„W bezpiecznej Łodzi, w pełnej strachów Łodzi”. Echa dzieciństwa w Topografii myślenia Joanny Kulmowej

Alicja Mazan-Mazurkiewicz

doi:10.18778/1505-9057.69.10

Autor

Alicja Mazan-Mazurkiewicz Uniwersytet Łódzki https://orcid.org/0000-0001-5782-042X

DOI:

https://doi.org/10.18778/1505-9057.69.10

Słowa kluczowe:

Joanna Kulmowa, autobiografia, Łódź, dzieciństwo, trauma

Abstrakt

Artykuł dotyczy autobiograficznej prozy Joanny Kulmowej Topografia myślenia (drugiego ściśle autobiograficznego utworu w jej dorobku), dotyczącej przedwojennego dzieciństwa autorki, przeżytego w Łodzi. Rozważania o Topografii myślenia poprzedza krótki zarys osobowości twórczej Kulmowej i przypomnienie biografii autorki, z naciskiem na ramy geografii kulturalnej. Wspomniany też został debiut nastoletniej Joasi w 1945 r. w łódzkim czasopiśmie dla dzieci, „Przyjacielu”.

Sama Topografia myślenia usytuowana została w kontekście dotychczasowych zróżnicowanych propozycji jej odczytania: w kontekście łódzkiej nostalgii (Barbara Bogołębska), antropologii dzieciństwa (Urszula Chęcińska), traumy Zagłady i autorskiej autorekonstrucji (Inga Iwasiów). W artykule podjęty został trop paidialny: odszukiwanie rysów dziecięcych zapisanych we wspomnieniu snutym przez wiekową poetkę – ze wskazaniem także na hipotetycznie tkwiące już w dzieciństwie zalążki późniejszej twórczość Kulmowej jako „pierwszej damy polskiej poezji dla dzieci” (wedle określenia Grzegorza Leszczyńskiego).

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Biogram autora

Alicja Mazan-Mazurkiewicz - Uniwersytet Łódzki

Alicja Mazan-Mazurkiewicz, w 1996 r. ukończyła filologię polską na Uniwersytecie Łódzkim. Tytuł doktora nauk humanistycznych o specjalizacji literaturoznawczej uzyskała w 2001 r. na podstawie rozprawy Inspiracje biblijne w utworach Romana Brandstaettera (2003), tytuł doktora habilitowanego w 2016 na podstawie rozprawy Liryka ks. Jana Twardowskiego. Spotkanie ze św. Teresą z Lisieux, w 2014 r. W latach 2001–2018 pracowała na stanowisku adiunkta w Katedrze Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa UŁ. Obecnie, od 1 października 2018 roku, pracuje w Zakładzie Literatury Pozytywizmu i Młodej Polski w Instytucie Filologii Polskiej i Logopedii na Wydziale Filologicznym UŁ. Badania naukowe autorki obejmują literaturę polską XX i XXI w, szczególnie problematykę aksjologiczną i zagadnienia inspiracji religijnej w dziełach literackich. Drugi obszar jej zainteresowań naukowych stanowi literatura i książka dziecięca, poboczny powieść kryminalna.

Bibliografia

Bogołębska Barbara, Wizja czasów minionych w prozie wspomnieniowej Joanny Kulmowej, „Acta Universitatis Lodziensis Folia Litteraria Polonica” 2006, nr 8, s. 391–398.
Google Scholar

Chęcińska Urszula, Kulmowa jako Kulmowa. Poetycko i pedagogicznie, [w:] Z ducha Orfeusza. Studia o polskiej poezji 2017–2022, red. W. Kass, A. Legeżyńska, J. Ławski, Wydawnictwo Prymat, Białystok-Pranie 2023, s. 49–59.
Google Scholar

Chęcińska Urszula, Pedagogika miejsca według Joanny i Jana Kulmów. Strumiany jako locus educandi, „Biografistyka Pedagogiczna” 2022, nr 2, s. 78–94. https://doi.org/10.36578/BP.2022.07.37
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.36578/BP.2022.07.37

Chęcińska Urszula, Poetka i paidia. O muzie dziecięcej Joanny Kulmowej, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2006.
Google Scholar

Chęcińska Urszula, Transcende te ipsum, O sztuce życia w listach prof. Zygmunta Mysłakowskiego i Joanny Kulmowej, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2024. https://doi.org/10.18276/978-83-7972-701-8
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18276/978-83-7972-701-8

Cichocka Joanna, Historyjka cała jak muszka w polewce pływała, „Przyjaciel. Dwutygodnik dla Starszych Dzieci”1945, nr 1, [s. 16].
Google Scholar

Czermińska Małgorzata, Autobiograficzny trójkąt. Świadectwo, wyznanie, wyzwanie, wyd. 2, zmienione, Universitas, Kraków 2020.
Google Scholar

Domińczak Michał, Zaguła Artur, Typologia łódzkiej kamienicy, Urząd Miasta Łodzi. Biuro Architekta Miasta, Łódź 2016.
Google Scholar

Draaisma Douwe, Fabryka nostalgii. O fenomenie pamięci wieku dojrzałego, przekł. E. Jusewicz-Kalter, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2010.
Google Scholar

Hertz Benedykt, Ze wspomnień Samowara, „Czytelnik”, Warszawa 1959.
Google Scholar

Iwasiów Inga, Autorekonstrukcje – Joanna Kulmowa, [w:] Pisarstwo kobiet pomiędzy dwoma dwudziestoleciami, red. I. Iwasiów, A. Galant, Universitas, Kraków 2011, s. 11–25.
Google Scholar

Książek-Szczepanikowa Aniela, Słowo wstępne, [w:] Joanna Kulmowa. Biobibliografia, oprac. H. Niedbał, Książnica Szczecińska, Szczecin 1993.
Google Scholar

Kuliczkowska Krystyna, Budujemy mosty dla pana starosty, czyli o czasopismach dla dzieci i młodzieży, „Odrodzenie” 1946, nr 34, s. 6–8.
Google Scholar

Kulmowa Joanna, Ciułanie siebie, Twój Styl, Warszawa 1995.
Google Scholar

Kulmowa Joanna, Leokadia to ja! Rozmawia Jarosław Mikołajewski „Gazeta Wyborcza” 20 stycznia 2005, https://wyborcza.pl/7,75517,2503343.html. [dostęp: 31.05. 2024]
Google Scholar

Kulmowa Joanna, Moja pełnia czyli wiersze lubiane, PIW, Warszawa 2000.
Google Scholar

Kulmowa Joanna, Różne takie zasypianki, Oficyna Wydawnicza G&P, Poznań 2005.
Google Scholar

Kulmowa Joanna, Topografia myślenia, Wydawnictwo Iskry, Warszawa 2001,
Google Scholar

Kulmowa Joanna, Szymborska Wisława, Tak wygląda prawdziwa poetka, podciągnij się! Listy, wstęp, opracowanie i posłowie U. Chęcińska, Wydawnictwo Znak, Kraków 2019.
Google Scholar

Kwiatkowska Agnieszka, Poezja dla dzieci pisana przez kobiety w XX wieku, [w:] Stulecie poetek polskich. Przekroje, tematy, interpretacje, red. J. Grądziel-Wójcik, A. Kwiatkowska, E. Rajewska, E. Soltys-Lewandowska, Universitas, Kraków 2020, s. 95–148.
Google Scholar

Lalak Mirosław, Poetycki debiut Joanny Kulmowej, [w:] Joanna Kulmowa wobec świata literatury, red. U. Chęcińska, Książnica Pomorska, Szczecin 1998, s. 19–29.
Google Scholar

Legeżyńska Anna, Od kochanki do psalmistki… Sylwetki, tematy i konwencje liryki kobiecej, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2009.
Google Scholar

Legeżyńska Anna, Ta, Która Śpiewa. Wokół ostatnich wierszy Joanny Kulmowej, [w:] Z ducha Orfeusza. Studia o polskiej poezji 2017–2022, red. W. Kass, A. Legeżyńska, J. Ławski, Wydawnictwo Prymat, Białystok-Pranie 2023, s. 29–48.
Google Scholar

Leszczyński Grzegorz, Magiczna biblioteka: zbójeckie księgi młodego wieku, Biblioteka Narodowa, Warszawa 2007.
Google Scholar

Libera Antoni, Joanna Kulmowa, 37, Wydawnictwo Iskry, Warszawa 2017 [laudacja] [w:] Z ducha Orfeusza. Studia o polskiej poezji 2017–2022, red. W. Kass, A. Legeżyńska, J. Ławski, Wydawnictwo Prymat, Białystok-Pranie 2023, s. 402–403.
Google Scholar

Madejski Jerzy, Ciułanie siebie wobec autobiografii, [w:] Joanna Kulmowa wobec świata literatury, red. U. Chęcińska, Książnica Pomorska, Szczecin 1998, s. 77–88.
Google Scholar

Nasiłowska Anna, Joanna Kulmowa (1928–2018), „Podgląd” 2018, nr 3(14), s. 12–14.
Google Scholar

Stankowska Agata, „Uczynić aby posłuchać”. Wiedza i wiara w poezji Joanny Kulmowej, [w:] Joanna Kulmowa wobec świata literatury, red. U. Chęcińska, Książnica Pomorska, Szczecin 1998, s. 47–60.
Google Scholar

Szymborska Wisława, Poczta literacka czyli jak zostać (lub nie zostać) pisarzem, oprac. T. Walas, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2000.
Google Scholar

Szymborska Wisława, Filipowicz Kornel, Najlepiej w życiu ma twój kot, Listy, Wydawnictwo Znak, Kraków 2016.
Google Scholar