Udział Oskara Haleckiego w obchodach 250 rocznicy odsieczy wiedeńskiej w 1933 roku

Abstrakt

Oskar Halecki, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, znakomity znawca dziejów powszechnych i Polski, włączył się do obchodów 250 rocznicy odsieczy wiedeńskiej jako katolicki intelektualista. W opublikowanych z tej okazji artykułach profesor podkreślał znaczenie udziału Polski w zwycięskiej nad Turkami bitwie pod Wiedniem 12 września 1683 r., która ocaliła chrześcijańską Europę i zachodnią cywilizację. Wskazywał, że Polska pod wodzą Jana III Sobieskiego wystąpiła po raz kolejny w dziejowej roli „przedmurza” chrześcijaństwa, którą odgrywała od XIV w. Pogląd ten przedstawił również w wygłoszonym po niemiecku referacie Oswobodzenie Wiednia i jego znaczenie dla Austrii, Polskii Europy podczas uroczystej akademii z okazji polskich obchodów rocznicy wiedeńskiej w stolicy Austrii 13 września 1933 r. Punkt widzenia Haleckiego o Polsce świadomej dziejowego posłannictwa obrońcy chrześcijaństwa był zgodny z oficjalnym stanowiskiem Kościoła, wyrażonym przez prymasa Augusta Hlonda w oficjalnych pismach i wystąpieniach z okazji obchodów 250 rocznicy zwycięstwa pod Wiedniem. W artykule zatytułowanym W rocznicę odsieczy Wiednia, otwierającym okolicznościowy numer redagowanego przez profesora „Miesięcznika Heraldycznego”, Halecki porównywał historyczne znaczenie bitwy pod Wiedniem z bitwą pod Grunwaldem. Uważał, że w tysiącletnich dziejach Polski te dwa zwycięstwa można by zestawiać jedynie z bitwą pod Warszawą z 1920 r. Wiedeń, tak samo jak Grunwald, był „czynem przewidującej myśli politycznej”. W jednym i drugim przypadku „słusznej broniono sprawy” oraz prawa narodów do samodzielnego bytu wbrew „zakusom obcych najeźdźców”. Halecki odrzucał występujący w publicystyce pogląd, że udział Rzeczypospolitej w odsieczy Wiednia i ocalenie Austrii było politycznym błędem, ponieważ w następnym stuleciu wzięła udział w rozbiorach polsko-litewskiego państwa. Pogląd taki uważał za anachroniczny, pragnący wytłumaczyć wydarzenia 1683 r. nie w świetle sytuacji ówczesnej, wytworzonej przez poprzednie wieki, lecz za pomocą wydarzeń wiele późniejszych, niepozostających z odsieczą Wiednia w żadnym związku przyczynowym.