowska (red.), Robotnicy opuszczają miejsca pracy, Muzeum Sztuki w Łodzi, Łódź, s. 101–131.
Google Scholar

Standing G. (2014), Prekariat: nowa niebezpieczna klasa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar

Stiefmayer T., Roggen D., Ogris G., Lukowicz P. (2008), Wearable Activity Tracking in Car Manufacturing, “IEEE Pervasive Computing”, Vol. 6, No. 2, s. 42–50.
Google Scholar

Sunder Rajan K. (2006), Biocapital. The Constitution of Postgenomic Life, Duke University Press, Durham−London.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1215/9780822388005

Szahaj A. (2014), Kapitalizm drobnego druku, Książka i Prasa, Warszawa.
Google Scholar

Vigarello G. (2011), Historia zdrowia i choroby, Aletheia, Warszawa.
Google Scholar

Zespół Praktyki Teoretycznej (2012), Rzeczpospolita i aktualność komunizmu. Genealogia i krytyki polityczno-filozoficznego projektu dobra wspólnego, [w:] M. Hardt, A. Negri, Rzecz-pospolita, Korporacja Ha!art, Kraków, s. 7–83.
Google Scholar

https://alxd.org/neuroon-krol-jest-nagi-pl.html [dostęp: 7.09.2016].
Google Scholar

http://gadzetomania.pl/2808,7-sposobow-w-jakie-fitbit-zmienil-moje-zycie-opaska-zmotywuje-do-cwiczen [dostęp: 23.08.2016].
Google Scholar

http://gadzetomania.pl/3422,homo-quantificatus-lepsze-zycie-dzieki-pomiarom [dostęp: 22.08.2016].
Google Scholar

http://gethowareyou.com/pl/ [dostęp: 25.08.2016].
Google Scholar

https://jawbone.com/up [dostęp: 25.08.2016].
Google Scholar

http://mamstartup.pl/inside/7416/na-czym-oni-zarabiaja-4-popularne-aplikacje-mobilne-i-ich-nieoczywiste-modele-biznesowe [dostęp: 22.08.2016].
Google Scholar

http://michalik.komorkomania.pl/1087,quantified-self-gdy-zmierzymy-wszystko-nasze-zycie-bedzie-lepsze [dostęp: 23.08.2016].
Google Scholar

http://natemat.pl/70861,self-tracking-czyli-jak-dzieki-technologii-zmierzyc-swoje-zycie-od-a-do-z [dostęp: 22.08.2016].
Google Scholar

https://neurocritic.blogspot.co.uk/2014/01/neurocrap-funded-by-masses-neuroon-and.html [dostęp: 7.09.2016].
Google Scholar

http://wellnessforce.com/resource/why-under-armour-wants-all-your-fitness-data/ [dostęp: 22.08.2016].
Google Scholar

http://www.buzuk.pl/blog/maly-krok-dla-ludzkosci-fitbit-one [dostęp: 22.08.2016].
Google Scholar

http://www.forbes.com/sites/parmyolson/2016/01/08/fitbit-wearables-corporate-wellness/ #40d1492f4527 [dostęp: 23.08.2016].
Google Scholar