Język krytyki artystycznej a pojęcia estetyki Mieczysława Wallisa
DOI:
https://doi.org/10.18778/0208-6107.35.03Słowa kluczowe:
Mieczysław Wallis, estetyka, pluralizm estetyczny, pluralizm artystyczny, krytyka artystyczna, sztuka polska dwudziestolecia międzywojennego, wartości estetyczneAbstrakt
Artykuł poświęcony jest działalności Mieczysława Wallisa jako krytyka sztuki, zarówno jego tekstom publikowanym w gazetach codziennych, jak i czasopismach kulturalnych lub naukowych. Uwzględnione zostały recenzje wystaw i publikacji poświęconych sztuce, teksty okolicznościowe, jubileuszowe oraz krótkie wspomnienia. Najpierw przedstawiono wszechstronną edukację i interdyscyplinarne zainteresowania filozofa. Następnie omówiono jego teksty z zakresu krytyki artystycznej z podziałem na sztukę tradycyjną i nowoczesną. Ważnym historycznym punktem zwrotnym jest tutaj II wojna światowa, w której Wallis stracił cały swój dorobek. W związku z tym próbował odtworzyć wiele prac, co nie pozwoliło mu zająć się wszystkim, czym się aktualnie interesował. Ponadto w artykule podkreślono elementy wyróżniające Wallisa jako krytyka, są to: odważne decyzje terminologiczne i aksjologiczne, obszerny katalog wartości estetycznych, rehabilitacja pogardzanych zjawisk, obrona sztuki współczesnej, zmysłowy opis przedmiotów. Zwrócono także uwagę na to, jak dziedziny semiotyki i psychologii uprawiane w dojrzałej fazie twórczości wpłynęły na jego krytykę artystyczną. Ostatnia część tekstu jest poświęcona refleksji metakrytycznej.
Bibliografia
Archiwum Mieczysława Wallisa. Spuścizna Mieczysława Wallisa. Katalog rękopisów PTF 04-38, oprac. Teresa Danuta Woyciechowska, Połączone Biblioteki Wydziałów Filozofii i Socjologii UW, Instytutu Filozofii i Socjologii PAN oraz Polskiego Towarzystwa Filozoficznego, Warszawa 1997, http://www.archiwum.wfis.uw.edu.pl/archiwum/archiwum-mieczyslawa-wallisa [dostęp 25.02.2018].
Google Scholar
Bryl Mariusz, Suwerenność dyscypliny: polemiczna historia historii sztuki od 1970 roku, Wydawnictwo Uniwersytetu im. A. Mickiewicza, Poznań 2008.
Google Scholar
Hamann Richard, Dzieje sztuki od epoki starochrześcijańskiej do czasów obecnych, tłum. Mieczysław Wallis, Wydawnictwo M. Arcta, Warszawa 1934.
Google Scholar
Juszkiewicz Piotr, Od salonu do galerii. Krytyka artystyczna i historyczna zmiana, „Artium Quaestiones” 2002, nr 13, s. 229–256.
Google Scholar
Kalinowski Witold, Przeżycie i wartość [recenzja], „Studia Estetyczne” 1970, t. VII.
Google Scholar
Kochaniec Sebastian, „Estetyka życia codziennego”. Biografia, myśl estetyczna i sztuka pisarska Stanisława Machniewicza, Białystok 2017 [doktorat], http://repozytorium.uwb.edu.pl/jspui/bitstream/11320/6118/1/S_Kochaniec_Estetyka_zycia_codziennego.pdf [dostęp 30.11.2017].
Google Scholar
Krajewska Wanda, Oskar Wilde w literaturze Młodej Polski, „Pamiętnik Literacki” 1968, nr 5/91, s. 257–281.
Google Scholar
Łukaszewicz Piotr, Zrzeszenia Artystów Plastyków Artes 1929–1945, Ossolineum, Wrocław 1975.
Google Scholar
Machniewicz Stanisław, Estetyka życia codziennego. Zarysy estetyczne i zagadnienia sztuki współczesnej, Państwowe Wydawnictwo Książek Szkolnych, Lwów 1934.
Google Scholar
Machniewicz Stanisław, Wybór pism estetycznych, oprac. i wstęp Sław Krzemień-Ojak, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, Kraków 2012.
Google Scholar
Nowakowska Wanda, Stanisław Witkiewicz: teoretyk sztuki, Ossolineum, Wrocław 1970.
Google Scholar
Pękala Teresa, Estetyka otwarta Mieczysława Wallisa, Instytut Kultury, Warszawa 1997.
Google Scholar
Piwocki Ksawery [głos w dyskusji], w: Współczesne problemy krytyki artystycznej, red. Alicja Helman, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1973, s. 143–144.
Google Scholar
Polit Paweł, Ruch pojęć w estetyce Debory Vogel i jego związek z praktykami awangardowymi, w: Montaże. Debora Vogel i nowa legenda miasta, red. Andrij Bojarov, Paweł Polit, Karolina Szymaniak, Muzeum Sztuki w Łodzi, Łódź 2017.
Google Scholar
Porębski Mieczysław, Krytyka poetów a krytyka ekspertów Zagajenie dyskusji, w: Materiały z krajowej sesji krytyki artystycznej Gołuchów 1966, red. Andrzej Matuszewski, Jacek Jaroszyk, Galeria Od Nowa, Rada Okręgowa Zrzeszenia Studentów Polskich, Poznań–Gołuchów 1966, s. 52–53.
Google Scholar
Porębski Mieczysław, Pożegnanie z krytyką, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1966.
Google Scholar
Rosner Katarzyna, Poglądy estetyczne Mieczysława Wallisa, w: Studia z dziejów estetyki polskiej 1918–1939, red. Sław Krzemień-Ojak, Witold Kalinowski, PWN, Warszawa 1975.
Google Scholar
Stefan Morawski. Wobec gilotyny wartości [wywiad], w: Wiesława Wierzchowska, Sąd nieocenzurowany, czyli 23 wywiady z krytykami sztuki, Film i Literatura, Łódź 1989, s. 121–130.
Google Scholar
Sylwetki uczonych polskich. Profesor Mieczysław Wallis, z. 59, red. Wanda Nowakowska, Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Łódź 2001.
Google Scholar
Szpakowska Małgorzata, „Wiadomości Literackie” prawie dla wszystkich, Wydawnictwo W.A.B., Warszawa 2012.
Google Scholar
Wallis Mieczysław, Autoportret, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1964.
Google Scholar
Wallis Mieczysław, Autoportrety artystów polskich, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1966.
Google Scholar
Wallis Mieczysław, Ceramika Starczewskiego, „Kronika: dwutygodnik społeczno-kulturalny” 1956, nr 12, s. 4.
Google Scholar
Wallis Mieczysław, Dzieje zwierciadła i jego rola w różnych dziedzinach kultury, Ossolineum, Łódź 1956 (wyd. 2 uzup. 1973).
Google Scholar
Wallis Mieczysław, Estetyka życia codziennego, „Wiadomości Literackie” 1934, nr 46, s. 4.
Google Scholar
Wallis Mieczysław, Ferdynand Ruszczyc, „Wiadomości Literackie” 1937, nr 2, s. 6.
Google Scholar
Wallis Mieczysław, Geneza malarstwa bezprzedmiotowego, „Estetyka” 1960, s. 169–188, 215–222.
Google Scholar
Wallis Mieczysław, Impresjonizm i geneza malarstwa bezprzedmiotowego 2 połowy XIX wieku, w: Materiały Sesji SHS. Łódź listopad 1971, Warszawa 1977, s. 215–222.
Google Scholar
Wallis Mieczysław, Julian Fałat (z powodu wystawy jubileuszowej w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych), „Robotnik” 1926, nr 314, s. 2.
Google Scholar
Wallis Mieczysław, Karol Hiller, „Wiadomości Literackie” 1938, nr 4, s. 7.
Google Scholar
Wallis Mieczysław, Koncepcje biologiczne w humanistyce, w: Fragmenty filozoficzne. Seria 2. Księga pamiątkowa ku uczczeniu 40-lecia pracy nauczycielskiej w UW prof. Tadeusza Kotarbińskiego, red. Janina Kotarbińska i in., PWN, Warszawa 1959, s. 307–330.
Google Scholar
Wallis Mieczysław, Ludwik Buszard jako malarz, pisarz o sztuce i pedagog, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego” 1960, seria I, z. 15, s. 227–255.
Google Scholar
Wallis Mieczysław, Malarze i miasta. Studia i szkice, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1961.
Google Scholar
Wallis Mieczysław, Mieczysław Szczuka, „Robotnik” 1927, nr 225, s. 3.
Google Scholar
Wallis Mieczysław, Międzynarodowe Stowarzyszenie Estetyki Empirycznej, „Ruch Filozoficzny” 1967, t. XV, nr 3–4, s. 5–6.
Google Scholar
Wallis Mieczysław, Nagroda Artystyczna M. Łodzi. Laureatem Władysław Strzemiński, „Robotnik” 1932, nr 151, s. 3.
Google Scholar
Wallis Mieczysław, Najpiękniejszy portret kobiecy, „Wiadomości Literackie” 1934, nr 19, s. 5.
Google Scholar
Wallis Mieczysław, Nowe prądy w malarstwie. I Impresjonizm wczoraj i dziś, „Robotnik” 1919, nr 184, s. 3.
Google Scholar
Wallis Mieczysław, Nowe prądy w malarstwie. II Ekspresjonizm, „Robotnik” 1919, nr 192, s. 2.
Google Scholar
Wallis Mieczysław, Późna twórczość wielkich artystów, PIW, Warszawa 1975.
Google Scholar
Wallis Mieczysław, Przeżycie i wartość. Pisma z estetyki i nauki o sztuce, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1968.
Google Scholar
Wallis Mieczysław, Rysunki chińskie Andrzeja Strumiłły, „Kronika: dwutygodnik społeczno-kulturalny” 1955, nr 2, s. 44.
Google Scholar
Wallis Mieczysław, Secesja, Arkady, Warszawa 1967.
Google Scholar
Wallis Mieczysław, Sztuka polska dwudziestolecia. Wybór pism z lat 1921–1957, Arkady, Warszawa 1959.
Google Scholar
Wallis Mieczysław, Sztuki i znaki. Pisma semiotyczne, PIW, Warszawa 1983.
Google Scholar
Wallis Mieczysław, Władysław Zych i zagadnienia nadrealizmu, „Robotnik” 1931, nr 350, s. 2.
Google Scholar
Wallis Mieczysław, Wystawa „Mieszkanie najmniejsze”, „Robotnik” 1930, nr 67, s. 5.
Google Scholar
Wallis Mieczysław, Wystawa Formistów Polskich, „Robotnik” 1921, nr 127, s. 2.
Google Scholar
Wallis Mieczysław, Wystawa Jankla Adlera, „Wiadomości Literackie” 1935, nr 10, s. 7.
Google Scholar
Wallis Mieczysław, Wystawa obrazów Zbigniewa Pronaszki, „Robotnik” 1992, nr 166, s. 2.
Google Scholar
Wallis Mieczysław, Wystawa Zrzeszenia Artystów Plastyków „Artes”, „Robotnik” 1935, nr 47, s. 4.
Google Scholar
Wallis Mieczysław, Wystawy „Pro Arte” i „Bloku”, „Robotnik” 1924, nr 97, s. 3.
Google Scholar
Wasilewska Diana, Przełom czy kontynuacja? Polska krytyka artystyczna 1917–1930 wobec tradycji młodopolskiej, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, Kraków 2013.
Google Scholar
Wilkoszewska Krystyna, O krytyce krytycznie, „Studia Estetyczne” 1983–1984, t. XX/XXI, s. 267–276.
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
