Sceny strachu, czyli lazzi di paura w komedii dell’arte

Jolanta Dygul

doi:10.18778/1505-9065.17.2.15

Auteurs

Jolanta Dygul Uniwersytet Warszawski https://orcid.org/0000-0002-9373-9327

DOI :

https://doi.org/10.18778/1505-9065.17.2.15

Mots-clés :

comique, peur, acteur, scénario

Résumé

Le lazzo est une courte scène de nature comique qui peut être comparée à un gag moderne. Les acteurs italiens disposaient de plusieurs catégories de scènes de ce type dans leurs répertoires (mimico-gestuelle, acrobatique, verbale ou mixte). Une telle séquence scénique toute prête pouvait être montée dans diverses intrigues. L’objectif de cet article est d’analyser les scènes de peur dans une sélection de scénarios dell’arte. Pour illustrer la variété des scènes de peur improvisées par les acteurs italiens, quatre scénarios ont été choisis pour adapter un seul texte littéraire, La dama duende de Calderón de la Barca, une œuvre très populaire aux XVIIe et XVIIIe siècles (La Dame Diablesse, manuscrit de la Bibliothèque nationale de Paris; La dama Demonio, manuscrit de la collection de la Bibliothèque du Vatican; La dama creduta spirito folletto de la collection napolitaine; La dama demonio e la serva diavolo de la collection d’arguments de la cour d’Auguste III).

Téléchargements

Les données relatives au téléchargement ne sont pas encore disponibles.

Biographie de l'auteur

Jolanta Dygul, Uniwersytet Warszawski

Jolanta Dygul, literaturoznawczyni, teatrolożka, adiunkt w Katedrze Italianistyki Uniwersytetu Warszawskiego, autorka licznych artykułów na temat recepcji literatury oraz kultury włoskiej w Polsce, a także prac z zakresu literatury oraz historii teatru i dramatu włoskiego. Opublikowała m.in. monografię Metateatralność w dramaturgii Carla Goldoniego (Warszawa 2012), a także polską edycję krytyczną Teatru komediowego Carla Goldoniego (Gdańsk 2011), Mandragory Niccolò Machiavellego (Warszawa 2017) oraz Historii Calandra Bernarda Doviziego da Bibbiena (Truskaw 2018). Jej zainteresowania badawcze obejmują przede wszystkim dawną literaturą włoską od XVI do końca XVIII wieku.

Références

Boschini, Marco, La carte del navegar pitoresco: dialogo tra un senator venetian deletante e un profesor de pitura, soto nome d’Ecelenza, e de Compare, comparti in otto venti, Venezia, per li Baba, 1660, s. 14, URL: https://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/boschini1660, dostęp 20.11.2021
Google Scholar

Capozza, Nicoletta, Tutti i lazzi della Commedia dell’Arte. Un catalogo ragionato del patrimonio dei Comici, Roma, Dino Audino editore, 2006
Google Scholar

Carandini, Silvia, „Forme e funzioni del lazzo nella drammaturgia dei comici dell’Arte”, SigMa. Rivista di letterature comparate, teatro e arti dello spettacolo, 2019, vol. 3, s. 585-615
Google Scholar

Colajanni, Giuliana, Les escenarios franco-italiens du ms. 9329 de la B. N., Roma, Edizioni di Storia e Letteratura, 1970
Google Scholar

Cortelazzo, Manlio, Zolli, Paolo, Dizionario Etimologico della Lingua Italiana, a cura di M. Cortelazzo, Bologna, Zanichelli, 1999
Google Scholar

Cuppone, Roberto, „«In questo», il teatro. Gli scenari della Commedia dell’Arte”, Venezia Arti, 2000, vol. 14, s. 35-40.
Google Scholar

Cybulska-Bohuszewicz, Ewa, „Znać iżeście i bestyj podlejszy. Zoomorficzne inkarnacje Szatana w Żywotach świętych Piotra Skargi”, Terminus, 2019, t. 21, z. 2 (51), s. 245-268, https://doi.org/10.4467/20843844TE.19.018.11192
Google Scholar

D’Antuono, Nancy, „La comedia española en la Italia del siglo XVII: la commedia dell’arte”, in La comedia española en el teatro europeo del siglo XVII, London, Tamesis, 1996, s. 141-149
Google Scholar

Del Valle Ojeda Calvo, Maria, Stefanelo Botarga e Zan Ganassa. Scenari e zibaldoni di comici italiani nella Spagna del Cinquecento, Roma, Bulzoni, 2007
Google Scholar

Delumeau, Jean, Strach w kulturze Zachodu XIV-XVIII w., tł. Adam Szymanowski, PAX, Warszawa 1986
Google Scholar

I canovacci della Commedia dell’Arte, a cura di Anna Maria Testaverde, Torino, Einaudi, 2007
Google Scholar

Klimowicz, Mieczysław, Roszkowska, Wanda, La commedia dell’arte alla corte di Augusto III di Sassonia (1748-1756), Venezia, Istituto Veneto di Scienze Lettere ed Arti, 1988
Google Scholar

Marchante Moralejo, Carmen, „Calderón en Italia: traducciones, adaptaciones, falsas atribuciones y „scenari”, in Tradurre, riscrivere, mettere in scena, a cura di M. G. Profeti et all., Firenze, Alinea Editrice, 1996, s. 30-35
Google Scholar

Osiński, Zbigniew Mirosław, Lęk w kulturze społeczeństwa polskiego w XVI-XVII wieku, DiG, Warszawa 2009
Google Scholar

Riccoboni, Luigi, Histoire du theatre italien, depuis la decadence de la comedie latine, Paris, André Caillau, 1730
Google Scholar

Spaziani, Marcello, II Théátre Italien di Gherardi, Roma, Edizioni dell’Ateneo, 1966
Google Scholar

Surma-Gawłowska, Monika, Komedia dell’arte, Uniwersitas, Kraków 2015
Google Scholar

Tessari, Roberto, Commedia dell’Arte: La maschera e l’ombra, Milano, Mursia Editore, 1981
Google Scholar

The Commedia dell’Arte in Naples. A Bilingual Edition of the 176 Casamarciano Scenarios. La Commedia dell’Arte a Napoli. Edizione bilingue dei 176 Scenari Casamarciano, vol. I, a cura di Francesco Cotticelli, Anne Goodrich Heck, Thomas F. Heck, London, Scarecrow Press, Lanham, Md., 2001
Google Scholar

Tragiense, Lauriso, [Francesco Saverio Quadrio], De i vizi, e de i difetti del moderno teatro e del modo di correggergli, Roma, appresso Nicolo e Marco Pagliarini, 1739
Google Scholar

Valeri, Antonio, Gli scenari inediti di Basilio Locatelli. Contributo alla storia del teatro, Roma, Tipografia Folchetto, 1894
Google Scholar