Relacje polsko-austriackie u schyłku zimnej wojny w świetle polskich źródeł dyplomatycznych

Agnieszka Kisztelińska-Węgrzyńska

doi:10.18778/1644-857X.23.01.06

Autor

Agnieszka Kisztelińska-Węgrzyńska Uniwersytet Łódzki https://orcid.org/0000-0003-3682-4442

DOI:

https://doi.org/10.18778/1644-857X.23.01.06

Słowa kluczowe:

PRL, Austria, zimna wojna, integracja europejska, upadek komunizmu

Abstrakt

Przyjęte metody badań historycznych miały za zadanie odpowiedzieć na pytanie, czy państwa wschodnie sąsiadujące z Austrią, ograniczone swym systemem gospodarczym i politycznym, mogły liczyć na pomoc w zakresie inicjowania reform politycznych. Dysproporcje pomiędzy demokratycznym Zachodem i komunistycznym Wschodem wpływały na Wiedeń niekorzystnie. Przyjęta teza badawcza dotyczy możliwości i skali zaangażowania Austrii na rzecz reform gospodarczych w Polsce. Austriacy uznali, że równomierny rozwój wschodnich sąsiadów służył rozwojowi Drugiej Republiki i konsekwentnie go wzmacniali. Austria wielokrotnie potwierdzała chęć pomocy Polsce, nie tylko humanitarnej, ale także dyplomatycznej i gospodarczej, bez konieczności negatywnej oceny działań władz komunistycznych. Dlatego charakterystyka Austrii w polskich dokumentach dyplomatycznych i oficjalnych komunikatach prasowych z lat 1985–1989 to obraz sojusznika i partnera. Przykładem skrzętnie wykorzystywanym przez polskie władze było oficjalne stanowisko Austrii i jej negatywna ocena sankcji gospodarczych nałożonych na Polskę przez Zachód. Narracja została podzielona na dwa okresy. Pierwszy dotyczy lat 1985–1986 i relacjonuje odradzanie stosunków po wprowadzeniu stanu wojennego w Polsce. Drugi etap dotyczy wspólnych działań w latach prowadzących do przełomu i „jesieni ludów”. Polityka rządu austriackiego wzmocniła funkcjonujący reżim i przedłużyła rozkład polskiego systemu politycznego. W nieoficjalnych rozmowach reformy gospodarcze w Polsce oceniano w Austrii jako powierzchowne i przewidywano załamanie gospodarcze, mogące mieć katastrofalne skutki dla całej Europy. Władze polskie wykorzystywały wpływy i pozycję neutralnej republiki do realizacji własnych celów, zwłaszcza do legitymizacji swoich rządów. Bilans stosunków dwustronnych w końcowym etapie zimnej wojny okazał się dla obu krajów niekorzystny.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Biogram autora

Agnieszka Kisztelińska-Węgrzyńska - Uniwersytet Łódzki

Dr hab., prof. UŁ – historian, political scientist, graduate of the University of Lodz.

Research interests: general contemporary history, history of diplomacy and Polish-Austrian relations.

Bibliografia

Archiwum Ministerstwa Spraw Zagranicznych / Archives of the Polish Ministry of Foreign Affairs [AMSZ], Department IV [Dept. IV], Austria: A briefing note on the official visit of Comrade S. Olszowski, Minister for Foreign Affairs, to the Republic of Austria from 11 to 13 June 1985, f. 13/88, bdl 6
Google Scholar

Archiwum Ministerstwa Spraw Zagranicznych / Archives of the Polish Ministry of Foreign Affairs [AMSZ], Department IV [Dept. IV], Austria: A briefing note on the political consultations at the Austrian Foreign Ministry in Vienna on 16–18 April 1985, f. 13/88, bdl 6
Google Scholar

Archiwum Ministerstwa Spraw Zagranicznych / Archives of the Polish Ministry of Foreign Affairs [AMSZ], Department IV [Dept. IV], Austria: A note from the conversation between the Minister of Foreign Affairs of the Polish People’s Republic Comrade S. Olszowski and the Federal Chancellor of Austria F. Sinowatz on 12 June 1985, f. 13/88, bdl 6
Google Scholar

Archiwum Ministerstwa Spraw Zagranicznych / Archives of the Polish Ministry of Foreign Affairs [AMSZ], Department IV [Dept. IV], Austria: A note of 21 March 1985 on economic and trade relations with Austria, f. 13/88, bdl 6
Google Scholar

Archiwum Ministerstwa Spraw Zagranicznych / Archives of the Polish Ministry of Foreign Affairs [AMSZ], Department IV [Dept. IV], Austria: A note on the balance of bilateral relations with Austria in 1988, and the nodal tasks with respect to Austria in 1989, f. 1/92, bdl 1
Google Scholar

Archiwum Ministerstwa Spraw Zagranicznych / Archives of the Polish Ministry of Foreign Affairs [AMSZ], Department IV [Dept. IV], Austria: A note on the conditions and existing impediments to the development of the relations between the Polish People’s Republic and Austria and the activities of the Embassy of the People’s Republic in Austria, f. 17/89, bdl 3
Google Scholar

Archiwum Ministerstwa Spraw Zagranicznych / Archives of the Polish Ministry of Foreign Affairs [AMSZ], Department IV [Dept. IV], Austria: A political report of the Embassy in Vienna for 1986, f. 17/89, bdl 3
Google Scholar

Archiwum Ministerstwa Spraw Zagranicznych / Archives of the Polish Ministry of Foreign Affairs [AMSZ], Department IV [Dept. IV], Austria: A political report of the Embassy in Vienna for 1988, f. 1/92, bdl 1
Google Scholar

Archiwum Ministerstwa Spraw Zagranicznych / Archives of the Polish Ministry of Foreign Affairs [AMSZ], Department IV [Dept. IV], Austria: General of the Austrian Foreign Ministry – F. Bauer, f. 13/88, bdl 6
Google Scholar

Archiwum Ministerstwa Spraw Zagranicznych / Archives of the Polish Ministry of Foreign Affairs [AMSZ], Department IV [Dept. IV], Austria: Guidelines for the work of the Embassy of the Polish People’s Republic in Vienna for 1988, f. 1/92, bdl 1
Google Scholar

Archiwum Ministerstwa Spraw Zagranicznych / Archives of the Polish Ministry of Foreign Affairs [AMSZ], Department IV [Dept. IV], Austria: Polish Press Agency (PAP) release on the visit of Foreign Minister S. Olszowski in the Republic of Austria, f. 13/88, bdl 6
Google Scholar

Archiwum Ministerstwa Spraw Zagranicznych / Archives of the Polish Ministry of Foreign Affairs [AMSZ], Department IV [Dept. IV], Austria: Polish-Austrian bilateral relations, f. 17/89, bdl 3
Google Scholar

Archiwum Ministerstwa Spraw Zagranicznych / Archives of the Polish Ministry of Foreign Affairs [AMSZ], Department IV [Dept. IV], Austria: Suggestions for discussions on international issues with the Deputy
Google Scholar

Secretary
Google Scholar

Archiwum Ministerstwa Spraw Zagranicznych / Archives of the Polish Ministry of Foreign Affairs [AMSZ], Department IV [Dept. IV], Austria: Theses for talks between Minister S. Olszowski with the Austrian Foreign Minister L. Gratz of 4 June 1985, f. 13/88, bdl 6
Google Scholar

Długosz S., Jak zadłużyłem PRL, Warszawa 1995.
Google Scholar

Jaroszewicz P., Roliński B., Przerywam milczenie… 1939–1989, Warszawa 1991.
Google Scholar

Kreisky B., Im Strom der Politik. Erfahrungen lines Europäers, Wien 1988.
Google Scholar

Łętowski M., Ostatnia dekada PRL. Zapiski dziennikarza z lat 1982–1991, Lublin 2016.
Google Scholar

Noworyta E., Polityka i dyplomacja – wspomnienia ambasadora, Łódź 2008.
Google Scholar

Rakowski M. F., Dzienniki polityczne 1987–1990, Warszawa 2005.
Google Scholar

Bailer-Galanda B., Garscha W., Der österreichische Staatsvertrag und die Entzazifizierung, [in:] Der Österreichische Staatsvertrag 1955. Internationale Strategie, rechtliche Relevanz, national Identität, eds. A. Suppan, G. Stourzh, W. Mueller, Wien 2005, pp. 629–654.
Google Scholar

Barcz J., “Die sowjetische Hypothek”. Die Gestaltung der Sicherheitspolitik Österreichs Anfang der 1990er Jahre im Lichte der politischen Wende in Mittel- und Osteuropa, [in:] Austria w polskim dyskursie publicznym po 1945 roku. Österreich im polnishen öffentlichen Diskurs nach 1945, ed. A. Kisztelińska-Węgrzyńska, Kraków 2016, pp. 67–105.
Google Scholar

Binder D., Bruckmüller E., Essay über Österreich. Grundfragen von Identität und Gechichte 1918–2000, Wien 2005.
Google Scholar

Brix E., Busek E., Nowe spojrzenie na Europę Środkową. Czy od niej zależy przyszłość Europy?, Kraków 2019.
Google Scholar

Bruckmüller E., Staatsvertrag und Österreichsbewusstsein, [in:] Der Österreichische Staatsvertrag 1955. Internationale Strategie, rechtliche Relevanz, national Identität, eds. A. Suppan, G. Stourzh, W. Mueller, Wien 2005, pp. 923–948.
Google Scholar

Cede F., Prosl Ch., Anspruch und Wirklichkeit Österreichs Außenpolitik seit 1945, Innsbruck 2015.
Google Scholar

Franczak K., Kalający własne gniazdo. Artyści i obrachunek z przeszłością, Kraków 2013.
Google Scholar

Graf M., Ruggenthaler P., Entspannung trotz Krisen? Zu den eziehungen zwichen Österreich und Polen vom Staatsvertrag bis zum Ende des Kalten Krieges 1955–1990, [in:] Österreich – Polen. Stationen gemeinsamer Geschichte im 20. Jahrhundert, eds. W. Jarząbek, P. Ruggenthaler, Graz–Wien 2021, pp. 173–201.
Google Scholar

Holzer J., Europa zimnej wojny, Kraków 2012.
Google Scholar

Hösele H., Die österreichische Identität, “Zeitreise Österreich. Menschen. Gesellschaft. Geschhichte” 2015, no. 2, pp. 38–39.
Google Scholar

Jarząbek W., Österreich in den Jahren 1918 bis 1989 aus polnisher Perspektive, [in:] Österreich – Polen. Stationen gemeinsamer Geschichte im 20. Jahrhundert, eds. W. Jarząbek, P. Ruggenthaler, Graz–Wien 2021, pp. 239–267.
Google Scholar

Jasiński L. J., Bliżej centrum czy na peryferiach? Polskie kontakty gospodarcze z zagranicą w XX wieku, Warszawa 2011.
Google Scholar

Kemp-Welch A., Polska pod rządami komunistów 1944–1989, Kraków 2010.
Google Scholar

Kengor P., Ronald Reagan i obalenie komunizmu. Zbliżenie na Polskę, Warszawa 2007.
Google Scholar

Kisztelińska-Węgrzyńska A., Bruno Kreisky. Polityka zagraniczna i dyplomacja wobec PRL (1959–1983), Łódź 2018. https://doi.org/10.18778/8142-077-8
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/8142-077-8

Knoll S., Flucht oder Migration? Polnische Flüchtlinge in Österreich 1981/82, [in:] Österreich – Polen. Stationen gemeinsamer Geschichte im 20. Jahrhundert, eds. W. Jarząbek, P. Ruggenthaler, Graz–Wien 2021, pp. 223–239.
Google Scholar

Kowal P., Koniec systemu władzy. Polityka ekipy gen. W. Jaruzelskiego w latach 1986–1989, Warszawa 2015.
Google Scholar

Kreisky B., Z Polską wiązałem zbyt duże nadzieje, “Prawo i Życie” 1991, no. 32, p. 13.
Google Scholar

Lebow R. N., The Long Peace, the End of the Cold War and the Failure of Realism, [in:] Twentieth Century International Relations, ed. M. Cox, vol. II (The Rise and Fall of the Cold War), London 2006, pp. 249–277.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1017/S0020818300028186

Lévesque J., The Emancipation of Eastern Europe, [in:] Ending the Cold War. Interpretations, Causation, and the Study of International Relations, eds. R. K. Herrmann, R. N. Lebow, New York 2004, pp. 107–129. https://doi.org/10.1057/9781403982810_5
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1057/9781403982810_5

Miecznikowska J., Austriaccy Zieloni na drodze do władzy, “Przegląd Zachodni” 2022, no. 4, pp. 97–114.
Google Scholar

Miecznikowska J., Europeizacja partii i systemu partyjnego Austrii, Warszawa 2018.
Google Scholar

Paczkowski A., Dyplomacja polska czasów kryzysu (1980–1989), [in:] Historia dyplomacji polskiej, vol. VI, eds. W. Michowicz, W. Materski, Warszawa 2010, pp. 821–863.
Google Scholar

Plassnik U., On the Road to a Modern Identity: Austrian Foreign Policy from the Cold War to the European Union, [in:] Austria’s International Position After the End of the Cold War, eds. G. Bischof, F. Karlhofer, New Orleans 2013, Contemporary Austrian Studies, vol. XXII, pp. 55–94. https://doi.org/10.2307/j.ctt1n2txd9.5
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctt1n2txd9.5

Przeperski M., Mieczysław F. Rakowski. Biografia polityczna, Warszawa 2021.
Google Scholar

Przeperski M., Ostatnia próba modernizacji PRL. Rząd Mieczysława Rakowskiego (1988–1989), “Pamięć i Sprawiedliwość” 2016, no. 27, pp. 197–230.
Google Scholar

Przeperski M., Premier kontraktowy. Zbigniew Messner w systemie rządów Wojciecha Jaruzelskiego, [in:] Kryzys w Partii, Partia w Kryzysie. Ostatnia dekada PZPR, eds. T. Kozłowski, M. Siedziako, Warszawa 2023, pp. 151–187.
Google Scholar

Schmidl E., Austrian Security Policy after the End of the Cold War, [in:] Austria’s International Position After the End of the Cold War, eds. G. Bischof, F. Karlhofer, New Orleans 2013, Contemporary Austrian Studies, vol. XXII, pp. 108–120. https://doi.org/10.2307/j.ctt1n2txd9.7
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctt1n2txd9.7

Sheehan J. J., The Transformation of Europe and the End of the Cold War, [in:] The Fall of the Berlin Wall, ed. J. A. Engel, Oxford 2009, pp. 36–69.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1093/acprof:osobl/9780199832446.003.0002

Sheehan J. J., What Does it Mean To Be Neutral? Postwar Austria from a Comparative Perspective, [in:] Austria’s International Position After the End of the Cold War, eds. G. Bischof, F. Karlhofer, New Orleans 2013, Contemporary Austrian Studies, vol. XXII, pp. 121–140. https://doi.org/10.2307/j.ctt1n2txd9.8
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctt1n2txd9.8

Sierpowski S., Niemcy jako problem międzynarodowy po II wojnie światowej, Poznań 2010.
Google Scholar

Skrzypek A., Mechanizmy klientelizmu. Stosunki polsko-radzieckie 1965–1989, Pułtusk–Warszawa 2008.
Google Scholar

Stosunki dyplomatyczne Polski. Informator, vol. I (Europa 1918–2006), eds. K. Szczepanik, A. Herman-Łukasik, B. Janicka, Warszawa 2007.
Google Scholar

Tomczak M., Austriacy w poszukiwaniu tożsamości, “Przegląd Zachodni” 1997, no. 1, pp. 117–132.
Google Scholar

Westad O. A., The Global Cold War, New York 2005. https://doi.org/10.1017/CBO9780511817991
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511817991

Witkowska J., Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w Europie Środkowo-Wschodniej, Łódź 1996.
Google Scholar