Wobec fatalizmu Losu (Stanisław Wyspiański „Klątwa” – John Millington Synge „Jeźdźcy do morza”). Szkic

Maria Jolanta Olszewska

doi:10.18778/1505-9057.33.14

Autor

Maria Jolanta Olszewska Uniwersytet Warszawski, Instytut Literatury Polskiej, Zakład Literatury i Kultury II Połowy XIX wieku

DOI:

https://doi.org/10.18778/1505-9057.33.14

Słowa kluczowe:

Los, tragizm, tragedia, walka, przeznaczenie, godność, strach, ofiara

Abstrakt

The article presents an analysis of two literary works – Klątwa [Curse] by Stanisław Wyspiański (1869–1907) and the Riders to the Sea by John Millington Synge (1871–1909), examined in the context of elements characteristic of ancient tragedy the present in their structure. As a result, although both plays are set in the countryside, they go beyond the naturalistic convention and are more reminiscent of tragic miniatures. They employ the poetics of maximum condensation. Both Klątwa and Riders to the Sea are a modern reading of ancient tragedy, consistently recognised by the authors to be the highest form of playwriting. Wyspiański’s and Synge’s characters are struggling with the real world, with the difficulties of everyday life, but also with the world transcendent to their consciousness, which turns out to be incomprehensible and terrifying at the same time, where forces of Fate rule, to which man is vulnerable. Synge’s heroine surrenders to fate, while the character in Klątwa stands up for herself and fight. Each of them defends her human dignity in her own way.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Bamgbose Gabriel Sunday, Naturalist Aesthetics in John Millington Synge’s, „Humanicus” 2013, nr 8, http://www.humanicus.org/ [dostęp 22.04.2015].
Google Scholar

Bieńkowska Ewa, Tragedia i mit tragiczny w filozofii Pawła Ricoeura, „Twórczość” 1971, nr 4, s. 88–99.
Google Scholar

Bieńkowski Zbigniew, Modelunki. Szkice literackie, Czytelnik, Warszawa 1966.
Google Scholar

Bukowska-Schielmann Miłosława, „ja w śnie narodu przeklętym, uśpiony”. Stanisława Wyspiańskiego dramaty – sny, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 1994.
Google Scholar

Bukowska-Schielmann Miłosława, Wyspiański. Warianty odbioru, w: Studia o dramacie i teatrze Stanisława Wyspiańskiego, red. J. Błoński, J. Popiel, Wydawnictwo Baran i Suszczyński, Kraków 1994, s. 7–47.
Google Scholar

Chiaromonte Nicola, Granice duszy, przeł. S. Kasprzysiak, wybór i oprac. S. Kasprzysiak, P. Kłoczowski, Czytelnik, Warszawa 1996.
Google Scholar

Czabanowska-Wróbel Anna, Magia słowa i milczenia w Klątwie, w: taż, Sprzeczne żywioły. Młoda Polska i okolice, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2013, s. 101–114.
Google Scholar

Dybizbański Marek, Tragedia polska drugiej połowy XIX wieku: wzorce i odstępstwa, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2009.
Google Scholar

Dziemidok Bohdan, Katharsis jako kategoria estetyczna, „Studia Estetyczne” 1971, t. 8, PWN, Warszawa 1971, s. 29–52.
Google Scholar

Filipkowska Hanna, Wśród bogów i bohaterów. Dramaty antyczne Stanisława Wyspiańskiego wobec mitu, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1973.
Google Scholar

Forstner Dorothea OSB, Świat symboliki chrześcijańskiej, przekł. i oprac. W. Zakrzewska, P. Pachciarek, R. Turzyński, Pax, Warszawa 1990.
Google Scholar

Henn Thomas Rice, General Introduction, w: J.N. Synge, The Complete Plays, ed. by Thomas Rice Henn, Londyn 1963, s. 1–78.
Google Scholar

Janion Maria, Tragizm, historia, prywatność. Prace wybrane, t. 2, red. Małgorzata Czermińska, Universitas, Kraków 2000.
Google Scholar

Kitto Humprey Davy Findley, Tragedia grecka. Studium literackie, przeł. J. Margański, Wydawnictwo Homini, Bydgoszcz 1997.
Google Scholar

Kleiner Juliusz, Tragizm, w: tenże, W kręgu historii i teorii literatury, wybór i oprac. A. Hutnikiewicz, PWN, Warszawa 1981, s. 655–667.
Google Scholar

Kleiner Juliusz, Tragizm dwoistego oblicza czynu w «Edypie królu», w: tenże, W kręgu historii i teorii literatury, wybór i oprac. A. Hutnikiewicz, PWN, Warszawa 1981, s. 547–555.
Google Scholar

Kocur Mirosław, Teatr antycznej Grecji, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2001.
Google Scholar

Kołaczkowski Stefan, Stanisław Wyspiański. Rzecz o tragediach i tragizmie, Wydawnictwo Fiszer i Majewski, Poznań–Warszawa 1922.
Google Scholar

Lack Stanisław, Studia o St. Wyspiańskim, zebrał i przedm. S. Pazurkiewicz, Księgarnia A. Gmachowskiego, Częstochowa 1924.
Google Scholar

Łempicka Aniela, Wyspiański, pisarz dramatyczny. Idee i formy, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1973.
Google Scholar

Makowiecki Tadeusz, Poeta – malarz: studium o Stanisławie Wyspiańskim, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1969.
Google Scholar

Marković Zdenka, Pojęcie dramatu u Wyspiańskiego, przedm. S. Dobrzycki, Księgarnia św. Wojciecha, Poznań–Warszawa–Wilno–Lublin 1924.
Google Scholar

Miodońska-Brookes Ewa, Studia o kompozycji dramatów Stanisława Wyspiańskiego, Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1972.
Google Scholar

Miodońska-Brookes Ewa, „Zdobywaj co dzień Boga i siebie na nowo...” (Religijne aspekty dramatów Wyspiańskiego), w: Dramat i teatr religijny w Polsce, red. I. Sławińska, W. Kaczmarek, Wydawnictwo Towarzystw Naukowych KUL, Lublin, 1991, s. 235–263.
Google Scholar

Olszewska Maria Jolanta, Tragedia ludowa według Wyspiańskiego. «Klątwa» i «Sędziowie», w: «Tragedia chłopska». Od W. L. Anczyca do K.H. Rostworowskiego. Tematyka – kompozycja – idee, Wydawnictwo Wydziału Polonistyki UW, Warszawa 2001, s. 191–244.
Google Scholar

Ortwin Ostap, Pisma krytyczne, t. I: O Wyspiańskim i dramacie, oprac. J. Czachowska, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1969.
Google Scholar

J.M. Synge 1871–1909, http://www.poetryfoundation.org/bio/j-m-synge [dostęp 21.04.2015].
Google Scholar

Pyzik Teresa, Teoria tragedii. Ze studiów nad koncepcją tragedii w angielskich i amerykańskich badaniach literackich po II wojnie światowej, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 1976.
Google Scholar

Romilly Jacqueline de, Tragedia grecka, przeł. I. Sławińska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1993.
Google Scholar

Sinko Tadeusz, Antyk Wyspiańskiego, Wydawnictwo G. Gebethner i Spółka, Kraków 1916.
Google Scholar

Sławińska Irena, Filozofia teatru, „Dialog” 1961, nr 5, s. 87–98.
Google Scholar

Sławińska Irena, O badaniu wizji teatralnej Wyspiańskiego, w: taż, Sceniczny gest poety. Zbiór studiów o dramacie, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1960.
Google Scholar

Sławińska Irena, Tragedia w epoce Młodej Polski: z zagadnień struktury dramatu, nakładem Towarzystwa Naukowego, Toruń 1948.
Google Scholar

Synge John Millington, Jeźdźcy do morza (Riders to the Sea), przeł. M.M. Misińska, w: Dramaty irlandzkie, „Dialog. Najlepsze z najlepszych”, Warszawa–Kraków 2011, s. 16–23.
Google Scholar

Schmidt Joël, Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, przeł. B. Sęk, Wydawnictwo „Książnica”, Katowice 1996.
Google Scholar

Wyspiański Stanisław, Klątwa. Tragedia, nakładem Autora, Kraków 1905.
Google Scholar

Tadeusz Żeleński (Boy), Klątwa, w: tenże, Pisma, t. XX: Flirt z Melpomeną. Wieczór trzeci i czwarty, red. H. Markiewicz, tom oprac. J. Kott, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1963, s. 149–162.
Google Scholar

Tragedia w okresie Młodej Polski i Dwudziestolecia Międzywojennego, wybór i oprac. M. Kozłowska, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2006.
Google Scholar

Życzyński Henryk, Teoria dramatu, nakładem Księgarni „Kresy”, Cieszyn 1922, s. 90–115.
Google Scholar