„Ale jaki to człowiek stylowy! […] zginął, aż ziemia zadrżała”. Dwa polskie samobójstwa: Wołodyjowski – Wokulski

Autor

  • Dorota Karolina Samborska-Kukuć Uniwersytet Łódzki, Wydział Filologiczny, Instytut Filologii Polskiej, Katedra Literatury Pozytywizmu i Młodej Polski image/svg+xml

DOI:

https://doi.org/10.18778/1505-9057.30.05

Słowa kluczowe:

Bolesław Prus, Henryk Sienkiewicz, "Lalka", "Pan Wołodyjowski", mity narodowe, samobójstwo

Abstrakt

There is more to the literary polemic between the author of The Doll and the creator of The Trilogy than merely Prus’ contradictory review of Sienkiewicz’s With Fire and Sword. It also includes The Doll’s multifarious allusiveness to Fire in the Steppe, manifested in particular in the meaningful, symbolic ending, whereby both protagonists blow themselves up, literally and metaphorically cor­nered in old buildings. Prus converses with Sienkiewicz in a discreet manner, though the careful reader will spot contentious issues. These include the struggle for a different type of protagonist – not a hero, but an individual entangled in romantic myths, paralysing their life forces; a different perception of the past, rational and fair rather than glorified and martyrological; finally, a differ­ent outlook on the present and the future, promoting entrepreneurship and economy as tools for the development of Poland as a European partner, rather than the idealistic focus on the utopian, foregone concepts of military achievements.

The text highlights the similarities in the characters of Wokulski and Wołodyjowski, with special emphasis on the final scenes and the demise of the world after the protagonists’ respective disappearance. The two famous literary suicides, patterning after the deed of Ordon as depicted in Mickiewicz’s poem, have been parodied (e.g. by Mrożek) and adopted, thus becoming literary weapons in the struggle with the Polish mythopoeia, xenophobia, and exaggerated patriotism.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Bachórz Józef, „Lalka” w kontekście „Trylogii”, „Rocznik Towarzystwa Literackiego imienia Adama Mickiewicza”, R. 26/27: 1991/1992, s. 27–40.
Google Scholar

Bachórz Józef, Sienkiewicz – Orzeszkowa – Prus: spotkanie u szczytu twórczości, w: „Lalka” i inne. Studia w stulecie polskiej powieści realistycznej, red. Józef Bachórz, Michał Głowiński, IBL PAN, Warszawa 1992, s. 9–28.
Google Scholar

Bartoszyński Kazimierz, Powieść w świecie literackości, IBL PAN, Warszawa 1991.
Google Scholar

Bujnicki Tadeusz, Sześć szkiców o Zagłobie i inne studia sienkiewiczowskie, DiG, Warszawa 2014.
Google Scholar

Chmielowski Piotr, „Lalka” Bolesława Prusa, „Ateneum” 1890, t. 1, z. 3, s. 471–483.
Google Scholar

Eco Umberto, Lector i fabula. Współdziałanie w interpretacji tekstów narracyjnych, przeł. Piotr Salwa, PIW, Warszawa 1994.
Google Scholar

Krzemińska Wanda, Bohater mityczny w powieściach polskich i francuskich, PWN, Warszawa 1985.
Google Scholar

Krzyżanowski Julian, Kalendarz życia i twórczości Henryka Sienkiewicza, w: Henryk Sienkiewicz, Dzieła, t. LVII, PIW, Warszawa 1954.
Google Scholar

Krzyżanowski Julian, Pokłosie Sienkiewiczowskie, PIW, Warszawa 1973.
Google Scholar

Kubaszewski Cezary, „Przecież to jasne, że Stach zabił się w Zasławiu…”. Dynamika znaczeń w odbiorze „Lalki” Bolesława Prusa (w aspekcie zakończenia powieści), w: Nowe stulecie trójcy powieściopisarzy, red. Andrzej Makowiecki, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego 1992, s. 183–195.
Google Scholar

Ludorowski Lech, Wizjoner przeszłości. Powieści historyczne Henryka Sienkiewicza, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1999.
Google Scholar

Ludorowski Lech, Requiem finalne „Pana Wołodyjowskiego”, w: tegoż, Wizjoner przeszłości. Powieści historyczne Henryka Sienkiewicza, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1999, s. 334–342.
Google Scholar

Martuszewska Anna, Bolesława Prusa „prawidła” sztuki literackiej, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego 2003.
Google Scholar

Martuszewska Anna., Światy (nie)możliwe powieści, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego 2001.
Google Scholar

Martuszewska Anna, Poetyka polskiej powieści dojrzałego realizmu 1876–1895, Ossolineum, Wrocław 1977.
Google Scholar

Matusiak Gabriela., Państwo Wołodyjowscy jako małżeństwo nie tylko barokowe, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica” t. 7 (2005), nr 1, s. 279–302.
Google Scholar

Mazan Bogdan, Impresjonizm „Trylogii” Henryka Sienkiewicza, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego 1993.
Google Scholar

Mazan Bogdan, Wstęp do: H. Sienkiewicz, Pan Wołodyjowski, oprac. Bogdan Mazan i Danuta Mazanowa, Ossolineum, Wrocław 1995, s. 3–90.
Google Scholar

Meresiński Sławomir, Henryk Sienkiewicz wobec tradycji romantycznej, Wydawnictwo Pedagogiczne, Kielce 1992.
Google Scholar

Mrożek Sławomir, Polska w obrazach i inne polskie cykle, oprac. Stanisław Rosiek, Słowo/Obraz Terytoria, Gdańsk 1998.
Google Scholar

Piwińska Marta, Legenda romantyczna i szydercy, IBL PAN, Warszawa 1973.
Google Scholar

Prus Bolesław, „Ogniem i mieczem”. Powieść z dawnych lat Henryka Sienkiewicza, w: Pisma, t. XXIX, Studia literackie, artystyczne i polemiki, red. Zygmunt Szweykowski, PIW, Warszawa 1950.
Google Scholar

Prus Bolesław, Lalka, t. 1–2, oprac. Józef. Bachórz, Ossolineum, Wrocław 1998.
Google Scholar

Samborska-Kukuć Dorota, „Lalka” Bolesława Prusa – pamięć tragedii greckiej. Z problemów intertekstualności, Primum Verbum, Łódź 2011.
Google Scholar

Sienkiewicz Henryk, Dzieła zebrane, t. 7–19, red. Julian Krzyżanowski, PIW, Warszawa 1949.
Google Scholar

Szweykowski Zygmunt, „Trylogia” Sienkiewicza i inne szkice o twórczości pisarza, Wydawnictwo Poznańskie, 1973.
Google Scholar

Tomkowski Jan, Prawdziwe zakończenie „Lalki”, albo co się stało z Wokulskim, w: Bolesław Prus: pisarz nowoczesny, red. Jakub A. Malik, Wydawnictwo KUL, Lublin 2009, s. 9–21.
Google Scholar

Pobrania

Opublikowane

2015-12-30

Jak cytować

Samborska-Kukuć, D. K. (2015). „Ale jaki to człowiek stylowy! […] zginął, aż ziemia zadrżała”. Dwa polskie samobójstwa: Wołodyjowski – Wokulski. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica, 30(4), 83–100. https://doi.org/10.18778/1505-9057.30.05

Numer

Dział

Articles