Możliwości partytury – możliwości poezji. Schäffer i Wirpsza

Piotr Bogalecki

doi:10.18778/1505-9057.52.07

Autor

Piotr Bogalecki Uniwersytet Śląski w Katowicach, Katedra Literatury Porównawczej; Plac Sejmu Śląskiego 1, 40-032 Katowice https://orcid.org/0000-0002-6527-9765

DOI:

https://doi.org/10.18778/1505-9057.52.07

Słowa kluczowe:

Bogusław Schäffer, Witold Wirpsza, poezja konkretna, poezja eksperymentalna, partytura, wiersz-partytura, muzyczność literatury, neoawangarda

Abstrakt

Artykuł stanowi próbę porównania eksperymentalnych działań artystycznych kompozytora Bogusława Schäffera i poety Witolda Wirpszy podejmowanych niezależnie od siebie w latach 60. XX wieku. W dorobku tego pierwszego zwrócono uwagę na rolę i sposoby wykorzystania słowa w jego graficznych partyturach; postanowiono tezę, że partyturę S·alto na saksofon altowy i solistyczną orkiestrę kameralną z 1963 roku postrzegać można jako pierwszy w Polsce przykład poezji konkretnej. W dorobku Wirpszy omówiono przede wszystkim nawiązujący do nowych form notacji muzycznej poemat Południe odnaleziony w archiwum poety w Książnicy Pomorskiej w Szczecinie oraz poświęcone notacji muzycznej fragmenty ważnego dla polskiej neoawangardy literackiej eseju Gra znaczeń. Idąc za intuicjami Gillo Dorflesa, działania obu twórców omówiono jako intermedialne z ducha próby odpowiedzi na powojenny „kryzys semiotyczny”, na różne sposoby eksplorowany przez artystów europejskiej neoawangardy.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Biogram autora

Piotr Bogalecki - Uniwersytet Śląski w Katowicach, Katedra Literatury Porównawczej; Plac Sejmu Śląskiego 1, 40-032 Katowice

Piotr Bogalecki, dr hab., historyk i teoretyk literatury, adiunkt w Katedrze Literatury Porównawczej Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Autor monografii „Niedorozmowy”. Kategoria niezrozumiałości w poezji Krystyny Miłobędzkiej (Warszawa 2011, Nagroda Narodowego Centrum Kultury) oraz Szczęśliwe winy teolingwizmu. Polska poezja po roku 1968 w pespektywie postsekularnej (Kraków 2016). Kieruje projektem badawczym NCN „Wiersze-partytury jako wyzwanie dla literaturoznawstwa: recepcja – reminiscencje – rewizje teoretycznoliterackie (na materiale polskiej poezji 1945–2010)”.

Bibliografia

Chojnowski Zbigniew, O „Faetonie” oraz „Liturgii” Witolda Wirpszy, w: Zbigniew Chojnowski, Ku Tajemnicy. Szkice o poezji po 1956, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn 2003.
Google Scholar

Dahlhaus Carl, Notacja współczesna, przeł. Antoni Buchner, „Res Facta” 1970, nr 4, s. 92–108.
Google Scholar

Dawidek Gryglicka Małgorzata, Historia tekstu wizualnego. Polska po 1967 roku, Korporacja Ha!art, Kraków–Wrocław 2012.
Google Scholar

Dorfles Gillo, Interferencje muzyki i poezji a współczesna notacja, przeł. Maria Wodzyńska, „Res Facta” 1972, nr 6, s. 211–220.
Google Scholar

Grafiki Bogusława Schaeffera. Sześćdziesięciolecie twórczości kompozytorskiej, red. Jadwiga Hodor, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2007.
Google Scholar

Grześczak Marian, Wiersze nadsłowne, w: Marian Grześczak, Wiersze wybrane, Czytelnik, Warszawa 1977, s. 243–246.
Google Scholar

Hejmej Andrzej, Partytura literacka, w: Andrzej Hejmej, Muzyka w literaturze. Perspektywy komparatystyki interdyscyplinarnej, Universitas, Kraków 2012, s. 59–79.
Google Scholar

Hejmej Andrzej, Wokół Schaefferowskich partytur, w: Andrzej Hejmej, Muzyka w literaturze. Perspektywy komparatystyki interdyscyplinarnej, Universitas, Kraków 2012, s. 169–191.
Google Scholar

Hodor Jadwiga, Fenomen Schaeffera, w: Bogusław Schaeffer. Możliwości muzyki, red. Marek Chołoniewski, Akademia Muzyczna w Krakowie, Kraków 2016, s. 191–201.
Google Scholar

Jarniewicz Jerzy, Jabłko Picassa, czyli nieprzeźroczystość poezji konkretnej, w: Jerzy Jarniewicz, Od pieśni do skowytu. Szkice o poetach amerykańskich, Biuro Literackie, Wrocław 2008, s. 155–168.
Google Scholar

Karasińska Marta, Dialog, nie-dialog Bogusława Schaeffera, w: Bogusław Schaeffer. Kompozytor i dramatopisarz / Bogusław Schaeffer. Composer and playwright, red. Małgorzata Sugiera, Joanna Zając, Księgarnia Akademicka, Kraków 1999, s. 45–70.
Google Scholar

Kremer Aleksandra, Przypadki poezji konkretnej. Studia pięciu książek, Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich, Warszawa 2015.
Google Scholar

Malinowski Marek, Wokół Kłodzkich Wiosen Poetyckich, w: Zbliżenia. IX Kłodzka Wiosna Poetycka, s. 6–18.
Google Scholar

Mann Tomasz, Doktor Faustus, przeł. Maria Kurecka, Witold Wirpsza, Muza, Warszawa 2012.
Google Scholar

Pawelec Dariusz, Przedmowa, w: Witold Wirpsza, Sonata i inne wiersze do roku 1956, s. 5–23.
Google Scholar

Schäffer Bogusław, Decomposizione, w: Grafiki Bogusława Schaeffera. Sześćdziesięciolecie twórczości kompozytorskiej, red. Jadwiga Hodor, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2007, s. 22.
Google Scholar

Schäffer Bogusław, Dzieje muzyki, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1983.
Google Scholar

Schäffer Bogusław, Howl dla recytatora i zespołu wykonawców wg Allena Ginsberga, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1974.
Google Scholar

Schäffer Bogusław, Mały informator muzyki XX wieku. Wydanie nowe, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1967.
Google Scholar

Schäffer Bogusław, S·alto na saksofon altowy i solistyczną orkiestrę kameralną, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Warszawa 1965.
Google Scholar

Schäffer Bogusław, TIS MW2. Kompozycja sceniczna, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1972.
Google Scholar

Sugiera Małgorzata, Zając Joanna, Tytułem wstępu, w: Bogusław Schaeffer. Kompozytor i dramatopisarz / Bogusław Schaeffer. Composer and playwright, red. Małgorzata Sugiera, Joanna Zając, Księgarnia Akademicka, Kraków 1999, s. 5–9.
Google Scholar

Themerson Stafan, Beyamus, w: Stafan Themerson, Generał Piesc i inne opowiadania, Czytelnik, Warszawa 1980, s. 5–114.
Google Scholar

Walaciński Adam, Salto 1963–1998. Dwa bieguny teatru instrumentalnego, w: Bogusław Schaeffer. Kompozytor i dramatopisarz / Bogusław Schaeffer. Composer and playwright, red. Małgorzata Sugiera, Joanna Zając, Księgarnia Akademicka, Kraków 1999.
Google Scholar

Wirpsza Witold, bruchsünden und todstücke, tłum. Maria Kurecka, E. Walther, Stuttgart 1967.
Google Scholar

Wirpsza Witold, Don Juan, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1960.Wirpsza Witold, Faeton, Instytut Mikołowski, Mikołów 2006.
Google Scholar

Wirpsza Witold, Faeton II, Instytut Mikołowski, Mikołów 2007.
Google Scholar

Wirpsza Witold, Gra znaczeń. Szkice literackie, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1965.
Google Scholar

Wirpsza Witold, Listy z oflagu, oprac. Dariusz Pawelec, Zaułek Wydawniczy Pomyłka, Szczecin 2015.
Google Scholar

Wirpsza Witold, Poezja a muzyka, w: Ruchome granice. Szkice i studia, red. Marian Grześczak, Wydawnictwo Morskie, Gdynia 1968, s. 175–186.
Google Scholar

Valoch Jiří, Partytury, przeł. Ewa Ciszewska, w: Dźwięki elektrycznego ciała/ Sounding the Body Electric, red. David Crowley, Daniel Muzyczuk, Muzeum Sztuki, Łódź 2012, s. 110–119.
Google Scholar

Zając Joanna, Dramaturgia Schaeffera, Collsch Edition, Salzburg 1998.
Google Scholar

Zając Joanna, Multidymensjonalność w czasach niepewności, w: Bogusław Schaeffer. Kompozytor i dramatopisarz / Bogusław Schaeffer. Composer and playwright, red. Małgorzata Sugiera, Joanna Zając, Księgarnia Akademicka, Kraków 1999, s. 11–26.
Google Scholar

Zając Joanna, Muzyka, teatr i filozofia Bogusława Schaeffera. Trzy rozmowy, Collsch Edition, Salzburg 1992.
Google Scholar