Ucieczki do Polski żołnierzy z krajów sąsiednich w latach 1920–1939

Remigiusz Kasprzycki

doi:10.18778/1644-857X.16.01.06

Autor

Remigiusz Kasprzycki Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie, Instytut Bezpieczeństwa i Edukacji Obywatelskiej

DOI:

https://doi.org/10.18778/1644-857X.16.01.06

Słowa kluczowe:

dezercje, ucieczka, Polska, żołnierze, armia, kraje sąsiednie

Abstrakt

W latach 1920–1939 do Polski przedostało się co najmniej kilkuset dezerterów z krajów sąsiednich. Schronienia szukali tu również żołnierze z armii węgierskiej, a nawet francuskiej. Dezerterzy uciekali do Polski prześladowani na tle narodowościowym, religijnym i politycznym. Szczególnie dotyczyło to służących w Armii Czerwonej i Wehrmachcie. Wśród uciekinierów nie brakowało żołnierzy, którzy na terenie swoich krajów dopuścili się przestępstw. Charakteryzowało to zwłaszcza żołnierzy z armii czechosłowackiej i rumuńskiej.
Dezerterzy z państw obcych dopiero po wnikliwym przesłuchaniu i żmudnej weryfikacji mogli zostać zaliczeni do politycznych uchodźców, dla których poszukiwano miejsca zamieszkania i pracy. Postępowania wobec dezerterów z państw obcych zostały określone w rozporządzeniach w marcu i kwietniu 1923 r.
Takie postępowanie było konieczne ze względu na bezpieczeństwo państwa. W innym przypadku pozorny dezerter szybko okazywał się szpiegiem lub dywersantem. Mimo ograniczonego zaufania do dezerterów informacje uzyskane od zbiegów były niekiedy cennym materiałem wywiadowczym. Było tak m.in. wiosną 1936 r., kiedy przesłuchanie litewskiego dezertera znacznie rozszerzyło wiedzę polskiego wywiadu o tamtejszej armii.
Dezerterzy służyli również polskiej propagandzie, która szczególnie latem 1939 r. nagłaśniała przypadki ucieczek niemieckich żołnierzy do Polski. Działania takie miały na celu osłabienie morale armii niemieckiej a jednocześnie pokrzepienie własnych żołnierzy i obywateli.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Archiwum Akt Nowych: Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej w Berlinie, sygn. 3654. Komenda Główna Policji Państwowej w Warszawie, sygn. 92. Komenda Powiatowa Policji Państwowej w Podhajcach, sygn. 50. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, sygn. 1888. Prezydium Rady Ministrów, sygn. RKT 22, teczka 86. Urząd Wojewódzki w Stanisławowie, sygn. 977/4. Urząd Wojewódzki w Wołyniu, sygn. 979/53.
Google Scholar

Archiwum Narodowe w Krakowie: Komenda Wojewódzka Policji Państwowej w Krakowie, sygn. 96.
Google Scholar

Archiwum Państwowe w Bydgoszczy: Komenda Wojewódzka Policji Państwowej w Toruniu, sygn. 157.
Google Scholar

Archiwum Straży Granicznej w Szczecinie: Korpus Ochrony Pogranicza, Dowództwo Dywizjonu Żandarmerii, sygn. 178/110, sygn. 178/138, sygn. 178/199. Korpus Ochrony Pogranicza, Dowództwo Korpusu Ochrony Pogranicza, sygn.177/277. Straż Graniczna 1928–1939. Komenda Straży Granicznej, sygn. 187/138. Straż Graniczna 1928–1939. Pomorski Inspektorat Okręgowy, sygn. 189/304.
Google Scholar

Wojskowe Biuro Badań Historycznych (byłe Centralne Archiwum Wojskowe): Akta Spraw Sądów i Prokuratur Wojskowych sygn. I.351.33, teczka 213. Departament Sprawiedliwości M.S. Wojsk., sygn. I 300. 58, teczka 277. Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego, sygn. I.301.8, teczka 338; sygn. I.301.8, teczka 489. Samodzielny Referat Informacyjny Dowództwa Okręgu Korpusu nr V sygn. I.371.5./A., teczka 175; sygn. 371.5/A., teczka 233; sygn. 371.5/A., teczka 263; sygn. I.371.5/A, teczka 265.
Google Scholar

Genet J., Dziennik złodzieja, przekł. P. Kamiński, Kraków 2004.
Google Scholar

Józef Herzog. Żołnierz niepodległości, Wspomnienia i dokumenty, oprac. i wstęp P. Wywiał, Kraków 2009.
Google Scholar

Słonimski A., Moja podróż do Rosji (w 1932 roku), Łomianki 2007.
Google Scholar

„Czaty” 1925, 1929, 1939.
Google Scholar

„Dziennik Ludowy” 1928.
Google Scholar

„Gazeta Lwowska” 1929.
Google Scholar

„Głos Mazowiecki” 1939.
Google Scholar

„Goniec Nadwiślański” („Głos Pomorski”) 1938.
Google Scholar

„Ostatnie Wiadomości Poranne” 1938.
Google Scholar

„Pion” 1934.
Google Scholar

„Siedem Groszy” 1938.
Google Scholar

„Słowo Polskie” 1931.
Google Scholar

„Sprawy Miesiąca” (dodatek do pisma „Tęcza”) 1934.
Google Scholar

„Tempo Dnia” 1938.
Google Scholar

„Wojskowy Przegląd Prawniczy” 1936.
Google Scholar

Banach K., Służba informacyjna w pułku piechoty w czasie wojny, Warszawa 1936.
Google Scholar

Banach K., Zasady i metoda pracy Oddziału II Sztabu, Warszawa 1938.
Google Scholar

Czernielewski K., Jarno W., Garnizon Łódzki Wojska Polskiego 1918–1939, Toruń 2008.
Google Scholar

Ćwięk H., Działalność wywiadu sowieckiego na polskim pograniczu w latach trzydziestych, Warszawa 1995.
Google Scholar

Dubicki T., Suchcitz A., Oficerowie wywiadu WP i PSZ w latach 1939–1945, t. II (Słownik biograficzny), Warszawa 2011.
Google Scholar

Dattas L., Cnotliwy żywot Jeana Geneta, przekł. K. Kot, Warszawa 2009.
Google Scholar

Grajczak D., Skóra W., Szpiegostwo w niemieckich siłach zbrojnych w 1932 r. w świetle sprawozdania kontrwywiadu Ministerstwa Obrony Rzeszy (Reichswehrministerium), [w:] Studia nad wywiadem i kontrwywiadem Polski w XX wieku, t. II, red. W. Skóra, P. Skubisz, Szczecin 2015, s. 289–330.
Google Scholar

Grzybowski J., Białorusini w polskich formacjach wojskowych w latach 1918–1945, Warszawa 2006.
Google Scholar

Jaroszuk E., Żandarmeria Wojskowa w latach 1921–1939, Kraków 2009.
Google Scholar

Kotłowski T., Historia Republiki Weimarskiej (1919–1933), Poznań 1997.
Google Scholar

Krinko J.F., Hużje Wraga. Djezjerstwo w ZSRR nakanunje i w gody Wjelikoj Otwjeczjestwjennoj wojny w: Istorija i Istoriki w kontjekstje Wrjemjeni, „Naucznyj Żurnal” [Моskwa] 2011, z. 8, s. 90-105.
Google Scholar

Leczyk M., Polska i sąsiedzi. Stosunki wojskowe 1921–1939, Białystok 1997.
Google Scholar

Majzner R., Suchcitz A., Dubicki T., Oskarżam majora Żychonia. Sprawa karna KW 21/42 przed Morskim Sądem Wojennym w Londynie, Radomsko 2016.
Google Scholar

McDonough F., Opposition and Resistance in Nazi Germany, Cambridge 2001.
Google Scholar

Milewski L., Dezercja cudzoziemca, „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 1936, R. IX, nr 2, s. 39–44.
Google Scholar

Misiuk A., Służby specjalne II Rzeczypospolitej, Warszawa 1998.
Google Scholar

Pasek W., „Żmudzin” Bolesław Kontrym 1898–1953, Warszawa 2006.
Google Scholar

Pepłoński A., Kontrwywiad Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa 2002.
Google Scholar

Polesiński W., Żołnierz polski, a żołnierz niemiecki. Analiza wartości wojennych, Warszawa 1939.
Google Scholar

Smoliński A., Dezercje z 1 Armii Konnej podczas jej walk na polskim teatrze działań wojennych w 1920 r., Białystok 2008.
Google Scholar

Smoliński A., Dezercje z Robotniczo-Chłopskiej Armii Czerwonej w latach 1918–1922. Wojna z Polską i wojna domowa w Rosji, „Przegląd Wschodni” 2007, t. X, z. 3 (39), s. 675–722.
Google Scholar

Studia nad wywiadem i kontrwywiadem Polski w XX wieku, t. II, red. W. Skóra, P. Skubisz, Szczecin 2015.
Google Scholar

Wette W., Wehrmacht. Legenda i rzeczywistość, przekł. K. Żarski, Kraków 2008.
Google Scholar

Wiśniewski J.P., Armia czechosłowacka w latach 1932–1938, Toruń 2002.
Google Scholar

Wołos M., O Piłsudskim, Dmowskim i zamachu majowym. Dyplomacja sowiecka wobec Polski w okresie kryzysu politycznego 1925–1926, Kraków 2013.
Google Scholar

Woźny A., Niemieckie przygotowania do wojny z Polską, Warszawa 2000.
Google Scholar

Zamoyski A., Warszawa 1920. Nieudany podbój Europy. Klęska Lenina, Kraków 2009.
Google Scholar

Lasser R., Der Partisanenkampf in Kärnten im Zweiten Weltkrieg Fachbereichsarbeit, Verein Erinnern Gailtal, www.erinnern-gailtal.at (dostęp: 28 IX 2014 r.)
Google Scholar