Behind Convent Walls. Historiography of Lublin Discalced Carmelite Nuns

Authors

  • Anna Nowicka-Struska Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Instytut Filologii Polskiej, Zakład Badań Teatralnych i Literatury Staropolskiej, Plac Marii Skłodowskiej-Curie 4A, 20-033 Lublin https://orcid.org/0000-0002-5412-3925

DOI:

https://doi.org/10.18778/1505-9057.53.04

Keywords:

historiography, convents, literature, Baroque, mentality, women, ego-documents, identity, Lublin, city, Discalced Carmelite Nuns, chronicle, manuscripts, spirituality, monasteries

Abstract

The research on the written works of nuns in homogeneous city space allows to restore the memory of a few generations of women who lived in Lublin, discover their intellectual activity, their literary culture, customs, interests, and their word view. The ego-documents left by the Carmelite Nuns are good materials for the scientific prospect of this isolated group of women and the research microscale remains in the circle of anthropological historical orientation. The Lublin manuscripts, documents and the evidence of intellectual activity of the nuns were completely dispersed in the 19th century. The aim of the article is to merge the knowledge about the discovered texts of Lublin Carmelite Nuns, determine the main features of the texts and name their authors. In my work I have examined a group of “official” papers (a convent visitation book, letters – certamen) and the chronicles of two Lublin monasteries. The first chronicle of the St. Joseph’s Monastery is vast, while the second one from the Immaculate Conception Monastery is only an introductive part of the lost text. The article also enumerates other types of convent writing, such as silva rerum spiritual texts, personal prayer books, the compilation of letters, the adaptations of emblematic collections. The main source of information on Lublin Carmelite Sisters were chronicles. The chronicles were a type of domestic historiography, joining the form of the books of the dead or the vesture books, and a narrative presenting the events from nuns’ lives in chronological order. The chronicle of the first monastery was written from the year 1624 to 1701. The book was written consistently by a few anonymous nuns who differed from each other in terms of their interests, writing skills and ways of outlining the information. The first author of the chronicle (from 1625) was presumably sister Febronia of Jesus. Natural oral tradition, a part from personal experience of the author was the most important source of knowledge about the monastic life. In view of a future reader and in order to make the text historiographical and reliable the authors added letters. The chronicle contains also other texts and exogenic genres. Worth mentioning are one-plot micro narrations which highlight extraordinary literary value of the Carmelites’ chronicles. The micro narrations show the expression of female authors, their ability to present vibrant and fluent narration, and to transfer oral tradition into the chronicle. A tale character of the notes points to the diary features of the text and guides culture researchers to a category of privacy, identity and memory of a small group of women to a significant degree isolated from the outside world. The chroniclers frequently indicated how crucial for the convent was the identity of a group. The opposition “we – they”, “inside – outside (the monastery)”, emphasizing individualism and otherness of the convent, show the far-reaching self-consciousness of the authors.

Downloads

Download data is not yet available.

Author Biography

Anna Nowicka-Struska, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Instytut Filologii Polskiej, Zakład Badań Teatralnych i Literatury Staropolskiej, Plac Marii Skłodowskiej-Curie 4A, 20-033 Lublin

Dr hab. Anna Nowica-Struska – adiunkt w Zakładzie Badań Teatralnych i Literatury Staropolskiej Instytutu Filologii Polskiej Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie zainteresowania badawcze: kultura literacka Lublina, literatura okolicznościowa, kaznodziejstwo XVII wieku, kultura zakonów w epoce staropolskiej, karmelitanki bose; edytorstwo, rękopisy zakonne. Wydała min.: Andrzej Kochanowski, Kazanie lubelskie, Lubelska Biblioteka Staropolska, t. VIII, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2010; Paweł Ruszel, Fawor niebieski, Lubelska Biblioteka Staropolska, t. X, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2014; „Strzały serdeczne z Pisma świętego i ojców świętych zrobione, a od dusze nabożnej ku niebu wypuszczone”. Siedemnastowieczna adaptacja „Pia desideria” Hermana Hugona z rękopisu lubelskich karmelitanek bosych klasztoru Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny, „Terminus” 2016, t. 18, nr 2(39), s. 131–159. Opowieści szeptane. O bliskości kobiet na podstawie żywotopisarstwa lubelskich karmelitanek bosych, w: Sława z dowcipu sama wiecznie stoi... Prace ofiarowane Pani Profesor Alinie Nowickiej-Jeżowej z okazji pięćdziesięciolecia pracy naukowej, red. M. Hanusiewicz-Lavallee, W. Pawlak, Wydawnictwo KUL, s. 213–229: Lublin 2018; Nieznany cykl Emblematy na obraz dziada z rękopisu karmelitańskiego Bonawentury od św. Stanisława, Frezera, w: Inwencja i inspiracja w kulturze wczesnonowożytnej, red. M. Pieczyński, B. Niebelska-Rajca, Wydawnictwa IBL PAN, Warszawa 2018, s. 252–267.

References

Archiwum Główne Akt Dawnych, Archiwum Publiczne Potockich, Warszawa: Archiwum Publiczne Potockich rkps. 57.
Google Scholar

Archiwum Prowincji Karmelitów Bosych, Kraków: rkps AP 104.
Google Scholar

Archiwum Prowincji Karmelitów Bosych, Kraków: rkps AP 246.
Google Scholar

Archiwum Prowincji Karmelitów Bosych, Kraków: rkps AKBW 22.
Google Scholar

Biblioteka Karmelitanek Bosych, Kraków, Archiwum: Certamina klasztoru Niepokalanego Poczęcia, sygn. 46.
Google Scholar

Biblioteka Karmelitanek Bosych, Kraków, Archiwum: Certamina klasztoru św. Józefa., sygn. 44.
Google Scholar

Biblioteka Karmelitanek Bosych, Kraków. Rękopisy: rkps 164: O zwyczajach naszych i niektóre ceremonije domowe.
Google Scholar

Biblioteka Karmelitanek Bosych, Kraków. Rękopisy: rkps 253: Księgi, w których są krótko opisane żywoty.
Google Scholar

Biblioteka Karmelitanek Bosych, Kraków. Rękopisy: rkps 255: Księga fundacyj klasztorów karmelitanek bosych Prowincyjej Polskiej Ducha Świętego.
Google Scholar

Biblioteka Karmelitanek Bosych, Kraków. Rękopisy: rkps 70: Rozporządzenie dnia albo praktyka codzienna tak dla nowicyj jako też nowoprofes, karmelitankom bosym wypisane.
Google Scholar

Biblioteka Karmelitanek Bosych, Kraków. Rękopisy: rkps 167: Sporządzenie dnia dla nowicyj.
Google Scholar

Biblioteka Karmelitanek Bosych, Kraków. Rękopisy: rkps 268: Zebranie zwyczajów od WW MM naszych fundatorek i pierwszych matek świątobliwością sławnych konwentu św. Marcina podane i dotąd chwalebnie zachowane, aby były napotym bez uszczerbku trwające… spisane roku 1729.
Google Scholar

Biblioteka PAU i PAN, Kraków: rkps 1731.
Google Scholar

Biblioteka PAU i PAN, Kraków: rkps 2337 II.
Google Scholar

Biblioteka Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk: rkps 130
Google Scholar

Biblioteka Wyższego Seminarium Diecezjalnego w Lublinie: rkps 455,
Google Scholar

Biblioteka Wyższego Seminarium Diecezjalnego w Lublinie: rkps 457.
Google Scholar

Lwowska Narodowa Naukowa Biblioteka Ukrainy im, W. Stefanyka: rkps CTI118348: Pragnienia dusze pobożnej.
Google Scholar

Klasztory karmelitanek bosych w Polsce, na Litwie i Rusi. Ich początek i tułactwo w czasie rozruchów wojennych w XVII wieku. Rzecz osnuta na kronikach klasztornych. Kraków. Klasztor św. Marcina, wyd. Rafał Kalinowski, druk „Czasu”, Kraków 1904.
Google Scholar

Klasztory karmelitanek bosych w Polsce, na Litwie i Rusi. Ich początek i tułactwo w czasie rozruchów wojennych w XVII wieku. Rzecz osnuta na kronikach klasztornych. Warszawa, wyd. Rafał Kalinowski, druk „Czasu”, Kraków 1902.
Google Scholar

Klasztory karmelitanek bosych w Polsce, na Litwie i Rusi. Ich początek i tułactwo w czasie rozruchów wojennych w XVII wieku. Rzecz osnuta na kronikach klasztornych. Wilno, wyd. Rafał Kalinowski, druk „Czasu”, Kraków 1900.
Google Scholar

Klasztory Karmelitanek bosych w Polsce, na Litwie i Rusi: ich początek, rozwój i tułactwo w czasie rozruchów wojennych w XVII wieku: rzecz osnuta na kronikach klasztornych. Lwów – Warszawa, wyd. Rafał Kalinowski, druk „Czasu”, Kraków 1901.
Google Scholar

Kronika benedyktynek chełmińskich, wyd. Władysław Szołdrski, „Miesięcznik Diecezji Chełmińskiej” 1937, s. 509–529.
Google Scholar

Kronika bernardynek lubelskich 1618–1885, oprac. Anna Szylar, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, Lublin 2010.
Google Scholar

Kronika fundacyjna klasztoru mniszek zakonu kaznodziejskiego na Gródku w Krakowie (1620–1639), wstęp i oprac. Anna Markiewicz, Wydawnictwo Esprit S.C., Kraków 2007.
Google Scholar

Kronika klasztorna sióstr norbertanek w Imbramowicach 1703–1741, wyd. Włodzimierz Bielak, Waldemar Żurek, Wydawnictwo Jedność, Kielce 2016.
Google Scholar

Kronika klasztoru karmelitanek bosych pw. św. Józefa w Lublinie, oprac. Czesław Gil, Wydawnictwo Flos Carmeli, Poznań 2012.
Google Scholar

Kronika klasztoru karmelitów bosych w Warszawie, wstęp, przekł., oprac. Czesław Gil, „Karmelitańskie Studia i Materiały Historyczne” 2009, t. 2, s. 143–377.
Google Scholar

Kronika pierwsza (metryka), wyd. Małgorzata Borkowska, w: Karol Górski, Małgorzata Borkowska, Historiografia zakonna a wzorce świętości w XVII wieku, Akademia Teologii Katolickiej, Warszawa 1984, s. 278–360.
Google Scholar

Kronika poznańskich Karmelitów Bosych, oprac. Piotr Neumann, Wydawnictwo Miejskie, Poznań 2001.
Google Scholar

Metryka brygidek lubelskich, oprac. Jarosław Rom Kronika fundacyjna klasztoru mniszek an Marczewski, Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, Lublin 2011.
Google Scholar

Reguła i konstytucyje zakonnic karmelitanek bosych Zakonu Naświętszej Panny Maryjej z Góry Karmelu, z włoskiego na polski przetłumaczone, druk Andrzej Piotrkowczyk, Kraków 1635.
Google Scholar

Żywot matki Barbary od Najświętszego Sakramentu (Zadzikowej), karmelitanki bosej 1609–1670, oprac. Czesław Gil, Wydawnictwo Karmelitów Bosych, Kraków 2013.
Google Scholar

Borek Piotr., Funkcje listów w barokowych diariuszach i pamiętnikach, w: Epistolografia w dawnej Rzeczypospolitej, t. 1. Stulecie XV–XVII), red. Piotr Borek, Marceli Olma, Kraków 2011, s. 279–294.
Google Scholar

Borek Piotr, O polskim pamiętnikarstwie doby baroku, w: Z dziejów staropolskiego pamiętnikarstwa. Przekroje i zbliżenia, red. Piotr Borek, Collegium Columbinum, Kraków 2012, s. 31–52.
Google Scholar

Borkowska Małgorzata, Leksykon zakonnic polskich epoki przedrozbiorowej, Wydawnictwo DIG, Warszawa 2005.
Google Scholar

Borkowska Małgorzata, Panny siostry w świecie sarmackim, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002.
Google Scholar

Borkowska Małgorzata, Życie codzienne polskich klasztorów żeńskich w XVII–XVIII wieku, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1996.
Google Scholar

Darnton Robert, Wielka masakra kotów i inne epizody francuskiej historii kulturowej, przekł. Dorota Guzowska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2012.
Google Scholar

Gil Czesław, Słownik polskich karmelitanek bosych 1612–1914, Wydawnictwo Karmelitów Bosych, Kraków 1999.
Google Scholar

Gil Czesław, Życie codzienne karmelitanek bosych w Polsce w XVII i XVIII wieku, Wydawnictwo OO. Karmelitów Bosych, Kraków 1997.
Google Scholar

Gwioździk Jolanta, Kultura pisma i książki w żeńskich klasztorach dawnej Rzeczypospolitej XVI–XVIII wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2015.
Google Scholar

Gwioździk Jolanta, Piśmiennictwo pragmatyczne w klasztorach żeńskich w XVII–XVIII wieku: zarys problematyki, w: Piśmiennictwo pragmatyczne w Polsce do końca XVIII wieku na tle powszechnym, red. Jan Gancewski, Andrzej Wałkowski, Pracownia Wydawnicza EISet, Olsztyn 2006, s. 43–59.
Google Scholar

Krzywy Roman, Funkcje komunikacyjne staropolskiego pamiętnika. Na przykładzie zapisków moskiewskich Stanisława Niemojewskiego, w: Z dziejów staropolskiego pamiętnikarstwa. Przekroje i zbliżenia, red. Piotr Borek, Collegium Columbinum, Kraków 2012, s. 125–140.
Google Scholar

Nowicka-Struska Anna, „Strzały serdeczne z Pisma świętego i ojców świętych zrobione, a od dusze nabożnej ku niebu wypuszczone”. Siedemnastowieczna adaptacja „Pia desideria” Hermana Hugona z rękopisu lubelskich karmelitanek bosych klasztoru Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny, „Terminus” 2016, t. 18, nr 2(39), s. 131–159.
Google Scholar

Nowicka-Struska Anna, Dom i świat. Prywatność domu klasztornego w świetle kroniki karmelitanek bosych klasztoru św. Józefa w Lublinie i tekstów regulujących ich życie w Karmelu, w: Sarmackie theatrum, t. 7, W kręgu rodziny i prywatności, red. Mariola Jarczykowa, Renata Ryba, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2014, s. 187–208.
Google Scholar

Nowicka-Struska Anna, Duchowość i piśmiennictwo karmelitańskie w Polsce XVII i XVIII wieku, w: Drogi duchowe katolicyzmu polskiego XVII wieku. Kultura Pierwszej Rzeczypospolitej w dialogu z Europą. Hermeneutyka wartości, t. 7, red. Alina Nowicka-Jeżowa, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2016, s. 344–393.
Google Scholar

Nowicka-Struska Anna, Listy w kręgu kulturowym karmelitanek bosych w XVII i XVIII wieku. Ze studiów nad rękopisami z Biblioteki Karmelitanek Bosych, w: Epistolografia w dawnej Rzeczypospolitej, t. 5: Stulecia XVI–XIX. Nowa perspektywa historycznoliteracka, red. Marceli Olma, Piotr Borek, Collegium Columbinum, Kraków 2015, s. 193–214.
Google Scholar

Nowicka-Struska Anna, Opowieści szeptane. O bliskości kobiet na podstawie żywotopisarstwa lubelskich karmelitanek bosych, w: Sława z dowcipu sama wiecznie stoi... Prace ofiarowane Pani Profesor Alinie Nowickiej-Jeżowej z okazji pięćdziesięciolecia pracy naukowej, red. Mirosława Hanusiewicz-Lavallee, Wiesław Pawlak, Lublin 2018, s. 213–229.
Google Scholar

Partyka Joanna, Żona wyćwiczona. Kobieta pisząca w kulturze XVI i XVII wieku, Wydawnictwo IBL PAN, Warszawa 2004.
Google Scholar

Pavlouskaya Hanna Grodzieńskie kroniki klasztorne XVII i XVIII wieku. Formy gatunkowe i aspekty komunikacyjne, https://depotuw.ceon.pl/bitstream/handle/item/400/PAULOUSKAYA%20DOKTORAT.pdf?sequence=1; [dostęp: 12.05 2018].
Google Scholar

Pawłowska Hanna., Zainteresowanie życiem publicznym w kronikach grodzieńskich z XVII–XVIII wieku – zarys problematyki, „Barok” 2011, nr 1, s. 83–93.
Google Scholar

Popławska Halina, Kultura literacka karmelitanek bosych (XVII–XVIII wiek), Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2006.
Google Scholar

Przyklenk Joanna, Staropolska kronika jako gatunek mowy, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego Katowice 2009.
Google Scholar

Roszak Stanisław, Archiwa sarmackiej pamięci. Funkcje i znaczenia rękopiśmiennych ksiąg silva rerum w kulturze Rzeczpospolitej XVIII wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika Toruń 2004.
Google Scholar

Roszak Stanisław, Egodokumenty epoki nowożytnej w perspektywie europejskiej, w: Z dziejów staropolskiego pamiętnikarstwa. Przekroje i zbliżenia, red. Piotr Borek, Collegium Columbinum, Kraków 2012, s. 15–30.
Google Scholar

Targosz Karolina, Piórem zakonnicy. Kronikarki w Polsce XVII wieku o swoich zakonach i swoich czasach, Wydawnictwo „Czuwajmy”, Kraków 2002.
Google Scholar

Wanat Józef Benignus., Zakon Karmelitów Bosych w Polsce. Klasztory karmelitów i karmelitanek bosych 1605–1975, Wydawnictwo OO. Karmelitów Bosych, Kraków 1979.
Google Scholar

Zemon-Davis Natalie, Kobiety na marginesach. Trzy siedemnastowieczne życiorysy, przekł. Bartosz Hlebowicz, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2012.
Google Scholar

Published

2019-06-27

How to Cite

Nowicka-Struska, A. (2019). Behind Convent Walls. Historiography of Lublin Discalced Carmelite Nuns. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica, 53(2), 79–116. https://doi.org/10.18778/1505-9057.53.04