Młoda Polska w „obłoku niewiedzy”. Uwagi do wczesnomodernistycznych nihilologii

Wojciech Gutowski

doi:10.18778/1505-9057.33.04

Authors

Wojciech Gutowski

DOI:

https://doi.org/10.18778/1505-9057.33.04

Keywords:

nihilism in literature, poetry of Young Poland, unknowable

Abstract

The article presents interpretations of various manifestations of “negative cognition” (apophatic) in the literature of early modernism (Young Poland). Negative cognition (which has a rich tradition and dates back to ancient times) on the threshold of modernity, emerged as a response to the crisis of scientist and religious awareness. Found in works by Tadeusz Miciński, Kazimierz Przerwa Tetmajer, Bolesław Leśmian, Jerzy Hulewicz, it takes many forms: from agnosticism, through diverse approaches to the category of “Mystery” to the principle of silence as evidence of belief in the inability to express not only the Transcendence, but any knowledge of reality. The author examines the issue of “the unknowable” in three thematic areas: the subject (I), God, and the world. The final part of the paper contains reflections on silence as the equivalent of shouting, significant for expressionism.

Downloads

Download data is not yet available.

References

Antoniuk Mateusz, „Kultura małomówna” Stanisława Lacka. W kręgu młodopolskiej świadomości mowy i milczenia (S. Lack, S. Wyspiański, M. Komornicka, T. Miciński, J. Wroczyński), Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2006.
Google Scholar

Apokryf Jana, w: G. Quispel, Gnoza, przeł. B. Kita, Pax, Warszawa 1988, s. 70–72.
Google Scholar

Asnyk Adam, Poezje zebrane, Algo, Toruń 2000.
Google Scholar

Bachelard Gaston, Chwila poetycka i chwila metafizyczna, przeł. H. Chudak, „Poezja” 1977, nr 1, s. 14–18.
Google Scholar

Badowska Katarzyna, „Godzina cudu”. Miłość i erotyzm w twórczości Stanisława Przybyszewskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2011.
Google Scholar

Barrow John Davis, Książka o niczym, przeł. Ł. Lamża, Copernicus Center Press, Kraków 2015.
Google Scholar

Bocheński Tomasz, Określenie nicości w „Dziejbie leśnej”, w: Twórczość Bolesława Leśmiana. Studia i szkice, red. T. Cieślak i B. Stelmaszczyk, Universitas, Kraków 2000, s. 201–215.
Google Scholar

Bolewski Jacek SJ, Praca kontemplacyjna w „Obłoku niewiedzy”, w: tenże, Nic jak Bóg. Postacie iluminacji Wschodu i Zachodu, Wydawnictwo Pusty Obłok, Warszawa 1992, s. 67–78.
Google Scholar

Borges Jorge Luis, Fikcje, przeł. A. Sobol-Jurczykowski, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1972.
Google Scholar

Brzozowski Stanisław, Cyprian Norwid. Próba, w: tenże, Komentarze poetyckie, wybór i wstęp M. Wyka, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2001, s. 63–65.
Google Scholar

Burek Tomasz, Janusowe oblicze modernizmu, „Teksty” 1976, nr 6, s. 55–78.
Google Scholar

Cieślak Tomasz, Bóg i świat w poezji Bolesława Leśmiana, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteriaria Polonica” 1998, z. 1, s. 25–53.
Google Scholar

Czabanowska-Wróbel Anna, „Na liściu pisać muszę…” O poezji Józefa Jedlicza, [wstęp do:] J. Jedlicz, Utwory wybrane, oprac. A. Czabanowska-Wróbel, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1997, s. 5–54.
Google Scholar

Czaja Dariusz, Znaki szczególne. Antropologia jako ćwiczenie duchowe, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2013.
Google Scholar

Filipkowska Hanna, Z problematyki mitu w literaturze Młodej Polski, w: Problemy literatury polskiej lat 1890–1939, seria I, pod red. H. Kirchner i Z. Żabickiego, Instytut Badań Literackich PAN, Wrocław 1972, s. 77–105.
Google Scholar

Flis-Czerniak Elżbieta, „Jam jest Gorgona, – kochanku mych łon”. Meduza w twórczości Tadeusza Micińskiego, w: Ateny. Rzym. Bizancjum. Mity śródziemnomorza w kulturze XIX i XX wieku, red. J. Ławski i K. Korotkich, Trans Humana, Białystok 2008, s. 669–683.
Google Scholar

Floryńska-Lalewicz Hanna, „Lucyferyzm chrystusowy” Tadeusza Micińskiego (1873–1918), „Euhemer” 1976, nr 3, s. 51–61.
Google Scholar

Friedrich Hugo, Struktura nowoczesnej liryki. Od połowy XIX do połowy XX wieku, przeł. E. Feliksiak, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1978.
Google Scholar

Głowiński Michał, Poezja przeczenia, w: tenże, Zaświat przedstawiony, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1981, s. 279–291.
Google Scholar

Graef Hilda, Siedmiobarwna tęcza, przeł. S. Wilkowski, Pax, Warszawa 1966.
Google Scholar

Gutowski Wojciech, Chrystus Stanisława Brzozowskiego, w: Stanisław Brzozowski. Powroty, red. D. Trześniowski, „Radomskie Monografie Filologiczne” 2013, nr 1 (2), s. 7–35.
Google Scholar

Gutowski Wojciech, Gnostyczne światy Młodej Polski, w: Gnoza, gnostycyzm, literatura, red. B. Sienkiewicz, M. Dobkowski, A. Jocz, Zakład Wydawniczy Nomos, Kraków 2012, s. 72–96.
Google Scholar

Gutowski Wojciech, Granice: „mocne”, „ostre” czy zanikające? Młoda Polska – w splątanej tkaninie stuleci, w: Literackie zmierzchy dziewiętnastowieczności, red. S. Brzozowska i A. Mazur, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2013, s. 11–33.
Google Scholar

Gutowski Wojciech, Między antyidyllą a inicjacją. O „Ziemi dziewiczej” Leopolda Staffa, w: tenże, Między inicjacją a nicością. Studia i szkice o literaturze modernizmu, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2013, s. 466–486.
Google Scholar

Gutowski Wojciech, Miłość śmierci i energia rozkładu. O młodopolskiej wyobraźni nekrofilskiej, w: W. Gutowski, Konstelacja Przybyszewskiego, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2008, s. 200–250.
Google Scholar

Gutowski Wojciech, Młodopolskiej poezji kłopoty z nieskończonością (Kazimierz Tetmajer, Leopold Staff, Tadeusz Miciński), w: Przekleństwo i harmonia nieskończonego. Z zagadnień literatury Młodej Polski i epok późniejszych, red. K. Badowska, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2014, s. 13–67.
Google Scholar

Gutowski Wojciech, Wprowadzenie do Xięgi Tajemnej, Akademia Bydgoska im. Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2002.
Google Scholar

Gutowski Wojciech, Z próżni nieba ku religii życia, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2001.
Google Scholar

Hadot Pierre, Apofatyzm i teologia negatywna, w: tenże, Filozofia jako ćwiczenie duchowe, przeł. P. Domański, Fundacja Aletheia, Warszawa 2003, s. 239–252.
Google Scholar

Heidegger Martin, Przyczynki do filozofii (Z wydarzania), przeł. B. Baran i J. Mizera, Wydawnictwo Baran i Suszczyński, Kraków 1996.
Google Scholar

Jedlicz Jerzy, Utwory wybrane, oprac. A. Czabanowska-Wróbel, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1997.
Google Scholar

Hulewicz Jerzy, Aruna. Dramatu zjawy trzy, „Zdrój”, Poznań 1922.
Google Scholar

Hulewicz Jerzy, Chór Chórów, „Zdrój” 1919 (listopad), t. IX, z. 3.
Google Scholar

Hulewicz Jerzy, Do Świętego Buntownika, „Zdrój” 1918 (kwiecień), t. III, z. 1.
Google Scholar

Hulewicz Jerzy, Duch wieczny rewolucjonista, „Zdrój” 1919 (luty), t. VI, z. 3–4, s. 58–59.
Google Scholar

Hulewicz Jerzy, Ego eimi. O Ewangeljey Jezu Chrysta według spisania Janowego rzecz w Duchu uyźrzana, „Zdrój”, Kościanki 1921.
Google Scholar

Hulewicz Jerzy, Joachim Achim. Dramat w trzech zjawach, [s.n.], Kościanki 1922.
Google Scholar

Hulewicz Jerzy, Kain, „Zdrój”, Poznań 1920.
Google Scholar

Hulewicz Jerzy, Na marginesie „Zdroju” „Zdrój” 1919 (kwiecień), t. VI, z. 6, s. 2–3.
Google Scholar

Jocz Artur, Przypadek „osy rozbójniczej”. Rozważania o gnostycyzmie i neognozie w literaturze polskiej przełomu XIX i XX wieku, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań 2009.
Google Scholar

Kalinowska Maria, Mowa i milczenie. Romantyczne antynomie samotności, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1989.
Google Scholar

Kasprowicz Jan, Dies irae, w: tenże, Pisma zebrane. Utwory literackie, t. 4, oprac. R. Loth, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1984.
Google Scholar

Kaźmierczak Zbigniew, Paradoks i zbawienie. Antropologia mistyczna Mistrza Eckharta i Jana od Krzyża, Trans Humana, Białystok 2009.
Google Scholar

Kołakowski Leszek, Damazjos i dwa rodzaje nicości, w: tenże, Horror metaphysicus, Res Publica, Warszawa 1999, s. 55–62.
Google Scholar

Komornicka Maria, Utwory poetyckie, oprac. M. Podraza-Kwiatkowska, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1996.
Google Scholar

Korab-Brzozowski Wincenty, Utwory zebrane, oprac. M. Stala, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1980.
Google Scholar

Kralkowska-Gątkowska Krystyna, „Requiem aeternam” Stanisława Przybyszewskiego jako kontrpalingeneza, w: Między krytyką a prozą artystyczną pozytywizmu i modernizmu, red. H. Bursztyńska, Uniwersytet Śląski, Katowice 1988, s. 102–119.
Google Scholar

Krzyk i ekstaza. Antologia polskiego ekspresjonizmu, oprac, J. Ratajczak, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1987.
Google Scholar

Kuźma Erazm, O poetyce negatywnej, w: Poetyka bez granic, red. W. Bolecki i W. Tomasik, Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa 1995, s. 41–52.
Google Scholar

Kuźma Erazm, Z problemów świadomości literackiej i artystycznej ekspresjonizmu w Polsce, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1976.
Google Scholar

Leeuw Gerardus van der, Fenomenologia religii, przeł. J. Prokopiuk, Książka i Wiedza, Warszawa 1978.
Google Scholar

Leszczyński Edward, Wybór poezji, oprac. H. Filipkowska, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1988.
Google Scholar

Leśmian Bolesław, Poezje zebrane, oprac. J. Trznadel, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2010.
Google Scholar

Leśmian Bolesław, Szkice literackie, oprac J. Trznadel, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2011.
Google Scholar

Literatura wobec niewyrażalnego, red. W. Bolecki i E. Kuźma, Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa 1998.
Google Scholar

Ławski Jarosław, Wyobraźnia lucyferyczna. Szkice o poemacie Tadeusza Micińskiego „Niedokonany. Kuszenie Chrystusa Pana na pustyni”, Instytut Filologii Polskiej Filii Uniwersytetu Warszawskiego, Białystok 1995.
Google Scholar

Łosski Vladimir, Teologia mistyczna Kościoła Wschodniego, przeł. M. Sczaniecka, Pax, Warszawa 1989.
Google Scholar

Maeterlinck Maurycy, Milczenie, w: tenże, Skarb ubogich, przeł. F. Mirandola, Wydawnictwo Polskie, Lwów–Poznań 1926 [pierwodruk franc. 1896].
Google Scholar

Manikowski Maciej, Pierwsza Zasada, świat stworzony i drogi poznania. Psudo-Dionizy Areopagita – jego filozofia i teologia, Wydawnictwo Aureus, Kraków 2006.
Google Scholar

Marchal Bertrand, Problem Boga. Konteksty twórczości Stéphane’a Mallarmégo, przeł. P. Śniedziewski, „Pamiętnik Literacki” 2007, z. 4, s. 73–84.
Google Scholar

Marion Jean-Luc, Bóg bez bycia, przeł. M. Frankiewicz, Znak, Kraków 1996.
Google Scholar

Matuszek Gabriela, Przybyszewski i demony wczesnej nowoczesności, w: taż, Maski i demony wczesnego modernizmu, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2014, s. 277–295.
Google Scholar

McGinn Bernard, McGinn Patricia Ferris, Wiedza w niewiedzy. Pseudo-Dionizy Areopagita, w: ciż, Mistycy wczesnochrześcijańscy. Wizje Boga u mistrzów duchowych, przeł. E.E. Nowakowska, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2008, s. 131–144.
Google Scholar

Miciński Tadeusz, Fundamenty Nowej Polski, w: tenże, Do źródeł duszy polskiej, Księgarnia H. Altenberga, Lwów 1906, s. 131–180.
Google Scholar

Miciński Tadeusz, Mené-Mené-Thekel-Upharisim. Quasi una phantasia, Dom Książki Polskiej, Warszawa 1931.
Google Scholar

Miciński Tadeusz, Niedokonany. Kuszenie Chrystusa Pana na pustyni, w: tenże, Poematy prozą, oprac. W. Gutowski, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1985, s. 71–130.
Google Scholar

Miciński Tadeusz, Nietota. Księga tajemna Tatr, Dom Wydawniczy tCHu, Warszawa 2004.
Google Scholar

Miciński Tadeusz, Walka o Chrystusa, wstęp, opracowanie tekstu i przypisy M. Bajko, Stowarzyszenie Trans-Humana, Białystok 2011.
Google Scholar

Miciński Tadeusz, Wybór poezji, oprac. W. Gutowski, Universitas, Kraków 1999.
Google Scholar

Miciński Tadeusz, Xiądz Faust, oprac. W. Gutowski, Universitas, Kraków 2008.
Google Scholar

Mikołaj z Kuzy, O oświeconej niewiedzy, przeł. I. Kania, Znak, Kraków 1997.
Google Scholar

Miłosz Czesław, Od początku tamtego stulecia, „Rzeczpospolita” 23–24 marca 2002, nr 71.
Google Scholar

Miłosz Czesław, Wiersze wszystkie, Znak, Kraków 2011.
Google Scholar

Muck Otto, Metafizyka transcendentalna i racjonalność światopoglądu, przeł. D. Oko, „Logos i Ethos” 2011, nr 1, s. 7–24.
Google Scholar

Nietzsche Fryderyk, Wiedza radosna, przeł. L. Staff, nakł. J. Mortkowicza, Warszawa 1910–1911.
Google Scholar

Novalis, Kwietny pył, w: tenże, Uczniowie z Sais. Proza filozoficzna – studia – fragmenty, przeł. J. Prokopiuk, Czytelnik, Warszawa 1984, s. 90–121.
Google Scholar

Nycz Ryszard, „Wyrażanie niewyrażalnego” w literaturze nowoczesnej, w: tenże, Literatura jako trop rzeczywistości, Universitas, Kraków 2001, s. 17–49.
Google Scholar

Obłok niewiedzy, przeł. W. Unolt, W Drodze, Poznań 1986.
Google Scholar

Ostrowska Bronisława, Poezje wybrane, oprac. A. Wydrycka, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1999.
Google Scholar

Pilch Urszula, Kto jestem? O podmiocie w poetyckim dwugłosie Słowacki – Miciński, Księgarnia Akademicka, Kraków 2010.
Google Scholar

Piórczyński Józef, Absolut – Człowiek – Świat. Studium myśli Jakuba Böhmego i jej źródeł, PWN, Warszawa 1991.
Google Scholar

Piórczyński Józef, Mistrz Eckhart. Mistyka jako filozofia, Fundacja na Rzecz Nauki Polskiej, Wrocław 1997.
Google Scholar

Podraza-Kwiatkowska Maria, Kazimierz Tetmajer – metafizyk, w: Poezja Kazimierza Tetmajera. Interpretacje, red. A. Czabanowska-Wróbel, P. Próchniak, M. Stala, Księgarnia Akademicka, Kraków 2003, s. 7–18.
Google Scholar

Podraza-Kwiatkowska Maria, Pustka – otchłań – pełnia. Ze studiów nad młodopolską symboliką inercji i odrodzenia, w: taż, Somnambulicy – dekadenci – herosi. Studia i eseje o literaturze Młodej Polski, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1985, s. 29–78.
Google Scholar

Podraza-Kwiatkowska Maria, Symbolizm i symbolika w poezji Młodej Polski, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1975.
Google Scholar

Programy i dyskusje literackie okresu Młodej Polski, oprac. M. Podraza-Kwiatkowska, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 2000.
Google Scholar

Prokop Jerzy, Konkwistador na morzach mroku, [wstęp do:] T. Miciński, Poezje, oprac. J. Prokop, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1980, s. 5–33.
Google Scholar

Prokopiuk Jerzy, Trzy drogi gnozy, w: Oblicza gnozy, red. E. Przybył, Wydawnictwo Nomos, Kraków 2000, s. 35–54.
Google Scholar

Próchniak Paweł, „Christus verus Luciferus”. Fundamenty apofatycznej wyobraźni, w: tenże, Pęknięty płomień. O pisarstwie Tadeusza Micińskiego, Wydawnictwo KUL, Lublin 2006, s. 47–391.
Google Scholar

Przesmycki Zenon (Miriam), Maurycy Maeterlinck. Stanowisko jego w literaturze belgijskiej i powszechnej, (pierw. 1891) w: tenże, Wybór pism krytycznych, oprac. E. Korzeniewska, t. 1, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1967, s. 247–376.
Google Scholar

Przesmycki Zenon (Miriam), Wybór poezji, oprac. T. Walas, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1982.
Google Scholar

Przybyszewski Stanisław, Na drogach duszy. Gustav Vigeland, w: tenże, Synagoga szatana i inne eseje, przeł. i oprac. G. Matuszek, Oficyna Literacka, Kraków 1995, s. 126–157.
Google Scholar

Przybyszewski Stanisław, O „nową” sztukę, w: tenże, Wybór pism, oprac. R. Taborski, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1966, s. 149–159.
Google Scholar

Przybyszewski Stanisław, Requiem aeternam, w: tenże, Wybór pism, oprac. R. Taborski, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1966, s. 37–84.
Google Scholar

Pseudo-Dionizy Areopagita, Pisma teologiczne. Imiona Boskie. Teologia mistyczna. Listy, przeł. M. Dzielska, Znak, Kraków 1997.
Google Scholar

Ratajczak Jerzy, Jerzego Hulewicza: „Kain” ekspresjonistów, w: tenże, Zagasły „brzask epoki”. Szkice z dziejów czasopisma „Zdrój” 1917–1922, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1980, s. 244–283.
Google Scholar

Robinson John, Spór o uczciwość wobec Boga. Wybór tekstów, przeł. A. Morawska, Biblioteka „Więzi”, Warszawa 1966.
Google Scholar

Rudzińska Kamila, Artysta wobec kultury. Dwa typy autorefleksji literackiej; ekspresjoniści „Zdroju” i Witkacy, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1973.
Google Scholar

Sandauer Artur, Poezja twórczych potęg natury, w: Studia o Leśmianie, red. M. Głowiński, J. Sławiński, Warszawa 1971, s. 7–14.
Google Scholar

Sandauer Artur, Samobójstwo Mitrydatesa, w: tenże, Liryka i logika, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1971.
Google Scholar

Schopenhauer Arthur, Świat jako wola i przedstawienie, przeł. J. Garewicz, t. 1, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1994.
Google Scholar

Schuback Maria Sá Cavalcante, Pochwała nicości. Eseje o hermeneutyce filozoficznej, przeł. L. Neuger, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2008.
Google Scholar

Skarga Barbara, Teologia negatywna a człowiek, „Kwartalnik Filozoficzny” 1998, z. 4, s. 5–20.
Google Scholar

Słowacki Juliusz, Krąg pism mistycznych, oprac. A. Kowalczykowa, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Kraków 1982.
Google Scholar

Stachewicz Krzysztof, Milczenie wobec dobra i zła. W stronę etyki sygetycznej i apofatycznej, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Wydział Teologiczny, Poznań 2012.
Google Scholar

Staff Leopold, Poezje zebrane, t. 1, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1967.
Google Scholar

Stala Marian, Jam jest miejsce spotkania. Duch, dusza i ciało w poetyckiej antropologii Leśmiana, w: tenże, Trzy nieskończoności: o poezji Adama Mickiewicza, Bolesława Leśmiana i Czesława Miłosza, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2001, s. 85–109.
Google Scholar

Stala Marian, Człowiek z właściwościami. (W kręgu antropologicznej problematyki Młodej Polski), w: Stulecie Młodej Polski, studia pod red. M. Podrazy-Kwiatkowskiej, Universitas, Kraków 1995, 135–152.
Google Scholar

Stelmaszczyk Barbara, Istnieć w dwoistym świecie… Model człowieka i obrazy Boga w poezji Bolesława Leśmiana, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2009.
Google Scholar

Taylor Charles, Epifanie modernizmu, w: tenże, Źródła podmiotowości. Narodziny tożsamości nowoczesnej. przekł. zbior., Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001, s. 837–909.
Google Scholar

Tetmajer Kazimierz Przerwa, Poezje, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1980.
Google Scholar

Walas Teresa, Dynamika wewnętrzna światopoglądu Młodej Polski, w: Porównania. Studia o kulturze modernizmu, red. R. Zimand, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1983, s. 9–31.
Google Scholar

Walas Teresa, Kryzys wartości: nicość jako wartość, w: taż, Ku otchłani (dekadentyzm w literaturze polskiej 1890–1905), Wydawnictwo Literackie, Kraków 1986, s. 170–195.
Google Scholar

Walicki Andrzej, W kręgu konserwatywnej utopii. Struktura i przemiany rosyjskiego słowianofilstwa, PWN, Warszawa 1964
Google Scholar

Welte Bernhard, Filozofia religii, przeł. G. Sowiński, Znak, Kraków 1996.
Google Scholar

Werner Mateusz, Wobec nihilizmu. Gombrowicz, Witkacy, Sic!, Warszawa 2009.
Google Scholar

Włodarczyk Jarosław, Tetmajerowskie credo – o wierszu „Ta trawa, której nikt nie kosi…”, w: Poezja Kazimierza Tetmajera. Interpretacje, red. A. Czabanowska-Wróbel, P. Próchniak, M. Stala, Księgarnia Akademicka, Kraków 2003, s. 91–101.
Google Scholar

Wokół nihilizmu, red. G. Sowiński, Wydawnictwo „A”, Warszawa 2001.
Google Scholar

Woźniak-Łabieniec Marzena, Leśmianowska „ontologia” nicości, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica” 1998, z. 1, s. 55–81.
Google Scholar

Woźniak-Łabieniec Marzena, Lot ku nicości. „Eliasz”, w: Poezje Bolesława Leśmiana. Interpretacje, pod red. B. Stelmaszczyk i T. Cieślaka, Universitas, Kraków 2000, s. 89–105.
Google Scholar

Woźniak-Łabieniec Marzena, Niebytu wycieruch; o leśmianowskim poecie nicości, „Prace Polonistyczne” 1996, z. 51, s. 113–128.
Google Scholar

Wyka Kazimierz, Modernizm polski, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1959.
Google Scholar