Major Edward Rajpold (1894–1980). A Biography Outline

Authors

DOI:

https://doi.org/10.18778/1644-857X.24.01.07

Keywords:

Edward Rajpold, 28th Kaniv Riflemen Regiment, military garrison in Lodz, Polish Army in the Second Polish Republic, National Defense Battalion ‘Wieluń II’, Stalinist repressions

Abstract

The article describes the life and military career of Edward Rajpold (1894–1980). He was one of many officers associated with Lodz, where he was not only born and died, but also spent most of his military service. The article aims to present the life of this officer, who fully deserves to be remembered by posterity. He took part in conspiratorial work in the Polish Military Organisation and in the action to liberate the city from German occupation in November 1918. He then became an officer of the Polish army and he served in units stationed in the city (28th and 31st Kaniv Rifle Regiment) until 1936. He excelled in training work, therefore he took the position of commander of the recruitment command in Wieluń in 1936 and actively supported the development of military training among young people in the county. In the spring of 1939, he became commander of the newly formed National Defense Battalion ‘Wieluń II’ and participated in the defense of the Lodz region during the September Campaign of 1939. He spent the remaining years of World War II in German prisons of war camps. In the spring of 1945, he returned to his hometown and was drafted into the Polish People’s Army, in which he served until January 1946. Then he worked in various positions in Lodz but soon became a tragic example of the Stalinist repression. In 1954, he was arrested and convicted in a show trial for participating in an illegal organisation. After two years, he was released from prison and lived the rest of his life in his hometown. The paper is based mainly on archival materials kept in the Central Military Archives, literature and materials from the family collection.

Downloads

Download data is not yet available.

Author Biography

Witold Jarno, University of Lodz

Dr hab. Witold Jarno, prof. UŁ – zatrudniony w Katedrze Historii Polski i Świata po 1945 r., w Instytucie Historii Uniwersytetu Łódzkiego. Absolwent Wydziałów: Filozoficzno-Historycznego (1994) oraz Prawa i Administracji (1998) tej Uczelni.

Zainteresowania naukowe: historia wojskowości polskiej w XX w. oraz dzieje Polski i regionu łódzkiego w XX w. Jest autorem ponad stu artykułów naukowych i kilkunastu monografii dotyczących tej problematyki.

References

Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Łodzi [AIPN Łd], sygn. Ld 014.47; Ld 81.109.1; Ld 81.109.2; Ld 81.109.6; Ld 533.4767; Ld PF 10.56
Google Scholar

Archiwum Państwowe w Łodzi, Spis ludności miasta Łodzi, sygn. 39.221.0.4.12.24997
Google Scholar

Centralne Archiwum Wojskowe Wojskowego Biura Historycznego [CAW WBH], 10 DP, sygn. I.313.10.1
Google Scholar

Centralne Archiwum Wojskowe Wojskowego Biura Historycznego [CAW WBH], 17 DP, sygn. IV.521.17.1
Google Scholar

Centralne Archiwum Wojskowe Wojskowego Biura Historycznego [CAW WBH], 28 pp, sygn. I.320.28.1, I.320.28.19
Google Scholar

Centralne Archiwum Wojskowe Wojskowego Biura Historycznego [CAW WBH], ap. Edward Rajpold, sygn. 6323
Google Scholar

Centralne Archiwum Wojskowe Wojskowego Biura Historycznego [CAW WBH], Armia „Łódź”, sygn. II.1.2
Google Scholar

Centralne Archiwum Wojskowe Wojskowego Biura Historycznego [CAW WBH], Dziennik Rozkazów Dowództwa Okręgu Korpusu nr IV 1935
Google Scholar

Centralne Archiwum Wojskowe Wojskowego Biura Historycznego [CAW WBH], Główny Inspektorat Sił Zbrojnych, sygn. I.302.4.268
Google Scholar

Centralne Archiwum Wojskowe Wojskowego Biura Historycznego [CAW WBH], Kolekcja Krzyża i Medalu Niepodległości, Edward Rajpold KN 16 IX 1931
Google Scholar

Centralne Archiwum Wojskowe Wojskowego Biura Historycznego [CAW WBH], Kolekcja Krzyża Walecznych, Edward Rajpold, sygn. KW 99.236
Google Scholar

Centralne Archiwum Wojskowe Wojskowego Biura Historycznego [CAW WBH], Oddział I Naczelnego Dowództwa WP, sygn. I.301.7.3
Google Scholar

Centralne Archiwum Wojskowe Wojskowego Biura Historycznego [CAW WBH], Polska Organizacja Wojskowa, sygn. I.124.1.70
Google Scholar

Centralne Archiwum Wojskowe Wojskowego Biura Historycznego [CAW WBH], Sztab Generalny WP, sygn. IV.501.1/A.144
Google Scholar

Centralne Archiwum Wojskowe Wojskowego Biura Historycznego [CAW WBH], Tap. Edward Rajpold, sygn. 247.55.1514
Google Scholar

Zbiory rodzinne Krzysztofa Rajpolda, Życiorys dziadka Edwarda Rajpolda – kopia przekazana autorowi przez wnuka Krzysztofa Rajpolda w dniu 14 II 2024 r.
Google Scholar

Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych 1920, nr 49; 1927, nr 13; 1928, nr 15.
Google Scholar

Dziennik Rozkazów Ministerstwa Spraw Wojskowych 1918, nr 3; 1936, nr 7; 1939, nr 2.
Google Scholar

Dziennik Rozkazów Wojskowych 1919, nr 74, poz. 2383.
Google Scholar

Dziennik Ustaw 1944, nr 6, poz. 27.
Google Scholar

Monitor Polski 1931, nr 218, poz. 296.
Google Scholar

Rybka R., Stepan K., Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca, Kraków 2006.
Google Scholar

Grobicki J., Od Prosny po Wisłę, cz. 1, „Za i Przeciw” 1984, nr 35, s. 20–21.
Google Scholar

Rajpold E., Krótkie dzieje naszego batalionu, „Nowy Nurt” 1959, nr 21, s. 8.
Google Scholar

Rómmel J., Za honor i Ojczyznę. Wspomnienia dowódcy Armii „Łódź” i „Warszawa”, Warszawa 1958.
Google Scholar

Tuchaczewski M., Pochód za Wisłę, Łódź 1989.
Google Scholar

Żeligowski L., Wojna w roku 1920. Wspomnienia i rozważania, Warszawa 1990.
Google Scholar

Ajnenkiel E., Akcja rozbrajania Niemców w Łodzi, „Niepodległość” 1933, t. VIII, s. 401–417.
Google Scholar

Bełdowski L., Zarys historii wojennej 29 Pułku Strzelców Kaniowskich, Warszawa 1928.
Google Scholar

Bogalecki T., 11 listopada 1918 roku w Łodzi. Geneza, przebieg i rezultaty akcji rozbrajania Niemców, Łódź 1993.
Google Scholar

Bohatkiewicz J., Obóz II C Woldenberg, Warszawa 1971.
Google Scholar

Czernielewski K., Powstanie i organizacja 28 Pułku Strzelców Kaniowskich (listopad 1918 r. – sierpień 1919 r.), [w:] O suwerenność państwową i narodową. W 80 rocznicę odzyskania niepodległości przez Polskę. Materiały z sesji naukowej. Łódź – 10 listopada 1998 r., red. S. Pytlas, H. Siemiński, Łódź 1999, s. 124–148.
Google Scholar

Czernielewski K., Jarno W., Garnizon Łódzki Wojska Polskiego 1918–1939, Toruń 2008.
Google Scholar

Dąbrowski J., Bitwa odwrotowa nad Niemnem 1-ej armii polskiej (19–24 lipca 1920), „Bellona” 1929, t. XXXIV, z. 1, s. 1–14.
Google Scholar

Fularski M., Przysposobienie wojskowe w Polsce, Warszawa 1929.
Google Scholar

Gogola M., Edward Rajpold (1894–1980), [w:] Wieluński słownik biograficzny, t. I–II, red. Z. Szczerbik, Z. Włodarczyk, Wieluń 2014, s. 249–250.
Google Scholar

Gogola M., Wieluńskie Bataliony Obrony Narodowej. Przygotowania do wojny obronnej i szlak bojowy w 1939 r., [w:] Polskie organizacje paramilitarne i bataliony Obrony Narodowej w latach 1900–1939, red. J. Jastrzębski, Kraków 2019, s. 157–177.
Google Scholar

Jarno W., Okręg Korpusu Wojska Polskiego nr IV Łódź 1918–1939, Łódź 2001.
Google Scholar

Jarno W., Strzelcy Kaniowscy w latach 1919–1939, Warszawa 2004.
Google Scholar

Jarno W., Kozłowski W., 10. Dywizja Piechoty w wojnie 1939 roku, Pruszków 2016.
Google Scholar

Jednodniówka 28 Pułku Strzelców Kaniowskich 1918–1924, Łódź 1924.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.25291/VR/1924-VLR-28

Kozłowski E., Wojsko Polskie 1936–1939. Próby modernizacji i rozbudowy, Warszawa 1964.
Google Scholar

Kozłowski M., Zapomniana wojna. Walki o Lwów i Galicję Wschodnią 1918–1919, Bydgoszcz 1999.
Google Scholar

Kozłowski W., Mobilizacja na obszarze Okręgu Korpusu nr IV (Łódź) w 1939 r., „Rocznik Łódzki” 1973, t. XVIII, s. 111–128.
Google Scholar

Kranc S., Wieluńskie bataliony Obrony Narodowej w wojnie obronnej Polski 1939 r., [w:] Siedem wieków Wielunia. Studia i materiały, red. R. Rosin, Warszawa– Łódź 1987, s. 111–126.
Google Scholar

Książek J., Związek Strzelecki w powiecie wieluńskim w latach 1921–1939, „Rocznik Wieluński” 2002, s. 81–122.
Google Scholar

Księga chwały piechoty, red. B. Prugar-Ketling, Warszawa 1937–1939.
Google Scholar

Lusek J., Kompleks obozów jenieckich w Spittalu nad Drawą w czasie II wojny światowej, „Łambinowicki Rocznik Muzealny” 2012, t. XXXV, s. 37–50.
Google Scholar

Łossowski P., Jak Feniks z popiołów. Oswobodzenie ziem polskich spod okupacji w listopadzie 1918, Łowicz 1998.
Google Scholar

Łódź. Dzieje miasta, t. I (Do 1918 r.), red. B. Baranowski, J. Fijałek, Warszawa–Łódź 1980.
Google Scholar

Łukomski G., Walka Rzeczypospolitej o kresy północno-wschodnie 1918–1920, Poznań 1994.
Google Scholar

Łukomski G., Polak B., W obronie Wilna, Grodna i Mińska. Front litewsko-białoruski wojny polsko-bolszewickiej 1918–1920, Warszawa–Koszalin 1994.
Google Scholar

Nałęcz T., Polska Organizacja Wojskowa 1914–1918, Wrocław 1984.
Google Scholar

Odziemkowski J., Bitwa nad Autą 4–6 lipca 1920 roku, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 2013, R. XIV, nr 1, s. 51–74.
Google Scholar

Odziemkowski J., Leksykon bitew polskich 1914–1921, Pruszków 1998.
Google Scholar

Oflag II C Woldenberg – to brzmi jak tajemnica, red. W. Dembek, Dobigniew 2017.
Google Scholar

Olesik J., Obóz II C Woldenberg, Warszawa 1988.
Google Scholar

Pęczkowski M., Rozbrajanie Niemców w Łodzi i okręgu łódzkim, „Niepodległość” 1935, t. XII, s. 112–123.
Google Scholar

Pindel K., Obrona narodowa 1937–1939, Warszawa 1979.
Google Scholar

Pindel K., Obrona terytorialna w II Rzeczypospolitej, Warszawa 1995.
Google Scholar

Słowiński P., Oflag II C Woldenberg. Historia i współczesność, „Łambinowicki Rocznik Muzealny” 2011, t. XXXIV, s. 95–109.
Google Scholar

Słowiński P., W okowach niewoli: polscy oficerowie w Oflagu II C Woldenberg podczas II wojny światowej, Gorzów Wielkopolski 2022.
Google Scholar

Szeptycki S., Front Litewsko-Białoruski 10 marca 1919 – 30 lipca 1920, Kraków 1925.
Google Scholar

Toczewski A., Oflag II C Woldenberg w Dobiegniewie, Dobiegniew 2009.
Google Scholar

Truszkowski S., Z dziejów organizacji formacji Obrony Narodowej w siłach zbrojnych II Rzeczypospolitej, cz. 1, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1969, R. XIV, nr 3–4, s. 388–409.
Google Scholar

Wróblewski J., Armia „Łódź” 1939, Warszawa 1975.
Google Scholar

Wrzosek M., Wojny o granice Polski Odrodzonej 1918–1921, Warszawa 1992.
Google Scholar

Wyszczelski L., Bitwa na przedpolach Warszawy, Warszawa 2000.
Google Scholar

Zaborowski W., Zarys historii wojennej 28 Pułku Strzelców Kaniowskich, Warszawa 1928.
Google Scholar

Lista Jeńców Obozu IIC Woldenberg, s. 66, http://woldenberczycy.pl/?page_id=674 (dostęp: 2 V 2024).
Google Scholar

Published

2025-07-23

How to Cite

Jarno, W. (2025). Major Edward Rajpold (1894–1980). A Biography Outline. Przegląd Nauk Historycznych Review of Historical Sciences, 24(1), 171–199. https://doi.org/10.18778/1644-857X.24.01.07

Issue

Section

Articles