Ucieczki do Polski żołnierzy z krajów sąsiednich w latach 1920–1939

Remigiusz Kasprzycki

doi:10.18778/1644-857X.16.01.06

Authors

Remigiusz Kasprzycki Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie, Instytut Bezpieczeństwa i Edukacji Obywatelskiej

DOI:

https://doi.org/10.18778/1644-857X.16.01.06

Keywords:

Deserters, escape, Poland, soldiers, army, neighbouring countries

Abstract

In 1920–1939, at least several hundred soldiers fled to Poland from neighbouring countries. Moreover, Hungarian and even French soldiers sought refuge amongst the Polish people. These deserters were persecuted due to their nationality, religion and political views. This was particularly true for soldiers of the Red Army and Wehrmacht. Moreover, there were also soldiers who had committed crimes in their countries, mainly from Czechoslovakia and Romania.
Deserters from foreign countries could be accepted as political refugees, who were provided with a place of residence and employment, after thorough interrogation and arduous verification. The procedure concerning deserters from foreign countries was specified in the resolutions of March and April 1923.
Such actions were needed for the sake of national security. Otherwise, an apparent refugee quickly turned out to be either a spy or a saboteur. Despite limited trust to deserters, information obtained from them was sometimes valuable for the intelligence services. This was the case in spring 1936 when an interrogation of a Lithuanian deserter considerably broadened knowledge of the Polish intelligence about the Lithuanian army.
Deserters were also valuable for Polish propaganda which, particularly in the summer 1939, publicized cases of German soldiers fleeing to Poland. Such actions were aimed at lowering the morale of the German army and raising the spirits among Polish soldiers and citizens.

Downloads

Download data is not yet available.

References

Archiwum Akt Nowych: Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej w Berlinie, sygn. 3654. Komenda Główna Policji Państwowej w Warszawie, sygn. 92. Komenda Powiatowa Policji Państwowej w Podhajcach, sygn. 50. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, sygn. 1888. Prezydium Rady Ministrów, sygn. RKT 22, teczka 86. Urząd Wojewódzki w Stanisławowie, sygn. 977/4. Urząd Wojewódzki w Wołyniu, sygn. 979/53.
Google Scholar

Archiwum Narodowe w Krakowie: Komenda Wojewódzka Policji Państwowej w Krakowie, sygn. 96.
Google Scholar

Archiwum Państwowe w Bydgoszczy: Komenda Wojewódzka Policji Państwowej w Toruniu, sygn. 157.
Google Scholar

Archiwum Straży Granicznej w Szczecinie: Korpus Ochrony Pogranicza, Dowództwo Dywizjonu Żandarmerii, sygn. 178/110, sygn. 178/138, sygn. 178/199. Korpus Ochrony Pogranicza, Dowództwo Korpusu Ochrony Pogranicza, sygn.177/277. Straż Graniczna 1928–1939. Komenda Straży Granicznej, sygn. 187/138. Straż Graniczna 1928–1939. Pomorski Inspektorat Okręgowy, sygn. 189/304.
Google Scholar

Wojskowe Biuro Badań Historycznych (byłe Centralne Archiwum Wojskowe): Akta Spraw Sądów i Prokuratur Wojskowych sygn. I.351.33, teczka 213. Departament Sprawiedliwości M.S. Wojsk., sygn. I 300. 58, teczka 277. Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego, sygn. I.301.8, teczka 338; sygn. I.301.8, teczka 489. Samodzielny Referat Informacyjny Dowództwa Okręgu Korpusu nr V sygn. I.371.5./A., teczka 175; sygn. 371.5/A., teczka 233; sygn. 371.5/A., teczka 263; sygn. I.371.5/A, teczka 265.
Google Scholar

Genet J., Dziennik złodzieja, przekł. P. Kamiński, Kraków 2004.
Google Scholar

Józef Herzog. Żołnierz niepodległości, Wspomnienia i dokumenty, oprac. i wstęp P. Wywiał, Kraków 2009.
Google Scholar

Słonimski A., Moja podróż do Rosji (w 1932 roku), Łomianki 2007.
Google Scholar

„Czaty” 1925, 1929, 1939.
Google Scholar

„Dziennik Ludowy” 1928.
Google Scholar

„Gazeta Lwowska” 1929.
Google Scholar

„Głos Mazowiecki” 1939.
Google Scholar

„Goniec Nadwiślański” („Głos Pomorski”) 1938.
Google Scholar

„Ostatnie Wiadomości Poranne” 1938.
Google Scholar

„Pion” 1934.
Google Scholar

„Siedem Groszy” 1938.
Google Scholar

„Słowo Polskie” 1931.
Google Scholar

„Sprawy Miesiąca” (dodatek do pisma „Tęcza”) 1934.
Google Scholar

„Tempo Dnia” 1938.
Google Scholar

„Wojskowy Przegląd Prawniczy” 1936.
Google Scholar

Banach K., Służba informacyjna w pułku piechoty w czasie wojny, Warszawa 1936.
Google Scholar

Banach K., Zasady i metoda pracy Oddziału II Sztabu, Warszawa 1938.
Google Scholar

Czernielewski K., Jarno W., Garnizon Łódzki Wojska Polskiego 1918–1939, Toruń 2008.
Google Scholar

Ćwięk H., Działalność wywiadu sowieckiego na polskim pograniczu w latach trzydziestych, Warszawa 1995.
Google Scholar

Dubicki T., Suchcitz A., Oficerowie wywiadu WP i PSZ w latach 1939–1945, t. II (Słownik biograficzny), Warszawa 2011.
Google Scholar

Dattas L., Cnotliwy żywot Jeana Geneta, przekł. K. Kot, Warszawa 2009.
Google Scholar

Grajczak D., Skóra W., Szpiegostwo w niemieckich siłach zbrojnych w 1932 r. w świetle sprawozdania kontrwywiadu Ministerstwa Obrony Rzeszy (Reichswehrministerium), [w:] Studia nad wywiadem i kontrwywiadem Polski w XX wieku, t. II, red. W. Skóra, P. Skubisz, Szczecin 2015, s. 289–330.
Google Scholar

Grzybowski J., Białorusini w polskich formacjach wojskowych w latach 1918–1945, Warszawa 2006.
Google Scholar

Jaroszuk E., Żandarmeria Wojskowa w latach 1921–1939, Kraków 2009.
Google Scholar

Kotłowski T., Historia Republiki Weimarskiej (1919–1933), Poznań 1997.
Google Scholar

Krinko J.F., Hużje Wraga. Djezjerstwo w ZSRR nakanunje i w gody Wjelikoj Otwjeczjestwjennoj wojny w: Istorija i Istoriki w kontjekstje Wrjemjeni, „Naucznyj Żurnal” [Моskwa] 2011, z. 8, s. 90-105.
Google Scholar

Leczyk M., Polska i sąsiedzi. Stosunki wojskowe 1921–1939, Białystok 1997.
Google Scholar

Majzner R., Suchcitz A., Dubicki T., Oskarżam majora Żychonia. Sprawa karna KW 21/42 przed Morskim Sądem Wojennym w Londynie, Radomsko 2016.
Google Scholar

McDonough F., Opposition and Resistance in Nazi Germany, Cambridge 2001.
Google Scholar

Milewski L., Dezercja cudzoziemca, „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 1936, R. IX, nr 2, s. 39–44.
Google Scholar

Misiuk A., Służby specjalne II Rzeczypospolitej, Warszawa 1998.
Google Scholar

Pasek W., „Żmudzin” Bolesław Kontrym 1898–1953, Warszawa 2006.
Google Scholar

Pepłoński A., Kontrwywiad Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa 2002.
Google Scholar

Polesiński W., Żołnierz polski, a żołnierz niemiecki. Analiza wartości wojennych, Warszawa 1939.
Google Scholar

Smoliński A., Dezercje z 1 Armii Konnej podczas jej walk na polskim teatrze działań wojennych w 1920 r., Białystok 2008.
Google Scholar

Smoliński A., Dezercje z Robotniczo-Chłopskiej Armii Czerwonej w latach 1918–1922. Wojna z Polską i wojna domowa w Rosji, „Przegląd Wschodni” 2007, t. X, z. 3 (39), s. 675–722.
Google Scholar

Studia nad wywiadem i kontrwywiadem Polski w XX wieku, t. II, red. W. Skóra, P. Skubisz, Szczecin 2015.
Google Scholar

Wette W., Wehrmacht. Legenda i rzeczywistość, przekł. K. Żarski, Kraków 2008.
Google Scholar

Wiśniewski J.P., Armia czechosłowacka w latach 1932–1938, Toruń 2002.
Google Scholar

Wołos M., O Piłsudskim, Dmowskim i zamachu majowym. Dyplomacja sowiecka wobec Polski w okresie kryzysu politycznego 1925–1926, Kraków 2013.
Google Scholar

Woźny A., Niemieckie przygotowania do wojny z Polską, Warszawa 2000.
Google Scholar

Zamoyski A., Warszawa 1920. Nieudany podbój Europy. Klęska Lenina, Kraków 2009.
Google Scholar

Lasser R., Der Partisanenkampf in Kärnten im Zweiten Weltkrieg Fachbereichsarbeit, Verein Erinnern Gailtal, www.erinnern-gailtal.at (dostęp: 28 IX 2014 r.)
Google Scholar