Czy „kroniki” Aleksandra Gwagnina są kroniką?

Piotr Bering

doi:10.18778/1505-9057.70.02

Autor

Piotr Bering Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu https://orcid.org/0000-0002-3791-9980

DOI:

https://doi.org/10.18778/1505-9057.70.02

Słowa kluczowe:

historiografia, kronika, kompozycja dzieła, genologia, geografia

Abstrakt

W artykule podjęto próbę określenia statusu gatunkowego dzieł historycznych Aleksandra Gwagnina. Włosko-polski humanista nie użył terminu „kronika” w oryginalnej łacińskiej wersji. Pojęcie „kronika” pojawia się dopiero w polskim przekładzie Marcina Paszkowskiego, który zapewne intencjonalnie zdecydował się na jego użycie. Dzieła Gwagnina nie udaje się jednoznacznie zakwalifikować do konkretnego gatunku literackiego. Pomocna może być próba porównania go z innymi formami pisarstwa historycznego: zarówno z „typowymi” kronikami średniowiecznymi, jak i z opisami historyczno-etnograficznymi. Rezultaty takiego porównania są niejednoznaczne. Umiejętności pisarskie Gwagnina są niewielkie, a jego twórczość nie cechuje się większymi walorami estetycznymi. Choć autor sięgnął do wielu dzieł historycznych, nie analizował dogłębnie swych źródeł. Gwagnin zapewne nie miał zamiaru napisać dzieła naukowego, za to dał czytelnikowi barwny i żywy opis Europy Wschodniej.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Biogram autora

Piotr Bering - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Piotr Bering, urodzony w 1964 roku, pracuje w Instytucie Filologii Klasycznej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Studia i kolejne awanse naukowe uzyskał na UAM w Poznaniu. Filolog-mediolatynista i historyk-mediewista, doktorat uzyskał w 1993, habilitację w roku 2001, zaś tytuł profesora w 2019 roku. Główne zainteresowania badawcze: teatr i dramat średniowiecza, średniowieczna historiografia, rękopisy i starodruki, recepcja kultury antycznej w I Rzeczypospolitej oraz transfer kulturowy pomiędzy Polską i Niemcami w dawniejszych epokach. Członek Rady Redakcyjnej „Pamiętnika Biblioteki Kórnickiej”.

Bibliografia

Anonim tzw. Gall, Kronika polska, przekł. R. Grodecki, przekł. oprac., wstęp i przyp. M. Plezia, wyd. 6, Ossolineum, Wrocław–Kraków 1989.
Google Scholar

Barański Zygmunt G., Dante i kategorie literatury, „Pamiętnik Literacki” 2004, R. 95, z. 3, s. 43–72.
Google Scholar

Bering Piotr, Kronika średniowieczna – pomiędzy nauką a rozrywką, [w:] Łacińska proza naukowa, red. nauk. A.W. Mikołajczak, Tum, Gniezno 2001, s. 179–189.
Google Scholar

Bering Piotr, Struktury narracyjne w późnośredniowiecznych łacińskich kronikach regionalnych, Tum, Gniezno 2001.
Google Scholar

Bering Piotr, Średniowieczni kronikarze o sąsiadach, [w:] Drogi i bezdroża komunikacji, red. P. Bering i G. Łukomski, Collegium Europaeum Gnesnense, Gniezno 2008, s. 95–101.
Google Scholar

Bering Piotr, Wyobrażenia geograficzne Śląska w późnośredniowiecznych kronikach regionalnych i wczesnorenesansowych „descriptiones”, „Symbolae Philologorum Posnaniensium Graecae et Latinae” 2007, t. 17, s. 113–123.
Google Scholar

Brogi-Bercoff Giovanna, Królestwo Słowian. Historiografia renesansu i baroku w krajach słowiańskich, przekł. E.J. Głębicka, W. Jekiel, A. Zakrzewski, Świat Literacki, Izabelin 1998.
Google Scholar

Dench Emma, Ethnography and History, [w:] A Companion to Greek and Roman Historiography, red. J. Marincola, Blackwell Publishing, Malden MA–Oxford–Carlton 2007, t. 2, s. 493–503. https://doi.org/10.1002/9781405185110.ch51
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1002/9781405185110.ch51

Domańska Ewa, Mikrohistorie. Spotkania w międzyświatach, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1999.
Google Scholar

Eco Umberto, Dzieło otwarte. Forma i nieokreśloność w poetykach współczesnych, przekł. J. Gałuszka, L. Eustachiewicz, A. Kreisberg, M. Oleksiuk, wyd. 2, Czytelnik, Warszawa 1994.
Google Scholar

Gwagnin Aleksander, Kronika o państwie ruskim. Kronika o ziemi tatarskiej, wyd. J. Byliński, Wydawnictwo eBooki.com.pl, Wrocław 2018.
Google Scholar

Herberstein Sigmund von, Das alte Rußland, przekł. W. von den Steinen, wyd. 2, Manesse Verlag, Zürich 1985.
Google Scholar

Iwańczak Wojciech, Do granic wyobraźni. Norymberga jako centrum wiedzy geograficznej i kartograficznej w XV i XVI wieku, Wydawnictwo DiG, Warszawa 2005.
Google Scholar

Jasiński Tomasz, O pochodzeniu Galla Anonima, Avalon, Kraków 2008.
Google Scholar

Jussen Bernhard, Wer falsch spricht, denkt falsch, [w:] Spekulative Theorien, Kontroversen, Paradigmenwechsel, red. R. Nickel, K. Künzel, Berlin-Branderburgische Akademie der Wissenschaften, Berlin 2017, s. 38–45.
Google Scholar

Kazańczuk Mariusz, O „Historyjach świeżych i niezwyczajnych” Michała Jurkowskiego, Wydawnictwo IBL, Warszawa 2009.
Google Scholar

Kindermann Udo, Gattungssysteme im Mittelalter, [w:] Kontinuität und Transformation der Antike im Mittelalter, wyd. W. Erzgräber, Thorbecke, Sigmaringen 1989, s. 303–313.
Google Scholar

Krüger Karl H., Die Universalchroniken, Brepols, Turnhout 1976.
Google Scholar

Krzywy Roman, Od hodoeporikonu do eposu peregrynackiego. Studium z historii form literackich, UW, Wydział Polonistyki. Instytut Literatury Polskiej, Warszawa 2001.
Google Scholar

Kuran Michał, Funkcje poezji Owidiusza w dorobku literackim Marcina Paszkowskiego, [w:] Fons omnis honesti, red. M. Kuran, Wydawnictwo UŁ, Łódź 2020, s. 99–124.
Google Scholar

Kürbis Brygida, Dziejopisarstwo wielkopolskie XIII i XIV wieku, PWN, Warszawa 1959.
Google Scholar

Kürbis Brygida, Kształtowanie się pojęć geograficznych o Słowiańszczyźnie w polskich kronikach przeddługoszowych, „Slavia Antiqua” 1953, t. 4, s. 262–282.
Google Scholar

Kürbis Brygida, Studia nad Kroniką Wielkopolską, PTPN, Poznań 1952.
Google Scholar

Lhotsky Alphons, Über das Anekdotische in spätmittelalterlichen Geschichtswerken Österreichs, [w:] Historiographie. Quellenkunde. Wissenschaftsgeschichte, Oldenbourg, München 1972, s. 117–137.
Google Scholar

Liman Kazimierz, Struktura mów przed bitwą w „Kronice Polskiej” Anonima Galla, „Symbolae Philologorum Posnaniensium Graecae et Latinae” 1983, t. 6, s. 189–208.
Google Scholar

Michałowska Teresa, Historie świeże i niezwyczajne, PIW, Warszawa 1961.
Google Scholar

Michałowska Teresa, Między poezją a wymową. Konwencje i tradycje staropolskiej prozy nowelistycznej, Ossolineum, Wrocław 1970.
Google Scholar

Partyka Joanna, Rękopiśmienne księgi szlacheckie – źródła i inspiracje, [w:] Staropolska kultura rękopisu, red. H. Dziechcińska, IBL PAN, Warszawa 1990, s. 77–91.
Google Scholar

Schmidt Paul G., Das Chronicon ecclesiasticum des Nikolaus von Siegen. Monastische Geschichtsschreibung um 1500, [w:] Geschichtsbewußtsein und Geschichtsschreibung in der Renaissance, wyd. A. Buck, T. Klaniczay, S.K. Németh, Akadémai Kiadó, Budapest 1989, s. 77–84. https://doi.org/10.1163/9789004620322_009
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1163/9789004620322_009

Soszyński Jacek, Kronika Marcina Polaka i jej średniowieczna tradycja rękopiśmienna w Polsce, Wydawnictwa IHN PAN, Warszawa 1995.
Google Scholar

Studt Birgit, „Kleine Formen” der spätmittelalterlichen Geschichtsüberlieferung. Zu Vermittlungsweisen und Verbreitungsmustern von Fürstengeschichten, [w:] Die Geschichtsschreibung in Mitteleuropa, wyd. J. Wenta, Wydawnictwo UMK, Toruń 1999, s. 305–321.
Google Scholar

Studt Birgit, Neue Zeitungen und politische Propaganda. Die „Speyerer Chronik” als Spiegel des Nachrichtenwsens im 15. Jahrhundert, „Zeitschrift für die Geschichte Oberrheins” 1995, t. 143, s. 145–219.
Google Scholar

Syme Ronald, Ten Studies on Tacitus, Clarendon Press, Oxford 1970.
Google Scholar

Szelińska Wacława, Jan Długosz storico e primo geografo polacco, Ossolineum, Wrocław–Warszawa 1984.
Google Scholar

Tacitus, Germania. Lateinisch und Deutsch, przekł., [oprac.] i wyd. J. Lindauer, Rowohlt, Reinbek bei Hamburg 1967.
Google Scholar

Targosz Karolina, Gesta principum recitata. „Teatr czynów polskich władców” Galla Anonima, „Pamiętnik Teatralny” 1980, R. 29, z. 2(114), s. 141–178.
Google Scholar

Urbański Robert, Tartarorum gens brutalis. Trzynastowieczne najazdy mongolskie w literaturze polskiego średniowiecza na porównawczym tle piśmiennictwa łacińskiego antyku i wieków średnich, Wydawnictwo IBL, Warszawa 2007.
Google Scholar

Weinberg Bernard, A History of Literary Criticism in the Italian Renaissance, The University of Chicago Press, Chicago [1961].
Google Scholar

Witosz Barbara, Gatunek sporny (?) problem współczesnej refleksji tekstologicznej, „Teksty Drugie” 2001, nr 5(70), s. 67–85.
Google Scholar

Witosz Barbara, Opis w prozie narracyjnej na tle innych odmian deskrypcji. Zagadnienia struktury tekstu, Wydawnictwo UŚ, Katowice 1997.
Google Scholar

Wojtkowiak Zbysław, Aleksander Gwagnin i Maciej Stryjkowski – dwaj autorzy jednego dzieła, Wydawnictwo Nauka i Innowacje, Poznań 2014.
Google Scholar

Wojtowicz Witold, „Nobis hoc opus recitate”. Kilka uwag o fikcji oralności w Kronice Anonima tzw. Galla, [w:] Nobis operique favete. Studia nad Gallem Anonimem, red. A. Dąbrówka, E. Skibiński i W. Wojtowicz, Wydawnictwo IBL, Warszawa 2017, s. 281–304.
Google Scholar