„Horyzonty tożsamości”. Buriackie społeczności lokalne w Mongolii

Wojciech Połeć

doi:10.18778/0208-600X.77.04

Autor

Wojciech Połeć Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Katedra Socjologii, Instytut Nauk Socjologicznych i Pedagogiki, ul. Nowoursynowska 166, bud. 4, 02-787 Warszawa https://orcid.org/0000-0001-7353-9785

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-600X.77.04

Słowa kluczowe:

Buriaci, Mongolia, społeczności lokalne, wierzenia religijne, tożsamość, szamanizm, buddyzm, oboo, nutag

Abstrakt

W niniejszym artykule skupiam się na buriackich społecznościach lokalnych we wschodniej Mongolii. Poruszam kwestię roli społeczności lokalnych i lokalnych miejsc kultu dla budowania tożsamości na poziomie mezostrukturalnym, który można uznać za podstawowy poziom odniesień tożsamościowych. Podstawą niniejszych rozważań są badania o charakterze jakościowym przeprowadzone w lipcu i sierpniu 2019 r. w mongolskim ajmaku wschodnim w czterech buriackich społecznościach lokalnych. W moich rozważaniach staram się pokazać, że zastosowanie kategorii społeczności lokalnych jako punktu wyjścia analiz jest owocną strategią w przypadku analiz umiejscawiających badane społeczności w szerszych kontekstach społecznych, kulturowych i politycznych. Artykuł jest próbą zastosowania kategorii związanych z pojęciem społeczności lokalnych do opisu buriackich społeczności w Mongolii i wskazania, w jaki sposób pozaeuropejskie przykłady społeczności lokalnych mogą wzbogacić socjologiczną refleksję nad tego rodzaju grupami i różnymi poziomami tożsamości. Tytułowe „horyzonty tożsamości” są nawiązaniem do dorobku antropologii krajobrazu, której perspektywa stała się inspiracją w przygotowaniu tej pracy.

Bibliografia

Abajew N.W. (2014), Tengrianskij kult swjaszczennych gor i gieroiczeskij epos mongoło-burjat, „Bagylnik” BSGroups Ltd., Ułan-Ude.
Google Scholar

Anderson B. (1997), Wspólnoty wyobrażone. Rozważania o źródłach i rozprzestrzenianiu się nacjonalizmu, przeł. S. Amsterdamski, Wydawnictwo Znak, Kraków.
Google Scholar

Belyaeva V. (2009), Szamani i lamowie w sercu Sajanów. Współczesny system wierzeniowy Buriatów Doliny Tunkijskiej, Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Wrocław – Poznań.
Google Scholar

Bilegsaikhan T. (2017), Some Remarks on Ovoo Worship among the Dariganga Mongols, „Rocznik Orientalistyczny”, t. LXX(2), s. 261–273.
Google Scholar

Bokszański Z. (2005), Tożsamości zbiorowe, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar

Bulag U.E. (1998), Nationalism and Hybridity in Mongolia, Clarendon Press, Oxford.
Google Scholar

Buyandelger M. (2013), Tragic Spirits: Shamanism, Memory, and Gender in Contemporary Mongolia, University of Chicago Press, Chicago https://doi.org/10.7208/chicago/9780226013091.001.0001
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.7208/chicago/9780226013091.001.0001

Buyandelgeriyn M. (2007), Dealing with uncertainty: Shamans, marginal capitalism, and the remaking of history in postsocialist Mongolia, „American Ethnologist”, t. 34(1), s. 127–147 https://doi.org/10.1525/ae.2007.34.1.127
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1525/ae.2007.34.1.127

Chagdajew W.W. (1998), Szamanizm i mirowyje religii, Izd. GP „Irkutskaja obl. Tip”, Irkutsk.
Google Scholar

Chimidtsiye K., Połeć W. (2019), Mongolscy pasterze w erze globalizacji: zmiany w pasterstwie a kultura koczowników, [w:] T. Herudziński, J. Wojnicki (red.), Społeczności lokalne – samorządność i inicjatywy oddolne w globalnym świcie, Wydawnictwo SGGW, Warszawa, s. 86–99.
Google Scholar

Clifford J. (2000), Kłopoty z kulturą. Dwudziestowieczna etnografia, literatura i sztuka, przeł. E. Dżurak, Wydawnictwo KR, Warszawa.
Google Scholar

Dugarowa T.C. (2012), Fienomenologija etniczeskogo samosoznanija burjat, Izdatiel’stwo BGU, Ułan-Ude.
Google Scholar

Firlit E. (2018), Więziotwórcza rola parafii we współczesnych społecznościach lokalnych, [w:] T. Herudziński, P. Swacha (red.), Społeczności lokalne. Konteksty przemian i innowacje, Wydawnictwo SGGW, Warszawa, s. 79–92.
Google Scholar

Gombojew B.C. (2006), Kultowyje miesta Barguzinskoj doliny, Izdatielsko-poligraficzeskij kompleks FGOU WPO WSGAKI, Moskwa – Ułan-Ude.
Google Scholar

Hamayon R.N. (2006), A Challenging Technique Involving Imaginary Figures of Power among the Pre-Soviet West-Buryats, [w:] D. Sneath (red.), States of Mind: Power, Place and the Subject in Inner Asia, Center for East Asian Studies, Western Washington University for Mongolia and Inner Asia Studies Unit, University of Cambridge, Cambridge, s. 15–46.
Google Scholar

Herudziński T. (2016), Wprowadzenie. Społeczności lokalne jako przedmiot analizy socjologicznej, [w:] T. Herudziński, P. Swacha (red.), Społeczności lokalne wobec wyzwań współczesności, Wydawnictwo SGGW, Warszawa, s. 5–15.
Google Scholar

Kałużyński S. (1983), Dawni Mongołowie, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Google Scholar

Kłoskowska A. (2005), Kultury narodowe u korzeni, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar

Lewandowski E. (2004), Pejzaż etniczny Europy, Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA, Warszawa.
Google Scholar

Łodziński S. (2005), Romowie w Narodowym Spisie Powszechnym 2002 w Polsce. Kwestie liczebności i tożsamosci etniczej, [w:] E. Nowicka, B. Cieślińska (red.), Wędrowcy i migranci. Pomiędzy marginalizacją a integracją, Zakład Wydawniczy Nomos, Kraków, s. 19–38.
Google Scholar

Nowicka E. (2016), Korzenie ałtargany sięgają głęboko. Buriaci między Rosją, Mongolią i Chinami, Zakład Wydawniczy Nomos, Kraków.
Google Scholar

Nowicka E., Wyszyński R. (1996), Lamowie i sekretarze. Poziomy więzi społecznej we współczesnej Buriacji, Wydział Filozofii i Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Google Scholar

Nowicka E., Połeć W. (2019), Religious Diversity for the Sake of Ethnic Unity? Shamanism and Buddhism in Creating Buryat Ethnic Identity, „Polish Sociological Review”, t. 2(206), s. 237–247 https://doi.org/10.26412/psr206.07
Google Scholar

Nowicka E., Zhanaev A. (2020) ,Po obu stronach Ononu. Buriaci na pograniczu rosyjsko-mongolskim, Collegium Civitas Press, Warszawa.
Google Scholar

Ojuntungałag A. (2016), Burjaty Mongolii, Izd-wo „NowaPrint”, Ułan-Ude.
Google Scholar

Ossowski S. (1984), O ojczyznie i narodzie, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Google Scholar

Ossowski S. (2001), O osobliwościach nauk społecznych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar

Połeć W. (2019), Czyżby przedwczesny krzyk Minerwy? O renesansie syberyjskiego szamanizmu, „Humaniora. Czasopismo Internetowe”, t. 3(27), s. 79–96 https://doi.org/10.14746/h.2019.3.6
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.14746/h.2019.3.6

Radzik R. (1999), Od zbiorowości etnicznej do wspólnoty narodowej. Podstawowe pojęcia układu etniczno-narodowego w Europie środkowo-wschodniej w XIX i XX wieku, „Studia Socjologiczne”, t. 2(153), s. 29–63.
Google Scholar

Shimamura I. (2011), The Roots Seekers. Shamanism and Ethnicity among the Mongol Buryats, Shumpusha Publishing, Yokohama.
Google Scholar

Smyrski Ł. (2012), „Tradycja wynaleziona” w dyskursie etnicznym i postkolonialnym na Syberii, [w:] M. Głowacka-Grajper, R. Wyszyński (red.), 20 lat rzeczywistości poradzieckiej. Spojrzenie socjologiczne, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, s. 207–221 https://doi.org/10.31338/uw.9788323519911.pp.207-221
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323519911.pp.207-221

Smyrski Ł. (2018), Między władzą spojrzenia a praktyką. Antropologia krajobrazu, Oficyna Naukowa, Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Google Scholar

Smyrski Ł. (2020), Sacred Mountains in The Context of Modern Nation: The Political Dimension of Landscape in Mongolia, „Etnografia Polska”, t. 64(1–2) https://doi.org/10.23858/EP64.2020.002
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.23858/EP64.2020.002

Szmigielska K. (2015), Urianchajowie – pasterze „pępowiną związani z Ałtajem”. Krajobraz jako źródło tożsamości mongolskich nomadów, „Lud”, t. 99, s. 231–251.
Google Scholar

Szmyt Z. (2012), Azja u bram. Studium nad migracjami Buriatów w Rosji, Wydawnictwo Nauka i Innowacje, Poznań.
Google Scholar

Szynkiewicz S. (1981), Rodzina pasterska w Mongolii, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław.
Google Scholar

Tangad O. (2013), Scheda po Czyngis Chanie. Demokracja po mongolsku, Wydawnictwo TRIO, Warszawa.
Google Scholar

Wach J. (1961), Socjologia religii, przeł. Z. Poniatowski, B. Wolniewicz, Książka i Wiedza, Warszawa.
Google Scholar

Wyszyński R. (2010), Narodziny czy śmierć narodu. Narodowotwórcze działania elit białoruskich i buriackich po upadku ZSRR, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Google Scholar

Zapaśnik S. (2014), „Walczący islam” w Azji Centralnej. Problemy społecznej genezy zjawiska, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.
Google Scholar

Zhanaev A. (2019), The Human Being in Social and Cosmic Orders. Categories of Traditional Culture and the Problems of Contemporary Buryat Identity, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa https://doi.org/10.31338/uw.9788323540175
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323540175