Kozakoznawstwo jako nurt naukowy – perspektywy, stan i możliwości

Daria Ławrynow

doi:10.18778/1505-9057.61.01

Authors

Daria Ławrynow Uniwersytet Warszawski, Wydział Lingwistyki Stosowanej, ul. Szturmowa 4, 02-678 Warszawa https://orcid.org/0000-0002-6064-353X

DOI:

https://doi.org/10.18778/1505-9057.61.01

Keywords:

Cossacks studies, Cossacks armies and societies, scientific trends, Ukraine, Russia, Kazakhstan, Polish scientific discourse

Abstract

The article presents various methodological approaches to the Cossacks Studies with a special focus on the past and present academic discourses and practices in Ukraine, the Russian Federation, the Republic of Kazakhstan and Poland. Images of Cossack armies provide an interesting but hybrid research material, because these military groups represent both the identity of the border communities and the military democratic society. Hence the exceptionally varied ways of viewing their identity in which this group has been seen as a nation, ethnic group, Asian Orda or Russian//Ukrainian military nobility. In contemporary Ukrainian science, the Cossacks have been perceived as a leading force behind the nation-building process, while for the Russian researchers, they have been depicted as local insurgents. In Polish science and discourse, the Cossacks are analyzed strictly from the Polish historical perspective. The article suggests that those diversified approaches to the Cossack identity and history may help formulating a comprehensive and universal discourse and methodology for the Cossacks Studies.

Downloads

Download data is not yet available.

Author Biography

Daria Ławrynow, Uniwersytet Warszawski, Wydział Lingwistyki Stosowanej, ul. Szturmowa 4, 02-678 Warszawa

Daria Ławrynow – absolwentka I Liceum Ogólnokształcące im. Tarasa Szewczenki w Białym Borze z ukraińskim językiem nauczania, magister Wydziału Lingwistyki Stosowanej Uniwersytetu Warszawskiego (specjalność: studia nad słowiańszczyzną wschodnią w specjalności filologia rosyjska), otwarty przewód doktorski w obszarze nauk humanistycznych w zakresie literaturoznawstwa na Wydziale Lingwistyki Stosowanej Uniwersytetu Warszawskiego. Od maja 2014 r. aktywny członek Stowarzyszenia Gwara Warszawska. Autorka artykułów naukowych, poświęconych problematyce tożsamości i specyfiki społeczności kozackich na terenie Ukrainy, Rosji i Kazachstanu. Zainteresowania naukowe: Kozaczyzna ukraińska, rosyjska i kazachska (szeroko pojęte kozakoznawstwo), gwara warszawska i kurpiowska, Varsaviana, Masoviana, sport, militaria, oblicza buntu w historii i ideologii, historia idei XX i XXI wieku, kobiety-wojowniczki w archeologii, historii i folklorze.

References

Chynczewska-Hennel Teresa, Świadomość narodowa szlachty ukraińskiej i kozaczyzny od schyłku XVI do połowy XVII w., Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1985.
Google Scholar

Drozd Jacek, Chwała Bogu, że my Kozacy! http://www.new.org.pl/1305-chwala-bogu,-ze-my-kozacy [dostęp 22.02.2018].
Google Scholar

Drozd Jacek, Kozacy, nowi pretorianie Putina, „Najwyższy czas!” http://nczas.com/2013/07/28/drozd-kozacy-nowi-pretorianie-putina/ [dostęp 22.02.2018].
Google Scholar

Drozd Jacek, Krzyż i szabla – o polityce Patriarchatu Moskiewskiego wobec rosyjskich Kozaków http://geopolityka.org/analizy/jacek-drozd-krzyz-i-szabla-o-polityce-patriarchatu-moskiewskiego-wobec-rosyjskich-kozakow [dostęp 22.02.2018].
Google Scholar

Drozd Jacek, Za Boga, Ojczyznę i Cara – Kozacy w Rosji http://geopolityka.org/analizy/jacek-drozd-za-boga-ojczyzne-i-cara-kozacy-w-rosji [dostęp 22.02.2018].
Google Scholar

Franz Maciej, Idea państwa kozackiego na ziemiach ukrainnych w XVI–XVII wieku, Historia Powszechna, Toruń 2006.
Google Scholar

Franz Maciej, Wojskowość Kozaczyzny Zaporoskiej w XVI–XVII wieku. Geneza i charakter, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2002.
Google Scholar

Grünberg Karol, Bolesław Sprengel, Trudne sąsiedztwo: stosunki polsko-ukraińskie w X–XX wieku, Książka i Wiedza, Warszawa 2005.
Google Scholar

Instytut Historyczny Uniwersytetu Warszawskiego: Kroll Piotr: Najważniejsze publikacje http://www.ihuw.pl/instytut/o-instytucie/pracownicy/dr-piotr-kroll [dostęp 22.02.2018].
Google Scholar

Podhorodecki Leszek, Kozacy Zaporoscy. Czy Polska stworzyła Ukrainę, Bellona, Warszawa 2011.
Google Scholar

Podhorodecki Leszek, Sicz Zaporoska, Książka i Wiedza, Warszawa 1960.
Google Scholar

Sobol Valentyna: Bibliografia UW http://bibliografia.icm.edu.pl/g2/main.pl?mod=s&a=1&s=8115&imie=Valentyna&nazwisko=Sobol [dostęp 22.02.2018].
Google Scholar

Sobol Valentyna: Katedra Ukrainistyki: Książki http://www.ukraina.uw.edu.pl/node/61 [dostęp 22.02.2018].
Google Scholar

Wójcik Zbigniew, Dzikie Pola w ogniu. O Kozaczyźnie w dawnej Rzeczypospolitej, Wiedza Powszechna, Warszawa 1960.
Google Scholar

Wójcik Zbigniew, Traktat andruszowski 1667 roku i jego geneza, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1959.
Google Scholar

Wójcik Zbigniew, Wojny kozackie w dawnej Polsce, Krajowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1989.
Google Scholar

Pícha V., Kozáci v první Československé Republice. Nezavršené národní obrození. Diplomová práce, Lískovec u Frýdku-Místku 2012.
Google Scholar

Aâgan B., Imâ naroda: proishoždenie termina „Kazah” http://www.zakon.kz/page,1,0,63399-imja-naroda-proiskhozhdenie-termina.html [dostęp 20.02.2018].
Google Scholar

Ahmatnurov S., Kazakizolotoj Ordy, Algoritm, Moskva 2017.
Google Scholar

Ankudinov K., Karasev A., Kazaki: narod ili social’naâ struktura?, „Russkij Žurnal” 20.10.11 8:59 http://www.russ.ru/layout/set/print/pole/Kazaki-narod-ili-social-naya-struktura [dostęp 17.02.2018].
Google Scholar

Arčakov S., Kazaki. Narod ili soslovie? Kto dast otvet na vopros o samoidentifikacii, „Večernââ Moskva” 29.06.2015 http://vm.ru/news/2015/06/29/kazaki-narod-ili-soslovie-kto-dast-otvet-na-vopros-o-samoidentifikatsii-290529.html [dostęp 17.02.2018].
Google Scholar

Bajer G.Z. , Kratkoe opisanie vseh slučaev kasaûŝihsâ do Azova ot sozdaniâ goroda do vozvraŝeniâ onago pod Rossijskuû deržavu, per. I.K. Traubert, izd. 3, Imperskaâ akademiâ nauk, Sankt-Peterburg 1768.
Google Scholar

Bronevskij V.B., Načalo i proishoždenie Donskih Kazakov. 1520–1540, w: V.B. Bronevskij, Istoriâ Donskogo Vojska, opisanie Donskoj zemli i Kavkazskih mineral’nyh vod, č. 1, Sankt-Peterburg 1834 http://adjudant.ru/lib/bronevsky1-03.htm [dostęp 18.02.2018].
Google Scholar

Bykadorov I.F., Istoriâ kazačestva, kn. 1. Proishoždenie kazačestva. Vozniknovenie respublik Volʹnogo kazačestva – Donskogo, Volžskogo, Âickogo i Terskogo vojsk. Osnovnye čerty ih bytiâ v period gosudarstvennoj nezavisimosti (1549–1671 g.), Biblioteka vol’nogo kazačestva, Praga 1930.
Google Scholar

Ènciklopediâ kazačestva, sost. V.G. Gubarev, red. A.I. Skrylov, Veče, Moskva 2008.
Google Scholar

Fedosov P., Kazaki:ètnos ili soslovie?, „Stavropol’skaâ pravda” ot 18 marta 2009 g http://srn.su/?p=1606 [dostęp 17.02.2018].
Google Scholar

Forum sajta Vol’naâ stanica: Ètnogenez kazakov http://forum.fstanitsa.ru/viewforum.php?f=36 [dostęp 17.02.2018].
Google Scholar

Gordeev A.A., Istoriâ kazačestva, Veče, Moskva 2006.
Google Scholar

Gumilëv L.N., Hazariâ i Terek: (Landšaft i ètnos): II http://gumilevica.kulichki.net/articles/Article106.htm [dostęp 17.02.2018].
Google Scholar

Gumilëv L.N., Otkrytie Hazarii http://gumilevica.kulichki.net/articles/dk09.htm [dostęp 19.02.2018].
Google Scholar

Gusev V.A., Službadonskih kazakov. XVII vek, „Materialy po istoriii genealogii kazačestva”, vyp. 5 http://terskiykazak.livejournal.com/803139.html [dostęp 17.02.2018].
Google Scholar

Hadži-Murat Šaâhmetovič I., K voprosu o proishoždenii ètnonimov „Kirgiz” i „kazak” (kazak) http://www.cossackdom.com/articles/i/iluf_vkazak.pdf [dostęp 20.02.2018].
Google Scholar

Istoriâ donskogo kazačestva. Učebnik dlâ studentov vysših učebnyh zavedenij, otvetstvennyj redaktor A.V. Venkov, Izdatel’stvo Ûžnogo federal’nogo universiteta, Rostov-na-Donu 2008.
Google Scholar

Karamzin N.M., Istoriâ gosudarstva Rossijskogo, t. 5 http://author-karamzin.ru/index.php?wh=p00015&pg=94 [dostęp 19.02.2018].
Google Scholar

Karaulov M.A., Terskoe kazačestvo, Veče, Moskva 2008.
Google Scholar

Kazaki. Soslovie Ili nacional’nost’? Diskusiâ na sajte Donskie kazaki v bor’be s bol’ševikami http://elan-kazak.org/forum/viewtopic.php?f=61&t=487&start=40 [dostęp 17.02.2018].
Google Scholar

Kazancev I., Opisanie kirgiz-kajsak, Tip. T-va „Obŝestvennaâ pol’za”, Sankt-Peterburg 1867.
Google Scholar

Konovodov I.N., Kazačij narod, č. 1, izd. Kazač’e-Aamerikanskogo Narodnogo Soûza, N’û-Jork 1965.
Google Scholar

Krajsvetnyj M., O roli narodov Kavkaza v rannem ètnogeneze donskogo kazačestva, w: Pervaâ Abhazskaâ Meždunarodnaâ arheologičeskaâ konferenciâ: Materialy, otvet. red. A.Û. Skakov, M.T. Kašuba, Suhum 2006, s. 213–218 http://passiondon.org/kazak/kraisv_2.html [dostęp 20.02.2018].
Google Scholar

Lavrynov D., Različnye teorii vozniknoveniâ kazačestva. Sostoânie issledovanij (na prawach rękopisu, praca licencjacka obroniona w dniu 11.06.2013 na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika pod kierunkiem dr Moniki Goszczyńskiej).
Google Scholar

Lukičev P.N., Skorik A.P., Kazačestvo: istoriko-psihologičeskijportret, w: Vozroždenie kazačestva:istoriâ i sovremennost’. Sbornik statej k V Vserossijskoj (meždunarodnoj) naučnoj konferencii, izdanie 2-e, ispr. i dop, Novočerkassk 1995 http://annales.info/rus/kazak/portret.htm [dostęp 17.02.2018].
Google Scholar

Maksidov A.A., Familii adygskogo proishoždeniâ na Ukraine http://zihia.narod.ru/ethnic/ukraine.htm [dostęp 20.02.2018].
Google Scholar

Mamonov V.F., Istoriâ kazačestva Rossii, t. 1, Rossijskaâ Akademiâ Nauk. Ural’skoe otdelenie, Ekaterinburg–Čelâbinsk 1995.
Google Scholar

Markedonov S.M., Ot istorii k konstruirovaniû nacional’noj identičnosti (istoričeskie vozzreniâ učastnikov „Vol’nokazač’ego dviženiâ”), „Ab imperio” № 3, 2001, red. I.V. Gerasimov, M.B. Mogil’ner http://www.cossackdom.com/articles/m/markedonov_otistorii.htm [dostęp 17.02.2018].
Google Scholar

Mininkov N.A., Donskoe kazačestvo na zare svoej istorii. Učebnoe posobie dlâ studetov i učitelej srednej školy, Ûžnyj federal’nyj universitet, Rostov-na-Donu 1992.
Google Scholar

Muhamed-Haleluly Sulejmanov I., Aktual’nye problemy kazakovedeniâ. Ob ustarevših paradigmah imetedologičeskih innovaciâh v kazahstanskoj istoričeskoj nauke http://e-history.kz/ru/books/library/read/828#scontent [dostęp 20.02.2018].
Google Scholar

Muhin A.A., Pribylovskij V., Kazač’e dviženie v Rossii i stranah bližnego zarubež’â, 1988–1994 gody, t. 1, Panorama, Moskva 1994.
Google Scholar

Nikitin V.F., Krov’ i bol’ moâ Kazačestvo, Kniga po trebovaniû, Moskva 2013.
Google Scholar

Nikitin V.F., Tradicii kazačestva, Velikoe bratstvo kazač’ih vojsk, Moskva 2015.
Google Scholar

Noskov A.A., K voprosu o praŝurah rossijskogo kazačestva, w: Velikij Volžskij torgovyj put’. Materialy mežregional’noj naučnoj konferencii, Âroslavl’ 2008 http://www.gvw-rggu.narod.ru/section/section3/stati3/2.htm [dostęp 30.03.2017].
Google Scholar

Nosovskij G.V., Fomenko A.T., Kazaki-arii: iz Rusi v Indiû. Kogda bylisozdany znamenitye eposy „Mahabharata” i „Ramaâna” i o čem oni rasskazyvaût http://chronologia.org/kazaki_arii/kazaki01_02.html [dostęp 19.02.2018].
Google Scholar

Ordynskij period. Lučšie istoriki: Sergej Solov’ev, Vasilij Klûčevskij, Sergej Platonov, red.-sost. 2016 https://kartaslov.ru/ [dostęp 19.02.2018].
Google Scholar

Plehanov A.A., Plehanov A.M., Kazačestvo na rubežah Otečestva, Veče, Moskva 2009.
Google Scholar

Popov A.G., Istoriâ o Donskom Vojske, č. 1, Universitetskaâ tipografiâ, Har’kov, 1814, s. VII , 2.
Google Scholar

Povest’ ob Azovskomosadnom sidenii donskih kazakov http://www.drevne.ru/lib/kazak.htm [dostęp 17.02.2018].
Google Scholar

Ratušnâk V.N., Problemy istorii kazačestva: Sbornik naučnyh trudov, izd-vo Volgogradskogo gos. Universiteta, Volgograd 1995.
Google Scholar

Rigel’man A.I., Istoriâili povestvovanie o Donskih kazakah, Universitetskaâ tipografiâ, Moskva 1846.
Google Scholar

Savel’ev E.P., Drevnââ istoriâ kazačestva, Veče, Moskva 2012.
Google Scholar

Simonovskij P.I., Iz’’âsnenie imeni kozaka po suŝestvu i dejstviû ego, w: P.I. Simonovskij, Kratkoe opisanie o kozackom ego malorossijskom narode i o voennyh delah, Moskva 1847 http://litopys.org.ua/symon/sym01.htm [dostęp 20.02.2018].
Google Scholar

Skrynnikov R., Vol’nye kazaki, w: Ermak, Moskva 2008 https://www.e-reading.club/chapter.php/93493/3/Skrynnikov_-_Ermak.html [dostęp 19.02.2018].
Google Scholar

Solov’ev S.M., Obŝedostupnye čteniâ o russkoj istorii http://az.lib.ru/s/solowxew_sergej_mihajlowich/text_0160.shtml [dostęp 19.02.2018].
Google Scholar

Sopov A.V., Istoriografiâ voprosa o proishoždenii kazačestva, „Problemy izučeniâ i propagandy kazač’ej kul’tury”, Majkop 1998 http://znanium.com/bookread2.php?book=523175 [dostęp 30.03.2017].
Google Scholar

Sopov A.V., Sovremennye naučnye koncepcii proishoždeniâ kazačestva, „Novye tehnologii” № 1/2006 http://cyberleninka.ru/article/n/sovremennye-nauchnyekontseptsii-proishozhdeniya-kazachestva [dostęp 30.03.2017].
Google Scholar

Šambarov V.E., Kazačestvo: put’ voinov Hristovyh, Algoritm, Moskva 2012.
Google Scholar

Šennikov A.A. , Obŝie voprosy istorii Červlenogo Âra i sosednih rajonov, w: A.A. Šennikov, Červlenyj Âr http://gumilevica.kulichki.net/SAA/saa04.htm [dostęp 19.02.2018].
Google Scholar

Tatiŝev V.N., Istoriâ Rossijskaâ s samyh drevnejših vremen neusypnymi trudami čerez tridcat’ let sobrannaâ i opisannaâ pokojnym tajnym sovetnikom i astrahanskim gubernatorom, Vasiliem Nikitičem Tatiŝevym, kn. 1, č. 2, Imperatorskij Moskovskij Universitet, Moskva 1769.
Google Scholar

Telepen’ S., Istoričeskaâ nauka o proishoždenii kazačestva http://www.npoles.narod.ru/Lit_arhiv/telepen1.htm [dostęp 30.03.2017].
Google Scholar

Temirgaliev R., Ak Orda. Istoriâ kazahskogo hanstva, Almaty 2012.
Google Scholar

Valihanov Č.Č., Sočineniâ Čokana Čingisoviča Valihanova, „Zapiski Imperatorskogo Russkogo Geografičeskogo Obŝestva po Otdeleniû Ètnografii”, t. XXIX, Meždunarodnye otnošeniâ, Sankt-Peterburg 1904.
Google Scholar

Venkov A.V., Azovskoe sidenie, Veče, Moskva 2009.
Google Scholar

Vernadskij G.V., Rossiâ v srednie veka, Lean, Tver’ 1997.
Google Scholar

Berest D., Vitoki kozactva http://www.ukrcenter.com/ [dostęp 21.02.2018].
Google Scholar

Brehunenko V., Kozaki na stepovomu Kordonì Êvropi: Tipologìâ kozac’kih spìl’not XVI – peršoï polovini XVII st., NAN Ukraïni. Ìnstitutukraïns’koï arheografìï ta džereloznavstva ìm. M.S. Gruševs’kogo, Kiïv 2011.
Google Scholar

Cûrenko O.P. , Proekt «Kozaki – harakterniki, âk džerelo tvorennâ ukraïns’koï nacìï», Žovten’ 2014 http://erudite.at.ua/MetodRobota/5_11Klasu/ChurenkoOP/Harakterniki.pdf [dostęp 21.02.2018].
Google Scholar

Goculâk V.V., Ìstoričnij rozvitok ì sučasnij stan kozakoznavstva, „Guržìïvs’kììstoričnì čitannâ: Zbìrnik naukovih prac’”, vip. 3/2009 http://chtyvo.org.ua/authors/Hotsuliak_Viktor/Istorychnyi_rozvytok_i_suchasnyi_stan_kozakoznavstva/ [dostęp 22.02.2018].
Google Scholar

Gorban’ V.Ì., Nagorna T.V., Problema pohodžennâ kozactva v ìstorìčnìj naucì, POÌPOPP, Poltava 1998.
Google Scholar

Gricak Â., Lûbiti Ukraïnu po-rosìjs’ki http://tsn.ua/analitika/lyubiti-ukrayinu-porosiyski-417107.html [dostęp 18.02.2018].
Google Scholar

Halimonenko G., Ìnstitut kozactva: tûrks’kogo j ukraïns’kogo http://ukrhistory.narod.ru/texts/halimonenko-1.htm [dostęp 17.02.2018].
Google Scholar

Kalândruk T., Taêmnicìbojovih mistectv Ukraïni, Pìramìda, L’vìv 2007.
Google Scholar

Matâh V.M., Kozakoznavčì studìï v ukraïns’kìj ìstorìografìï, w: Ìstorìâ ukraïns’kogo kozactva. Narisi u dvoh tomah, t. 2, redkol.: V.A. Smolìj (vìdp. red.) ta ìn. Vid. Dìm Kiêvo-Mogìlâns’ka akademìâ, Kiïv 2007.
Google Scholar

Nalivajko S., Ìndìjs’kì suvìri, ukraïns’kì sìveri j kìmerìjcì, w: S. Nalivajko, Taêmnicì rozkrivaê sanskrit, Kiïv 2000 http://rubooks.org/book.php?book=7414&page=4 [dostęp 21.02.2018].
Google Scholar

Plačinda S., Lebediâ. Âk ì koli vinikla Ukraïna, Kiïvs’ka pravda, Kiïv 2005.
Google Scholar

Plohìj S., Kozakoznavstvo bez kordonìv: notatki pro korist’ porìvnâl’nogo analìzu, „Ukraïns’kij gumanìtarnij oglâd”, vip. 10 (2004), s. 63–84.
Google Scholar

Plohìj S., Nalivajkova vìra: kozaki ta relìgìâ vrann’omodernìj Ukraïnì, Časopis „Kritika”, Kiïv 2006.
Google Scholar

Zaporoz’ke kozactvo vukraïns’kìj ìstorìï, kul’turì ta nacìonalnìj samosvìdomostì: materìali mìžnarodnoï naukovoï konferencìï, red. V.A. Smolìj, Nacìonal’na akademìâ nauk Ukraïni, Kiïv–Zaporìžžâ 1997.
Google Scholar