A dokąd teraz? Problematyka obozowa w perspektywie jugosłowiańskiej. Przypadek Elviry Kohn

Katarzyna Taczyńska

doi:10.18778/1505-9057.47.10

Autor

Katarzyna Taczyńska Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Instytut Filologii Słowiańskiej, Pracownia Genderowych i Transkulturowych Studiów Bałkanistycznych, ul. Aleksandra Fredry 10, 61-701 Poznań

DOI:

https://doi.org/10.18778/1505-9057.47.10

Słowa kluczowe:

Yugoslavia, Rab Concentration Camp, Jewish history, photo-text, inconspicuous text, personal narrative, microhistory

Abstrakt

The text contains an analysis of photographs and personal (written) documents by Elvira Kohn (1914–2003), a Jew and a female prisoner of Kampor concentration camp, established in July 1942 on Rab island in Croatia. The article explores the specific features of a narrative about World War II and the Jewish experience in Yugoslavia which emerge from the materials. Presented so that they complement each other, photographs understood as photo-texts (Marianna Michałowska) and a diary and a poem recognized as inconspicuous texts (Jerzy Strzelczyk, Inga Iwasiów) form Kohn’s personal narrative. The microhistory (Ewa Domańska) of this photographer and writer is presented as material supplementing the knowledge about the past of Jews in Yugoslavia, which – due to the choices Elvira Kohn made in her life and art – can also be considered as evidence of emancipatory social changes of that period, and as an example of overcoming the existing cultural paradigms.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Abramac Gabi, Holocaust Revisionism in Croatia: How Anne Frank Became Persona Non Grata, „The Algemeiner” 31.01.2017 [online], https://www.algemeiner.com/2017/01/31/holocaust-revisionism-in-croatia-how-anne-frank-became-persona-non-grata/ [dostęp: 28.02.2017].
Google Scholar

Алмули Јаша, Страдање и спасавање српских Јевреја, Завод за уџбенике, Београд 2010.
Google Scholar

Badurina Natka, Proučavanje holokausta iz ženske perspektive, w: Sjećanja žena žrtava nacizma i nedemokratskih režima, red. Sandra Prlenda, Centar za ženske studije, Zagreb 2009,s. 35–46.
Google Scholar

Badurina Natka, Vrijeme traume, vrijeme svjedočenja. Testimonijalna literatura i književni kanon tijekom dvadesetog stoljeća, w: Istodobnost raznodobnog. Tekst i povijesni ritmovi, red. CvijetaPavlović, Vinka Glunčić-Bužančić, Andrea Meyer-Fraatz, Književni krug, Odsjek zakomparativnu književnost Filozofskog fakulteta Sveučilišta u Zagrebu, Split–Zagreb 2010,s. 189–201.
Google Scholar

Badurina Natka, Ženska svjedočenja iz koncentracijskih logora, w: Badurina Natka, Nezakonite kćeri Ilirije, Centar za ženske studije, Zagreb 2009, s. 219–243.
Google Scholar

Bajford Jovan, Staro sajmište. Mesto sećanja, zaborava i sporenja, Beogradski centar za ljudska prava, Beograd 2011.
Google Scholar

Barbir-Mladinović Ankica, O holokaustu iz književne perspektive, „Radio Slobodna Evropa” 12.09.2009 [online], http://www.slobodnaevropa.org/a/holokaust/1820982.html [dostęp: 28.02.2017].
Google Scholar

Benyovsky Lucija, Fašistički logor Kampor na Rabu prema sačuvanim bilješkama Elvire Kohn, w: Antisemitizam, Holokaust, Antifašizam, red. Ivo Goldstein, Židovska općina Zagreb, Zagreb 1996, s. 214–223.
Google Scholar

Blasin Barbara, Marković Igor, Ženski vodič kroz Zagreb, Meandar, Zagreb 2006.
Google Scholar

Centropa [online], www.centropa.org [dostęp: 28.02.2017].
Google Scholar

Domańska Ewa, Historia ratownicza, „Teksty Drugie” 2014, nr 5, s. 12–26.
Google Scholar

Domańska Ewa, Mikrohistorie. Spotkania w międzyświatach, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2005.
Google Scholar

Dyras Magdalena, Re-inkarnacje narodu. Chorwackie narracje tożsamościowe w latach dziewięćdziesiątych XX wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2009.
Google Scholar

Falski Maciej, Rawski Tomasz, Jasenovac, Bleiburg, Vukovar: miejsca pamięci a dyskurs publiczny, w: Obóz – muzeum. Trauma we współczesnym wystawiennictwie, red. Małgorzata Fabiszak, Marcin Owsiński, Universitas, Kraków 2013, s. 193–214.
Google Scholar

Feldman Andrea, Poslednjih tisuću godina: povijest žena – ženska povijest – kulturna povijest, „Otium” 1999–2000, nr 7–8, s. 30–37.
Google Scholar

Feldman Andrea, Predgovor, w: Žene u Hrvatskoj. Ženska i kulturna povijest, red. Feldman Andrea, Institut „Vlado Gotovac”, Ženska infoteka, Zagreb 2004, s. 9–19.
Google Scholar

Freidenreich Harriet, Yugoslavia, „Jewish Women’s Archive” [online], https://jwa.org/encyclopedia/article/yugoslavia [dostęp: 28.02.2017].
Google Scholar

Goldstein Slavko, Jasenovac – tragika, mitomanija, istina, Fraktura, Zaprešić 2016.
Google Scholar

Hlevnjak Branka, Fotografkinje. Prilozi povijesti hrvatske fotografije 1870–2000., Društvo povjesničara umjetnosti Hrvatske Zagreb, Design Art, Zagreb 2005.
Google Scholar

Hlevnjak Branka, Ivanuš Rhea, Hrvatska antiratna fotografija: Prvi svjetski, Drugi svjetski i Domovinski rat, Udruga za promicanje oblikovanja i umjetnosti, Design Art, Centar za kulurui obrazovanje, Zagreb 2008.
Google Scholar

Hudzik Agnieszka, Holokaust w obrazach fotograficznych, w: Teoria obrazu w naukach humanistycznych, red. Konrad Chmielecki, Beata Lisowska, Wydawnictwo Akademii Humanistyczno-Ekonomicznej, Łódź 2015, s. 105–114.
Google Scholar

Ivanković Mladenka, The „Sajmište” (Exhibition Grounds) in Semlin, Serbia: The Changing of Memory, „Jewish Political Studies Review”, t. 22 (2010), nr 3–4, s. 59–67.
Google Scholar

Ivanuš Rhea, Fotografije: Elvira Kohn. Retrospektiva, Galerija „Milan i Ivo Steiner”, Zagreb 1997.
Google Scholar

Iwasiów Inga, Twórczość niepozorna na barykadzie codzienności, w: Twórczość niepozorna. Szkice o literaturze, red. Joanna Grądziel-Wójcik, Agnieszka Kwiatkowska, Lucyna Marzec, Wydawnictwo Pasaże, Kraków 2015, s. 17–26.
Google Scholar

Iwasiów Inga, Wstęp: Studia kobiece: między „ja”, światem a literaturą, w: Prywatne/publiczne. Gatunki pisarstwa kobiecego, red. Inga Iwasiów, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2008, s. 7–11.
Google Scholar

Jambrešić-Kirin Renata, Med iz Jasenovca, w: Jambrešić-Kirin Renata, Korice od kamfora, Meandarmedia, Zagreb 2015, s. 135.
Google Scholar

Jambrešić-Kirin Renata, Prilozi za ratnu povijest iz rodne perspektive, „Otium” 1999–2000, nr 7–8, s. 75–86.
Google Scholar

Jelavich Barbara, Historia Bałkanów. Wiek XX, przekł. Marek Chojnacki, Justyn Hunia, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2005.
Google Scholar

Karge Heike, Sajmište, Jasenovac, and the Social Frames of Remembering and Forgetting, „Filozofija i društvo”, 2012, nr 4, s. 106–118.
Google Scholar

Katan Ben Zion Dina, The Feminine Voyage in the post Holocaust Jewish Literature in Former Yugoslavia, „Interkulturalnost” 2014, nr 7, s. 186–191.
Google Scholar

Kečkemet Duško, Židovski sabirni logori na području pod talijanskom okupacijom, w: Antisemitizam, Holokaust, Antifašizam, red. Ivo Goldstein, Židovska općina Zagreb, Zagreb1996, s. 120–132.
Google Scholar

Knežević Đurđa, Žene u povijesti – historija bez žena, w: Seminar „Žene i politika: žene u povijesti/historija bez žena”. Dokumentacija, red. Đurđa Knežević, Koraljka Dilić, Ženska infoteka,Zagreb 2001, s. 9–11.
Google Scholar

Knežević Marija, Obóz jako metafora, przeł. Dorota Jovanka Ćirlić „Tygiel Kultury” 1997, nr 10–12, s. 15–18.
Google Scholar

Koch Magdalena, Kobiece narracje o Wielkiej Wojnie w serbskiej literaturze popularnej okresu międzywojennego (casus Milicy Jakovljević – Mir Jam), „Porównania” 2015, nr 16, s. 103–124.
Google Scholar

Koljanin Milan, Nemački logor na Beogradskom Sajmištu 1941–1944, Institut za savremenu istoriju, Beograd 1992.
Google Scholar

Kovačić Ivan, Kampor 1942–1943: Hrvati, Slovenci i Židovi u koncentracijskom logoru Kampor na otoku Rabu, Adamić, Rijeka 1998.
Google Scholar

Leociak Jacek, Okaleczone obrazy. Uszkodzone fotografie (z) Zagłady jako wyzwanie interpretacyjne, w: Zagłada. Współczesne problemy rozumienia i przedstawiania, red. Przemysław Czapliński, Ewa Domańska, Poznańskie Studia Polonistyczne, Poznań 2009, s. 269–289.
Google Scholar

Leociak Jacek, Tekst wobec Zagłady (o relacjach z getta warszawskiego), Fundacja na Rzecz Nauki Polskiej, Leopoldinum, Wrocław 1997.
Google Scholar

Macdonald David Bruce, Balkan holocausts? Serbian and Croatian victim-centred propaganda and the war in Yugoslavia, Manchester University Press, Manchester and Chicago 2002.
Google Scholar

Manojlović Pintar Olga, Ignjatović Aleksandar, Prostori selektovanih memorija: Staro sajmište u Beogradu i sećanje na Drugi svetski rat, w: Kultura sjećanja: 1941, red. Sulejman Bosto, Tihomir Cipek, Olivera Milosavljević, Disput, Zagreb 2008, s. 95–112.
Google Scholar

Mataušić Nataša, Jasenovac 1941.–1945. Logor smrti i radni logor, Javna ustanova Spomen-područje Jasenovac, Naklada Jesenski i Turk, Jasenovac–Zagreb 2003.
Google Scholar

Michałowska Marianna, Foto-teksty. Związki fotografii z narracją, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2012.
Google Scholar

Михаиловић Драгослав, На трагу гулага и холокауста, w: tegoż, Кратка историја сатирања, Завод за уџбенике и наставна средства, Београд 2005, s. 79–82.
Google Scholar

Peić Čaldarović Dubravka, „Ženska posla” između obitelji i profesije, „Otium” 1999–2000, nr 7–8, s. 66–74.
Google Scholar

Pollack Martin, Skażone krajobrazy, przekł. Karolina Niedenthal, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2014.
Google Scholar

Preserving Jewish memory – Bringing history to life: Elvira Kohn, 2003 [online], http://www. centropa.org/biography/elvira-kohn [dostęp: 28.02.2017].
Google Scholar

Prlenda Sandra, Ženska povijest i sjećanje na Drugi svjetski rat, w: Sjećanja žena žrtava nacizma i nedemokratskih režima, red. Sandra Prlenda, Centar za ženske studije, Zagreb 2009, s. 11–18.
Google Scholar

Program Pressing (Milan Ristović, Bojan Dimitrijević), 8.12.2015 [online], https://www.youtube. com/watch?v=jjT3GFYfh4M [dostęp: 28.02.2017].
Google Scholar

Rumenjak Natalija, Povijest žena u hrvatskoj historiografiji, „Otium” 1999–2000, nr 7–8, s. 27–29.
Google Scholar

Šarenac Danilo, Pantelić Ivana, Dve polovine sećanja. Partizanski dnevnici kao izvor za istoriju Drugog svetskog rata, Institut za savremenu istoriju, Beograd 2013.
Google Scholar

Semlin Juenlager [online], http://www.semlin.info/ [dostęp: 28.02.2017].
Google Scholar

Sobolevski Mihael, Dnevnik Milojke Mezorane – sušačke Anne Frank, „Sveti Vid” 2006, nr 11, s. 151–188.
Google Scholar

Spomen područje Jasenovac [online], www.jusp-jasenovac.hr/Default.aspx?sid=5021 [dostęp: 28.02.2017].
Google Scholar

Struk Janina, Holokaust w fotografiach. Interpretacje dowodów, przekł. Maciej Antosiewicz, Prószyński i S-ka, Warszawa 2007.
Google Scholar

Strzelczyk Jerzy, Pióro w wątłych dłoniach. O twórczości kobiet w wiekach dawnych, t. 1–2, Wydawnictwo DiG, Warszawa 2007–2009.
Google Scholar

Taczyńska Katarzyna, „A Scattered Mosaic of Records and Reminiscences”: Ženi Lebl’s War Odyssey in Her Personal Writings, w: An Introspective Approach to Women’s Intercultural Fieldwork, red. Urszula Markowska-Manista, Justyna Pilarska Justyna, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej im. M. Grzegorzewskiej, Warszawa 2017, s. 68–102.
Google Scholar

Taczyńska Katarzyna, „Dowcip trwający dwa i pół roku”. Obraz Nagiej Wyspy w serbskim dyskursie literackim i historycznym końca XX i początku XXI wieku, Wydawnictwo DiG, EditionLa Rama, Warszawa–Bellerive-sur-Allier 2016.
Google Scholar

Taczyńska Katarzyna, Pamięć matki – pamięć o matce. O „Dzienniku pewnej Judyty” Ženi Lebl, „Miscellanea Posttotalitariana Wratislaviensia” 2017, nr 6: Trauma jako kulturowy palimpsest:(post)komunizm w kontekście porównawczym nowoczesności, totalitaryzmów i (post)kolonializmów, red. Dorota Kołodziejczyk, Bogdan Stefanescu, Mateusz Świetlicki, s. 217–231.
Google Scholar

The Righteous Among The Nations: Ercegović Family, Yad Vashem [online], http://db.yadvashem.org/righteous/family.html?language=en&itemId=4042602 [dostęp: 28.02.2017].
Google Scholar

Twardowska Aleksandra, La mužer sefardi de Bosna. Literacka i kulturalna działalność Laury Papo-Bohorety, w: Poznać Bałkany. Historia – Polityka – Kultura, red. Katarzyna Taczyńska, Szymon Sochacki, Miloš Zečević, Interdyscyplinarne Koło Naukowe Doktorantów, Toruń 2011, s. 205–213.
Google Scholar

Twórczość niepozorna. Szkice o literaturze, red. Joanna Grądziel-Wójcik, Agnieszka Kwiatkowska, Lucyna Marzec, Wydawnictwo Pasaże, Kraków 2015.
Google Scholar

Ubertowska Aleksandra, „Niewidzialne świadectwa”. Perspektywa feministyczna w badaniach nad literaturą Holokaustu, „Teksty Drugie” 2009, nr 4, s. 214–226.
Google Scholar

Večerina Tomaić Jagoda, Bohoreta – najstarija kći, Židovska vjerska zajednica Bet Israel, Zagreb 2016.
Google Scholar

Zacharias Michał Jerzy, Polityka KPJ i kwestia narodowościowa w Jugosławii w latach 1919–1943, „Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej”, t. 39 (2004), s. 27–59.
Google Scholar

Zanimljive žene: Elvira Kohn, „Makabijada” [online], http://www.makabijada.com/dopis/elvirakon.htm [dostęp 28.02.2017].
Google Scholar

Ženski logor na Golom otoku. Ispovesti kažnjenica i islednice, red. Dragoslav Simić, Boško Trifunović, ABC Product, Beograd 1990.
Google Scholar