Język krytyki artystycznej a pojęcia estetyki Mieczysława Wallisa

Autor

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-6107.35.03

Słowa kluczowe:

Mieczysław Wallis, estetyka, pluralizm estetyczny, pluralizm artystyczny, krytyka artystyczna, sztuka polska dwudziestolecia międzywojennego, wartości estetyczne

Abstrakt

Artykuł poświęcony jest działalności Mieczysława Wallisa jako krytyka sztuki, zarówno jego tekstom publikowanym w gazetach codziennych, jak i czasopismach kulturalnych lub naukowych. Uwzględnione zostały recenzje wystaw i publikacji poświęconych sztuce, teksty okolicznościowe, jubileuszowe oraz krótkie wspomnienia. Najpierw przedstawiono wszechstronną edukację i interdyscyplinarne zainteresowania filozofa. Następnie omówiono jego teksty z zakresu krytyki artystycznej z podziałem na sztukę tradycyjną i nowoczesną. Ważnym historycznym punktem zwrotnym jest tutaj II wojna światowa, w której Wallis stracił cały swój dorobek. W związku z tym próbował odtworzyć wiele prac, co nie pozwoliło mu zająć się wszystkim, czym się aktualnie interesował. Ponadto w artykule podkreślono elementy wyróżniające Wallisa jako krytyka, są to: odważne decyzje terminologiczne i aksjologiczne, obszerny katalog wartości estetycznych, rehabilitacja pogardzanych zjawisk, obrona sztuki współczesnej, zmysłowy opis przedmiotów. Zwrócono także uwagę na to, jak dziedziny semiotyki i psychologii uprawiane w dojrzałej fazie twórczości wpłynęły na jego krytykę artystyczną. Ostatnia część tekstu jest poświęcona refleksji metakrytycznej.

Bibliografia

Archiwum Mieczysława Wallisa. Spuścizna Mieczysława Wallisa. Katalog rękopisów PTF 04-38, oprac. Teresa Danuta Woyciechowska, Połączone Biblioteki Wydziałów Filozofii i Socjologii UW, Instytutu Filozofii i Socjologii PAN oraz Polskiego Towarzystwa Filozoficznego, Warszawa 1997, http://www.archiwum.wfis.uw.edu.pl/archiwum/archiwum-mieczyslawa-wallisa [dostęp 25.02.2018].
Google Scholar

Bryl Mariusz, Suwerenność dyscypliny: polemiczna historia historii sztuki od 1970 roku, Wydawnictwo Uniwersytetu im. A. Mickiewicza, Poznań 2008.
Google Scholar

Hamann Richard, Dzieje sztuki od epoki starochrześcijańskiej do czasów obecnych, tłum. Mieczysław Wallis, Wydawnictwo M. Arcta, Warszawa 1934.
Google Scholar

Juszkiewicz Piotr, Od salonu do galerii. Krytyka artystyczna i historyczna zmiana, „Artium Quaestiones” 2002, nr 13, s. 229–256.
Google Scholar

Kalinowski Witold, Przeżycie i wartość [recenzja], „Studia Estetyczne” 1970, t. VII.
Google Scholar

Kochaniec Sebastian, „Estetyka życia codziennego”. Biografia, myśl estetyczna i sztuka pisarska Stanisława Machniewicza, Białystok 2017 [doktorat], http://repozytorium.uwb.edu.pl/jspui/bitstream/11320/6118/1/S_Kochaniec_Estetyka_zycia_codziennego.pdf [dostęp 30.11.2017].
Google Scholar

Krajewska Wanda, Oskar Wilde w literaturze Młodej Polski, „Pamiętnik Literacki” 1968, nr 5/91, s. 257–281.
Google Scholar

Łukaszewicz Piotr, Zrzeszenia Artystów Plastyków Artes 1929–1945, Ossolineum, Wrocław 1975.
Google Scholar

Machniewicz Stanisław, Estetyka życia codziennego. Zarysy estetyczne i zagadnienia sztuki współczesnej, Państwowe Wydawnictwo Książek Szkolnych, Lwów 1934.
Google Scholar

Machniewicz Stanisław, Wybór pism estetycznych, oprac. i wstęp Sław Krzemień-Ojak, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, Kraków 2012.
Google Scholar

Nowakowska Wanda, Stanisław Witkiewicz: teoretyk sztuki, Ossolineum, Wrocław 1970.
Google Scholar

Pękala Teresa, Estetyka otwarta Mieczysława Wallisa, Instytut Kultury, Warszawa 1997.
Google Scholar

Piwocki Ksawery [głos w dyskusji], w: Współczesne problemy krytyki artystycznej, red. Alicja Helman, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1973, s. 143–144.
Google Scholar

Polit Paweł, Ruch pojęć w estetyce Debory Vogel i jego związek z praktykami awangardowymi, w: Montaże. Debora Vogel i nowa legenda miasta, red. Andrij Bojarov, Paweł Polit, Karolina Szymaniak, Muzeum Sztuki w Łodzi, Łódź 2017.
Google Scholar

Porębski Mieczysław, Krytyka poetów a krytyka ekspertów Zagajenie dyskusji, w: Materiały z krajowej sesji krytyki artystycznej Gołuchów 1966, red. Andrzej Matuszewski, Jacek Jaroszyk, Galeria Od Nowa, Rada Okręgowa Zrzeszenia Studentów Polskich, Poznań–Gołuchów 1966, s. 52–53.
Google Scholar

Porębski Mieczysław, Pożegnanie z krytyką, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1966.
Google Scholar

Rosner Katarzyna, Poglądy estetyczne Mieczysława Wallisa, w: Studia z dziejów estetyki polskiej 1918–1939, red. Sław Krzemień-Ojak, Witold Kalinowski, PWN, Warszawa 1975.
Google Scholar

Stefan Morawski. Wobec gilotyny wartości [wywiad], w: Wiesława Wierzchowska, Sąd nieocenzurowany, czyli 23 wywiady z krytykami sztuki, Film i Literatura, Łódź 1989, s. 121–130.
Google Scholar

Sylwetki uczonych polskich. Profesor Mieczysław Wallis, z. 59, red. Wanda Nowakowska, Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Łódź 2001.
Google Scholar

Szpakowska Małgorzata, „Wiadomości Literackie” prawie dla wszystkich, Wydawnictwo W.A.B., Warszawa 2012.
Google Scholar

Wallis Mieczysław, Autoportret, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1964.
Google Scholar

Wallis Mieczysław, Autoportrety artystów polskich, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1966.
Google Scholar

Wallis Mieczysław, Ceramika Starczewskiego, „Kronika: dwutygodnik społeczno-kulturalny” 1956, nr 12, s. 4.
Google Scholar

Wallis Mieczysław, Dzieje zwierciadła i jego rola w różnych dziedzinach kultury, Ossolineum, Łódź 1956 (wyd. 2 uzup. 1973).
Google Scholar

Wallis Mieczysław, Estetyka życia codziennego, „Wiadomości Literackie” 1934, nr 46, s. 4.
Google Scholar

Wallis Mieczysław, Ferdynand Ruszczyc, „Wiadomości Literackie” 1937, nr 2, s. 6.
Google Scholar

Wallis Mieczysław, Geneza malarstwa bezprzedmiotowego, „Estetyka” 1960, s. 169–188, 215–222.
Google Scholar

Wallis Mieczysław, Impresjonizm i geneza malarstwa bezprzedmiotowego 2 połowy XIX wieku, w: Materiały Sesji SHS. Łódź listopad 1971, Warszawa 1977, s. 215–222.
Google Scholar

Wallis Mieczysław, Julian Fałat (z powodu wystawy jubileuszowej w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych), „Robotnik” 1926, nr 314, s. 2.
Google Scholar

Wallis Mieczysław, Karol Hiller, „Wiadomości Literackie” 1938, nr 4, s. 7.
Google Scholar

Wallis Mieczysław, Koncepcje biologiczne w humanistyce, w: Fragmenty filozoficzne. Seria 2. Księga pamiątkowa ku uczczeniu 40-lecia pracy nauczycielskiej w UW prof. Tadeusza Kotarbińskiego, red. Janina Kotarbińska i in., PWN, Warszawa 1959, s. 307–330.
Google Scholar

Wallis Mieczysław, Ludwik Buszard jako malarz, pisarz o sztuce i pedagog, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego” 1960, seria I, z. 15, s. 227–255.
Google Scholar

Wallis Mieczysław, Malarze i miasta. Studia i szkice, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1961.
Google Scholar

Wallis Mieczysław, Mieczysław Szczuka, „Robotnik” 1927, nr 225, s. 3.
Google Scholar

Wallis Mieczysław, Międzynarodowe Stowarzyszenie Estetyki Empirycznej, „Ruch Filozoficzny” 1967, t. XV, nr 3–4, s. 5–6.
Google Scholar

Wallis Mieczysław, Nagroda Artystyczna M. Łodzi. Laureatem Władysław Strzemiński, „Robotnik” 1932, nr 151, s. 3.
Google Scholar

Wallis Mieczysław, Najpiękniejszy portret kobiecy, „Wiadomości Literackie” 1934, nr 19, s. 5.
Google Scholar

Wallis Mieczysław, Nowe prądy w malarstwie. I Impresjonizm wczoraj i dziś, „Robotnik” 1919, nr 184, s. 3.
Google Scholar

Wallis Mieczysław, Nowe prądy w malarstwie. II Ekspresjonizm, „Robotnik” 1919, nr 192, s. 2.
Google Scholar

Wallis Mieczysław, Późna twórczość wielkich artystów, PIW, Warszawa 1975.
Google Scholar

Wallis Mieczysław, Przeżycie i wartość. Pisma z estetyki i nauki o sztuce, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1968.
Google Scholar

Wallis Mieczysław, Rysunki chińskie Andrzeja Strumiłły, „Kronika: dwutygodnik społeczno-kulturalny” 1955, nr 2, s. 44.
Google Scholar

Wallis Mieczysław, Secesja, Arkady, Warszawa 1967.
Google Scholar

Wallis Mieczysław, Sztuka polska dwudziestolecia. Wybór pism z lat 1921–1957, Arkady, Warszawa 1959.
Google Scholar

Wallis Mieczysław, Sztuki i znaki. Pisma semiotyczne, PIW, Warszawa 1983.
Google Scholar

Wallis Mieczysław, Władysław Zych i zagadnienia nadrealizmu, „Robotnik” 1931, nr 350, s. 2.
Google Scholar

Wallis Mieczysław, Wystawa „Mieszkanie najmniejsze”, „Robotnik” 1930, nr 67, s. 5.
Google Scholar

Wallis Mieczysław, Wystawa Formistów Polskich, „Robotnik” 1921, nr 127, s. 2.
Google Scholar

Wallis Mieczysław, Wystawa Jankla Adlera, „Wiadomości Literackie” 1935, nr 10, s. 7.
Google Scholar

Wallis Mieczysław, Wystawa obrazów Zbigniewa Pronaszki, „Robotnik” 1992, nr 166, s. 2.
Google Scholar

Wallis Mieczysław, Wystawa Zrzeszenia Artystów Plastyków „Artes”, „Robotnik” 1935, nr 47, s. 4.
Google Scholar

Wallis Mieczysław, Wystawy „Pro Arte” i „Bloku”, „Robotnik” 1924, nr 97, s. 3.
Google Scholar

Wasilewska Diana, Przełom czy kontynuacja? Polska krytyka artystyczna 1917–1930 wobec tradycji młodopolskiej, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, Kraków 2013.
Google Scholar

Wilkoszewska Krystyna, O krytyce krytycznie, „Studia Estetyczne” 1983–1984, t. XX/XXI, s. 267–276.
Google Scholar

Pobrania

Opublikowane

2020-06-30

Jak cytować

Kazimierska-Jerzyk, W. (2020). Język krytyki artystycznej a pojęcia estetyki Mieczysława Wallisa. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Philosophica. Ethica-Aesthetica-Practica, (35), 31–57. https://doi.org/10.18778/0208-6107.35.03

Inne teksty tego samego autora