Archiwa Jana Lechonia w Nowym Jorku i Kazimierza Wierzyńskiego w Londynie – nieco o historii i niektórych ineditach

Beata Dorosz

doi:10.18778/1505-9057.67.12

Authors

Beata Dorosz Instytut Badań Literackich PAN https://orcid.org/0000-0003-2657-1680

DOI:

https://doi.org/10.18778/1505-9057.67.12

Keywords:

Jan Lechoń, Kazimierz Wierzyński, emigration after World War II, emigrant cultural and literary life, archives, literary legacy, inedita, scholarly editing, critical editions

Abstract

The article presents the history of the archives of Jan Lechoń at the Polish Institute of Arts and Sciences of America, based in New York, and Kazimierz Wierzyński at the Polish Library in London, noting the fundamentally different way in which they were created. It also discusses the inedita found in both collections, pointing out, on the one hand, why they would be worthy of publication years later, and on the other, signaling the multiple problems, of varying degrees of difficulty, that an editor would have to face. This applies to the unknown texts of Wierzyński’s series of radio storytelling Listy z Ameryki [Letters from America] and the autobiographical novel Aurora. Lechoń’s inedita include the novel Bal u senatora, known in small fragments, and a biographical and political sketch about Henryk Floyar-Rajchman, or political satires written in the style of Warsaw’s Wiech. A separate problem is Lechoń’s diary, a critical edition of which would require, first of all, a rereading of the extremely difficult manuscript.

Downloads

Download data is not yet available.

Author Biography

Beata Dorosz, Instytut Badań Literackich PAN

Beata Dorosz, doktor habilitowany, profesor Instytutu Badań Literackich PAN. Interesuje się głównie polskim życiem kulturalno-literackim na emigracji po II wojnie światowej. Autorka m.in. książek Lechoń i Tuwim – dzieje trudnej przyjaźni (2004), Nowojorski pasjans. Polski Instytut Naukowy w Ameryce – Jan Lechoń – Kazimierz Wierzyński (2013); edytorka utworów Jana Lechonia, m.in. Evening on the Hudson (2005), oraz jego korespondencji z Mieczysławem Grydzewskim (2006), Zofią i Rafałem Malczewskimi (2008), Kazimierzem Wierzyńskim (2016), a także korespondencji Mieczysława Grydzewskiego z Kazimierzem i Haliną Wierzyńskim (2022); redaktorka m.in. tomów Od New Orleans do Mississauga. Polscy pisarze w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie po II wojnie światowej – najnowsze badania (2015), „Chcę wrócić jak emigrant z podróży dalekiej...” Życie i twórczość Kazimierza Wierzyńskiego (2019). Obecnie przygotowuje do druku edycję korespondencji Kazimierza Wierzyńskiego z Jerzym Giedroyciem.

References

Grydzewski Mieczysław, Lechoń Jan, Listy 1923–1956, t. 1–2, z autografu do druku przygotowała, wstępem i przypisami opatrzyła B. Dorosz, Biblioteka „Więzi”. Warszawa 2006.
Google Scholar

Grydzewski Mieczysław, Wierzyńscy Kazimierz i Halina, Listy [1920–1969], t. 1–4, oprac. B. Dorosz przy współpracy P. Kądzieli, Wydawnictwo Instytut Badan Literackich PAN, Warszawa 2022.
Google Scholar

Halina Wierzyńska – o podróżach wojennych i emigracyjnych, oprac. edytorskie B. Dorosz, „Sztuka Edycji”: Podróżopisarstwo a problemy edytorskie, 2017, nr 1, s. 193–221. https://doi.org/10.12775/SE.2017.0013
Google Scholar

Hemar Marian, Lechoń Jan, Słonimski Antoni, Tuwim Julina, Szopki Pikadora i Cyrulika Warszawskiego 1922–1931, oprac. T. Januszewski, Iskry, Warszawa 2006.
Google Scholar

Lechoń Jan, Bal u senatora. Fragmenty nie ukończonej powieści, oprac. T. Januszewski, Czytelnik, Warszawa 1981.
Google Scholar

Lechoń Jan, Dziennik, t. 1–3, wstęp i konsultacja edytorska R. Loth, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1992–1993.
Google Scholar

Lechoń Jan, Poezje zebrane, oprac. i wstępem opatrzył R. Loth, Algo, Toruń 1995.
Google Scholar

Lechoń Jan, Malczewscy Zofia i Rafał, „Coraz trudniej żyć a umrzeć strach”. Listy 1952–1955, z autografu do druku przygotowała, wstępem i przypisami opatrzyła B. Dorosz, Biblioteka „Więzi”, Warszawa 2008.
Google Scholar

Lechoń Jan, Wierzyński Kazimierz, Listy 1941–1956, oprac. B. Dorosz przy współpracy P. Kądzieli, Wydawnictwo Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa 2016.
Google Scholar

Wierzyński Kazimierz, Cygańskim wozem. Miasta, ludzie, książki, Polska Fundacja Kulturalna, Londyn 1966.
Google Scholar

Wierzyński Kazimierz, Fragment niedokończonej powieści, podał do druku P. Kądziela, „Więź” 1994, nr 9.
Google Scholar

Wierzyński Kazimierz, Moja prywatna Ameryka, Polska Fundacja Kulturalna, Londyn 1966.
Google Scholar

Wierzyński Kazimierz, Pamiętnik poety, do druku przygotował, wstępem i przypisami opatrzył P. Kądziela, Interim, Warszawa 1991. Wyd. nast. [tj. bogatsze o nowe treści w komentarzu edytorskim]: oprac., wstępem i przypisami opatrzył P. Kądziela, w tej edycji wydanie pierwsze, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2018.
Google Scholar

Wierzyński Kazimierz, Poezje zebrane, wstęp A. Nasiłowska, oprac. i notami opatrzył P. Kądziela, t. 1–2, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2021.
Google Scholar

Wierzyński Kazimierz, Towarzysz Październik, koncepcję wydania i notę edytorską oprac. P. Kądziela, Interim, Warszawa 1993. Seria „Utwory nieznane”.
Google Scholar

Archiwum Jana Lechonia, Polski Instytut Naukowy w Ameryce (Polish Institute of Arts and Sciences of America), Nowy Jork, kolekcja 005 / foldery różne; zwłaszcza: – 85: rękopis szkicu o Henryku Floyar-Rajchmanie;
Google Scholar

Archiwum Jana Lechonia, Polski Instytut Naukowy w Ameryce (Polish Institute of Arts and Sciences of America), Nowy Jork, kolekcja 005 / foldery różne; zwłaszcza: – 93–97: rękopis powieści Bal u senatora.
Google Scholar

Lechoń Jan, zeszyty z rękopiśmienną wersją dziennika, Biblioteka Polska w Londynie, sygn.: 13/ Rps/XVIII.
Google Scholar

Archiwum Kazimierza Wierzyńskiego w Bibliotece Polskiej w Londynie, sygn. 1360/Rps/foldery różne; zwłaszcza: I.1: Materiały biograficzne: Notatki Haliny Wierzyńskiej;
Google Scholar

Archiwum Kazimierza Wierzyńskiego w Bibliotece Polskiej w Londynie, sygn. 1360/Rps/foldery różne; zwłaszcza: V.2: Aurora;
Google Scholar

Archiwum Kazimierza Wierzyńskiego w Bibliotece Polskiej w Londynie, sygn. 1360/Rps/foldery różne; zwłaszcza: V.3: Listy z Ameryki;
Google Scholar

Archiwum Kazimierza Wierzyńskiego w Bibliotece Polskiej w Londynie, sygn. 1360/Rps/foldery różne; zwłaszcza: VII.3: Korespondencja wzajemna Kazimierza i Haliny Wierzyńskich;
Google Scholar

Archiwum Kazimierza Wierzyńskiego w Bibliotece Polskiej w Londynie, sygn. 1360/Rps/foldery różne; zwłaszcza: IX / 4: Notatnik Haliny Wierzyńskiej.
Google Scholar

Listy Kazimierza Wierzyńskiego do Anieli Mieczysławskiej; Instytut Polski i Muzeum im. gen Sikorskiego w Londynie, kolekcja 476/247: Spuścizna Anieli Mieczysławskiej.
Google Scholar

Listy Haliny Wierzyńskiej do Jerzego Giedroycia; archiwum Instytutu Literackiego – Kultury w Maissons-Laffitte, sygn.: Kor. Red. Wierzynska 896.
Google Scholar

„Chcę wrócić, jak emigrant, z podróży dalekiej, Z papieru z martwych liter, żywy do twych rąk...”. Życie i twórczość Kazimierza Wierzyńskiego (1894–1969). Materiały z Międzynarodowej Konferencji Naukowej w 50. rocznicę śmierci Poety, Londyn, 16 lutego 2019, red. B. Dorosz, Wydawnictwo Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa 2019; tu przede wszystkim: – Habielski Rafał, Kazimierz Wierzyński i polityka, s. 191–225; – Klas Wojciech, O archiwum Kazimierza Wierzyńskiego w Bibliotece Polskiej POSK w Londynie, s. 357–383.
Google Scholar

Dorosz Beata, „Anioł chopinowski” i „nienapisany wiersz”. O korespondencji Haliny i Kazimierza Wierzyńskich (tuzin listów i garść uwag), „Sztuka Edycji”: Intymistyka a edytorstwo, 2019, nr 2. https://doi.org/10.12775/SE.2019.0036
Google Scholar

Dorosz Beata, Archiwum Jana Lechonia w Polskim Instytucie Naukowym w Nowy Jorku. Relacja z badań, „Pamiętnik Literacki” 1999, z.3.
Google Scholar

Dorosz Beata, Lechonia wiersze ulotne. „Przegląd Polski”, dod. do „Nowego Dziennika”, Nowy Jork 2001, nr z 8 czerwca.
Google Scholar

Dorosz Beata, Lechoń w Algierze, czyli o pewnej (nieodegranej) roli dyplomatycznej, „Archiwum Emigracji” 2012, z. 1–2. https://doi.org/10.12775/AE.2012.018
Google Scholar

Dorosz Beata, „Lutnia Lechonia” i „Lutnia po…”, czyli o różnych odsłonach przyjaźni (z poetą osobiście i z poetą w tle), [w:] „Jak się z wami zrosło moje życie”. Prace dedykowane Profesorowi Romanowi Lothowi, red. B. Dorosz i P. Kądziela, Wydawnictwo Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa 2011, s. 199–230.
Google Scholar

Dorosz Beata, „Najlepsze pióro polityczne w Polsce”, czyli Jan Wolny na łamach nowojorskiego „Tygodnika Polskiego” Jana Lechonia, [w:] Od New Orleans do Mississauga. Polscy pisarze w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie po II wojnie światowej (najnowsze badania), red. B. Dorosz, IBL PAN, Akademia Humanistyczna, Warszawa 2015, s. 66–87.
Google Scholar

Dorosz Beata, Nowojorski pasjans. Polski Instytut Naukowy w Ameryce. Jan Lechoń. Kazimierz Wierzyński. Studia o wybranych zagadnieniach działalności 1939–1969, Biblioteka „Więzi”, Warszawa 2013.
Google Scholar

Dorosz Beata, Polonijne zbiory archiwalne w USA w badaniach nad biografią Jana Lechonia. Próba rekonesansu, „Teksty Drugie” 2001, nr 5.
Google Scholar

Dorosz Beata, „Święta Halina II”. Szkic do portretu żony poety ze strzępków listów uczyniony (rzecz o Halinie Wierzyńskiej), [w:] Paryż, Londyn, Monachium. Nowy Jork. Powrześniowa emigracja na mapie kultury nie tylko polskiej, t. 3: Wybitne postaci kobiece, red. A. Janicka, E. Rogalewska, V. Wejs-Milewska, Instytut Pamięci Narodowej, Uniwersytet w Białymstoku, Białystok–Warszawa 2021, s. 343–374.
Google Scholar

Gawlikowski Lechosław, Pracownicy Radia Wolna Europa. Biografie zwykłe i niezwykłe, Instytut Studiów Politycznych PAN, Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, Warszawa 2015.
Google Scholar

Habielski Rafał, Audycje historyczne i kulturalne Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa w latach 1952–1975, Ossolineum, Wrocław 2019. Seria „Dokumenty i materiały do dziejów Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa”, t. IV.
Google Scholar

Informator o zasobie archiwalnym Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce, oprac. P. Pietrzyk, Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, Warszawa 2011.
Google Scholar

Instytut Józefa Piłsudskiego w Ameryce i jego zbiory, oprac. J. Cisek, Biblioteka Narodowa, Warszawa 1997.
Google Scholar

Kądziela Paweł, Kazimierz Wierzyński w rosyjskiej niewoli, „Tygodnik Powszechny” 1986, nr 37.
Google Scholar

Kądziela Paweł, Młodość Wierzyńskiego, „Kresy” 1994, nr 19.
Google Scholar

Kądziela Paweł, Projekt edycji „Pism” Kazimierza Wierzyńskiego, „Przegląd Humanistyczny” 1989, nr 3.
Google Scholar

Kądziela Paweł, Z listów Kazimierza Wierzyńskiego do Marii Dąbrowskiej, „Przegląd Polski”, dod. do „Nowego Dziennika”, Nowy Jork 1990, nr z 3 maja.
Google Scholar

Księga Gości Jana Lechonia, oprac. B. Dorosz, Algo, Toruń 1999.
Google Scholar

Osiński Jakub, „Dziennik” i dziennik Jana Lechonia, „Konteksty Kultury” 2018, z.4. https://doi.org/10.4467/23531991KK.18.047.10589
Google Scholar

Polski Instytut Naukowy w Ameryce. Przewodnik po zbiorach archiwalnych, oprac. S. Flis, Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, Warszawa 2004.
Google Scholar

Sadkowska-Mokkas Lidia, Warszawa Skamandrytów, Bellona, Warszawa 2016.
Google Scholar

Sprusiński Michał, Anioł śmiechu, lutnista ciemnego czasu, [w:] Michał Sprusiński, Imiona naszego czasu. Szkice o poezjach współczesnych i dawnych, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1974, s. 56–68.
Google Scholar

Wejs-Milewska Violetta, ...pewne rzeczy muszą być powiedziane, nawet z obniżeniem lotów. Kazimierz Wierzyński poza anteną Wolnej Europy, [w:] Violetta Wejs-Milewska, Buenos Aires – Gwatemala – Montevideo – Nowy Jork – Paryż. Listy do Jana Nowaka-Jeziorańskiego, Wydawnictwo Prymat, Białystok 2016, s. 128–172.
Google Scholar

Wspomnienia o Janie Lechoniu, zebrał i oprac. P. Kądziela, Biblioteka „Więzi”, Warszawa 2006; tu zwłaszcza: Rudzki Marek, Lechonia poznałem pod fortepianem..., s. 280–297.
Google Scholar

Wspomnienia o Kazimierzu Wierzyńskim, zebrał i oprac. P. Kądziela, Biblioteka „Więzi”, Warszawa 2001.
Google Scholar