Obrzęd koronacji królewskiej w kronice Aleksandra Gwagnina – uwarunkowania historyczno-liturgiczne i rys teologiczny

Orfeusz Malesa

doi:10.18778/1505-9057.70.07

Autor

Orfeusz Malesa Uniwersytet Łódzki

DOI:

https://doi.org/10.18778/1505-9057.70.07

Słowa kluczowe:

koronacja, ceremoniał, pontyfikał, Gwagnin, sakramentalność, teologia władzy, obowiązki władcy, cechy władcy

Abstrakt

We wprowadzeniu do artykułu autor podejmuje rozważania na temat źródła, z którego czerpał Gwagnin dokonując opisu obrzędu koronacji. Analiza struktury obrzędu i porównanie jej z księgami liturgicznymi pozwalają przypuszczać, że opis Gwagnina oparty jest na księdze liturgicznej, która była kompilacją dwóch ceremoniałów. Bazę stanowi Pontificalis liber (Piccolomini) (z 1485 roku), do którego dodano obrzędy i modlitwy z używanych w Polsce pontyfikałów. Autor stara się wskazać możliwe przyczyny zmian w ceremoniach koronacyjnych. Następnie przedstawia teksty modlitw, ich tłumaczenie oraz omawia modlitwy i towarzyszące im gesty. Autor podejmuje próbę przedstawienia chrześcijańskiej wizji władzy i władcy. Wymieniono zobowiązania oraz właściwe przymioty króla. Zwrócono uwagę na odpowiedzialność władcy za stan moralny społeczeństwa. Wskazano również, że przed dogmatycznym określeniem liczby sakramentów (Sobór Trydencki) obrzęd koronacji królewskiej mógł być rozumiany jako sakrament.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Biogram autora

Orfeusz Malesa - Uniwersytet Łódzki

Ks. Orfeusz Malesa, przygotowuje rozprawę doktorską pt. Obraz człowieka w modlitwach propriów Missale Romanum Jana XXIII oraz Missale Romanum Pawła VI. Bada księgi liturgiczne związane z tzw. liturgią trydencką. W obrębie jego zainteresowań jest również zagadnienie możliwości realnego dialogu z islamem, które niejednokrotnie opracowywał: referat Theologically fundamental aspect of Christians’ martyrdom in Islamic countries based on reports prepared by »Aid to the Church in Need« organisation titled »Persecuted and forgotten« wygłoszony podczas Summer School ‘Christians and their religious freedom’ (2019); Możliwość realnego dialogu chrześcijaństwa z islamem w perspektywie spotkania kultur oraz doświadczenia prześladowań na kanwie raportów pt. „Prześladowani i Zapomniani” organizacji Pomoc Kościołowi w Potrzebie (2019).

Bibliografia

Acta selecta caeremonialia Sanctae Romanae Ecclesiae, red. J.B. Gatticus, t. 1, Barbiellini, Roma 1753.
Google Scholar

Benedictiones episcopales, München, Bayerische Staatsbibliothek, MS Clm 6430, https://iiif.biblissima.fr/collections/manifest/6e48cd6786cb518f4950ede42d5a642f226053fa [dostęp: 20.01.2025].
Google Scholar

Durand Guillaume, Pontificale, München, Bayerische Staatsbibliothek, MS Clm 10073, https://iiif.biblissima.fr/collections/manifest/97318328bb9c4dc263c1f9b993e23838a86a259a [dostęp: 20.01.2025].
Google Scholar

English Coronation Records, red. L.G. Wickham Legg, A. Constable & Co. Ltd., Westminster 1901.
Google Scholar

Gregorius, Regula pastoralis, Reims, Bibliothèque municipale, MS 328, https://iiif.biblissima.fr/collections/manifest/b619edd9ccb4e2bb8b24407cad3660ded2ef688c [dostęp: 20.01.2025].
Google Scholar

Hittorpius Melchior, De divinis catholicae ecclesiae officiis, Parisiis 1610.
Google Scholar

Il „Pontificalis liber” di Agostino Patrizi Piccolomini e Giovanni Burcardo (1485), Edizione anastatica, Introduzione e Appendice a cura di M. Sodi, Libreria Editrice Vaticana, Città del Vaticano 2006.
Google Scholar

Le Liber censuum de l’Église romaine, red. P. Fabre, L. Duchesne, t. 1, Fontemoing et Cie, Éditeurs, Paryż 1910.
Google Scholar

Liber pontificalis Erasmi Ciołek, Kraków, Muzeum Narodowe w Krakowie. Biblioteka Książąt Czartoryskich, MS 1212 IV.
Google Scholar

Malesevic Filip, Reframing Roman Liturgy. A Critical Edition of Onofrio Panvinio’s »Vetusti aliquot rituales libri«, Peter Lang, Bern–Berlin–Bruxelles–New York–Oxford 2022. https://doi.org/10.3726/b19297
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.3726/b19297

Martène Edmond, De antiquis Ecclesiae ritibus, t. 2, J.B. de La Bry, Antverpia 1736.
Google Scholar

Ordines Coronationis Franciae, red. R.A. Jackson, t. 1–2, University of Pennsylvania Press, Philadelphia 1995.
Google Scholar

Ordo Coronandi Regis Poloniae, red. S. Kutrzeba, Akademia Umiejętności, Kraków 1910.
Google Scholar

Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, MS Vat. lat. 8486.
Google Scholar

Waitz G., Die Formeln der Deutschen Königs – und der Römischen Kaiser-Krönung vom zehnten bis zum zwölften Jahrhundert, Dieterichsche Buchhandlung, Göttingen 1872.
Google Scholar

Bouman Cornelius Adrianus, Sacring and Crowning. The Development of the Latin Ritual for the Anointing of Kings and the Coronation of an Emperor before the Eleventh Century, Wolters, Groningen 1957.
Google Scholar

Brzozowska Ałła, Humanistyczna ideologia władzy w mowach politycznych i dekoracji malarskiej Pontyfikału biskupa płockiego Erazma Ciołka (Ms. Czart. 1212 IV), [w:] Rozprawy Muzeum Narodowego w Krakowie, t. 5, red. K. Płonka-Bałus, Kraków 2012, s. 27–56.
Google Scholar

Dalewski Zbigniew, Ceremoniał koronacyjny królów polskich w XV i początkach XVI wieku, „Kwartalnik Historyczny” 1995, t. 3–4, s. 37–60.
Google Scholar

Dalewski Zbigniew, Przeszłość zrytualizowana: tradycja królewskich koronacji, [w:] Przeszłość w kulturze średniowiecznej Polski, t. 2, red. H. Manikowska, Wydawnictwo Neriton, Warszawa 2018, s. 29–57.
Google Scholar

Dalewski Zbigniew, Sakralność władzy królewskiej pierwszych Piastów, „Historia Slavorum Occidentis” 2017, t. 3, s. 43–57. https://doi.org/10.15804/hso170303
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.15804/hso170303

Dokumenty Soborów Powszechnych, red. A. Baron, H. Pietras, Wydawnictwo WAM, Kraków 2007.
Google Scholar

Fagerberg David W., Theologia prima. Czym jest teologia liturgiczna, przekł. L. Bigaj, Fundacja Dominikański Ośrodek Liturgiczny, Kraków 2018.
Google Scholar

Ferdek Bogdan, Wzajemna relacja między lex orandi a lex credendi, „Studia Salvatoriana Polonica” 2012, nr 6, s. 45–60.
Google Scholar

Gwagnin Aleksander, Sarmatiae Europeae descriptio, Bernardus Albinus, Spira 1581.
Google Scholar

Link Mariusz, Znaczenie i historia sentencji „lex orandi, lex credendi”, „Łódzkie Studia Teologiczne” 2001, nr 10, s. 241–248.
Google Scholar

Małłek Janusz, Rozwój reformacji na Pomorzu, „Gdański Rocznik Ewangelicki” 2007, t. 1, s. 65–76.
Google Scholar

Pałęcki Waldemar, Potrydencka liturgia koronacyjna króla i królowej według Pontificale Romanum z 1595–1596 roku, „Roczniki Teologiczne” 2007, t. 54, z. 8, s. 231–255.
Google Scholar

Polkowski Ignacy, Katalog rękopisów kapitulnych katedry krakowskiej. Cz. 1, Kodexa rękopiśmienne 1–228, Akademia Umiejętności, Kraków 1884.
Google Scholar

Słoma Ireneusz, Misterium Najświętszego Serca Pana Jezusa w ujęciu teologii liturgicznej, KUL 2017 (rozprawa doktorska).
Google Scholar

Sobieski Wacław, Król czy tyran. Idee rokoszowe a różnowiercy za czasów Zygmunta Augusta, „Reformacja w Polsce” 1926, R. 4.
Google Scholar

Sobór Watykański I, Konstytucja dogmatyczna o wierze katolickiej Dei Filius [w:] Acta Sanctae Sedis, t. 5 (1869–1870), s. 481–493.
Google Scholar

Sobór Watykański II, Konstytucja dogmatyczna o Objawieniu Bożym Dei Verbum [w:] Acta Apostolicae Sedis, 58 (1966), s. 817–836.
Google Scholar

Staraniem najwyższych biskupów. Księgi liturgiczne Kościoła oraz ich dokumenty zatwierdzające wydane przez Stolicę Apostolską, red. P. Milcarek, Tyniec Wydawnictwo Benedyktynów, Kraków 2022.
Google Scholar

Synopsis Theologiae Dogmaticae ad mentem s. Thomae Aquinatis hodiernis moribus accommodata, red. Ad. Tanquerey, t. 1 – Synopsis Theologiae Dogmaticae Fundamentalis, Desclée et Socii, Parisiis–Tornaci–Romae 1927.
Google Scholar

Teologia liturgiczna. W poszukiwaniu syntezy w teologii, red. B. Migut, Wydawnictwo KUL, Lublin 2013.
Google Scholar

The Cambridge Handbooks of Liturgy Study. Coronation rites, red. R.M. Woolley, H.B. Swete, J.H. Srawley, Cambridge University Press, Cambridge 1915.
Google Scholar