Koronacja Jana III Sobieskiego w ujęciu poetów i pamiętnikarzy

Mariola Jarczykowa

doi:10.18778/1505-9057.53.05

Autor

Mariola Jarczykowa Uniwersytet Śląski w Katowicach, Instytut Nauk o Literaturze Polskiej, Zakład Historii Literatury Baroku i Dawnej Książki, pl. Sejmu Śląskiego 1, 40-032 Katowice https://orcid.org/0000-0003-3550-6506

DOI:

https://doi.org/10.18778/1505-9057.53.05

Słowa kluczowe:

koronacja, Jan III Sobieski, poezja okolicznościowa, pamiętnik

Abstrakt

W artykule przedstawiono polskie teksty odnoszące się do koronacji Jana III Sobieskiego. W. Potocki i W. Kochowski chwalili króla za przedkładanie obrony ojczyzny ponad uroczystości koronacyjne, zorganizowane dopiero 2 lata po elekcji. W ceremoniach tych brał udział J. Pasek, który odnotował, że w Krakowie znaleźli się trzej kolejno panujący królowie, co było związane z tradycją uroczystego pochówku poprzedników przez wstępującego na tron monarchę. M. Jemiołowski skupił się na wygłoszonej przez biskupa krakowskiego A. Trzebickiego mowie, którą przełożył z łaciny na język polski. Szerzej przebieg pogrzebu i koronacji przedstawili diaryści: anonimowy autor „Connotatio variarum occurentiarum 1677” oraz B.K. Maskiewicz, którzy m.in. skopiowali z katafalku królewskiego epitafium autorstwa J.A. Morsztyna. W rękopisie znalazła się także oracja S.H. Lubomirskiego przemawiającego podczas sejmu koronacyjnego przy oddawaniu pieczęci podkanclerzemu J.S. Wyżdze. W artykule wykorzystano nieznane dotychczas źródła rękopiśmienne.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Biogram autora

Mariola Jarczykowa - Uniwersytet Śląski w Katowicach, Instytut Nauk o Literaturze Polskiej, Zakład Historii Literatury Baroku i Dawnej Książki, pl. Sejmu Śląskiego 1, 40-032 Katowice

Prof. dr hab. Mariola Jarczykowa – pracuje w Instytucie Nauk o Literaturze Polskiej im. Ireneusza Opackiego Uniwersytetu Śląskiego. Jest kierownikiem Zakładu Historii Literatury Baroku i Dawnej Książki. Jej zainteresowania naukowe koncentrują się wokół problematyki staropolskiej kultury literackiej, ze szczególnym uwzględnieniem środowiska Radziwiłłów birżańskich (tej tematyki w głównej mierze dotyczą 4 monografie autorskie). Opublikowała ponad 120 artykułów naukowych m.in. w takich czasopismach jak: „Barok”, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce”, „Napis”, „Acta Comeniana”, „Terminus”.

Bibliografia

Compendium sejmu coronationis Najjaśniejszego Jana III, króla polskiego w Krakowie agitowanego Anno Domini 1676, Biblioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, rkps 247.
Google Scholar

Connotatio variarum occurentiarum 1677, Biblioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu, rkps 375.
Google Scholar

Jemiołowski Mikołaj, Pamiętnik dzieje Polski zawierający (1648–1676), oprac. Jan Dzięgielewski, Wydawnictwo DiG, Warszawa 2000.
Google Scholar

Kochowski Wespazjan, Królewska na tron droga Najaśniejszego monarchy Jana Trzeciego, króla polskiego, W[ielkiego] Ks[ięstwa] litewskiego etc. po elekcyi na wojnę turecką wyjeżdżającego, w: Wespazjana Kochowskiego, wojskiego krakowskiego pisma wierszem i prozą, wyd. Kazimierz Józef Turowski, Wydawnictwo Biblioteki Polskiej, Kraków 1859.
Google Scholar

Leszczyński Samuel, Carmen ojczyste felici omine ex nomine JKMści concinuatum Anno D[omi]ni 1674 […] post inaugurationem Ser[enissi]mi Joannis Tertii Regis, w: Borek Piotr, „Przyszłym czasom swej sławy gotować poprawce”. Studia o literaturze i piśmiennictwie wieków dawnych, Collegium Columbinum, Kraków 2015.
Google Scholar

Maskiewicz Bogusław Kazimierz, Diariusz drogi mojej na koronacyją Jana III, króla polskiego w R[ok]u Pańskim 1676, oprac. Mariola Jarczykowa, w: Memuarystyka w dawnej Polsce, red. Piotr Borek, Dariusz Chemperek, Anna Nowicka-Struska, Collegium Columbinum, Kraków 2016.
Google Scholar

Morsztyn Jan Andrzej, Epitaphium Królom Ichmościom Janowi Kazimierzowi i Michałowi pierwszemu, napisane od J[ego] M[iłości] Pana Morsztyna, podskarbiego wielkiego koronnego, i położone d[ie] 30 Ianuarii na żałosnym katafalku w Krakowie wraz obom chowającym się, Anno 1676, w: Jan Andrzej Morsztyn, Utwory zebrane, oprac. Leszek Kukulski, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1971.
Google Scholar

Oddawanie pieczęci wielkiej koronnej J[aśnie] W[ielmożnemu] J[ego] M[iłoś]ci księdzu Wyżdze, biskupowi warmińskiemu przez J[aśnie] W[ielmożnego] J[ego] M[iłoś]ci pana Stanisława Lubomirskiego, marszałka wiel[kiego] Koron[nego] 1683, w: Jan Ostrowski-Daneykowicz, Swada polska i łacińska albo miscellanea oratorskie, t. 1, Drukarnia J.K.M Collegium Societatis Jesu, Lublin 1745.
Google Scholar

Pasek Jan, Pamiętniki, wstęp i objaśn. Władysław Czapliński, wyd. 5 zm. i uzup., Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1979.
Google Scholar

Potocki Wacław, Muza polska na triumfalny wjazd Najaśniejszego Jana III, wyd. Adam Karpiński, Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich PAN, Warszawa 1996.
Google Scholar

Tende Gaspard de, Relacja historyczna o Polsce, przekład i red. Tomasz Falkowski, wprowadzenie Maciej Forycki, Muzeum Pałac w Wilanowie, Wilanów 2013.
Google Scholar

Augustyniak Urszula, Wazowie i „królowie rodacy”. Studium władzy królewskiej w Rzeczypospolitej XVII wieku, Wydawnictwo Naukowe Semper, Warszawa 1999.
Google Scholar

Barłowska Maria, „Drogi klejnot i piastującemu ozdobny”. Sejmowe oracje przy przekazywaniu pieczęci, w: Sarmackie theatrum, t. 1: Wartości i słowa, red. Renarda Ocieczek, przy współudz. Bożeny Mazurkowej, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2001, s. 167–185.
Google Scholar

Hernas Czesław, Barok, wyd. 4, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1980.
Google Scholar

Janowski Piotr Józef, Oprawa artystyczno-ideowa pogrzebu Stefana Batorego, „Barok” 2015, t. 1, s. 29–45.
Google Scholar

Karpiński Adam, Mowy i rozmowy Stanisława Herakliusza Lubomirskiego, w: Kultura żywego słowa w dawnej Polsce, red. Hanna Dziechcińska, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1989, s. 156–184.
Google Scholar

Karpiński Adam, Wprowadzenie do lektury, w: Wacław Potocki, Muza polska na triumfalny wjazd Najaśniejszego Jana III, wyd. Adam Karpiński, Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich PAN, Warszawa 1996.
Google Scholar

Klimaszewski Bolesław, Jan III Sobieski w literaturze polskiej i zachodnioeuropejskiej XVII i XVIII wieku, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Kraków 1983.
Google Scholar

Lileyko Jerzy, Życie codzienne w Warszawie za Wazów. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1984.
Google Scholar

Nowak-Dłużewski Juliusz, Okolicznościowa poezja polityczna w Polsce. Dwaj królowie rodacy, z rękopisu wyd., oprac. i posł. opatrzył S. Nieznanowski, Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa 1980.
Google Scholar

Podhorecki Leszek, Jan III Sobieski, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 2010.
Google Scholar

Rećko Janusz, Literackie epitafium barokowe. Geneza i teoria gatunku, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Tadeusza Kotarbińskiego, Zielona Góra 1992.
Google Scholar

Rokita Jan Gustaw, Dwa żetony koronacyjne upamiętniające koronację Jana III Sobieskiego w Krakowie, autorstwa nieznanych medalierów, pochodzące z 1676 roku. Uwagi ikonograficzne, „Res Historica” 2017, nr 43, s. 66–92.
Google Scholar

Rożek Michał, Polskie koronacje i korony, Krajowa Agencja Wydawnicza, Kraków 1987.
Google Scholar

Rożek Michał, Uroczystości w barokowym Krakowie, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1976.
Google Scholar

Skrzypietz Aleksandra, Rozkwit i upadek rodu Sobieskich, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 2014.
Google Scholar

Śliziński Jerzy, Jan III Sobieski w literaturze narodów Europy, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1979.
Google Scholar