Językowe wykładniki emocji i ocen w wybranych artykułach prasowych (na marginesie polemiki wokół Wirów H. Sienkiewicza)
DOI:
https://doi.org/10.18778/0208-6077.50.18Słowa kluczowe:
wyrażanie uczuć, wartościowanie, wypowiedź emocjonalna, publicystyka, recenzja, XX wiek, Henryk Sienkiewicz, powieść WiryAbstrakt
The paper discusses the language exponents of emotions and evaluations in ournalistic creativity. The presented material is based on the reviews taking the form of a free column to essay printed in the years 1909–1948 in the writings devoted to a socio-political, scientific and literary life. They are integrated by a topic – a reference to the contemporary novel by Henryk Sienkiewicz titled Wiry (1910), and indirectly to the revolutionary events of 1905–1907. Among the authors of the reviews there are Polish literary historians, educators, literary critics, translators, social and political activists who not only inform about the book, interpret and evaluate its contents, but also want to shape the tastes and affect a socio-political attitude of their readers. The aim of this paper is the attempt to capture the characteristic for journalism language exponents of expression of feelings and value judgments in connection with its overarching function of exposing current facts, events, problems, from a certain point of view, with an intention to cause a specific reaction of readers. On the basis of the material analysis it can be stated that although the reviewers refer to presented phenomena in a subjective manner, they do not expose their self-sentient. If they express their feelings openly then: they hide under a fuzzy pronoun category ‛we’, mask a subjective attitude with impersonal form of the verb, describe their own idea of the feelings of others, talk about emotional states against the phenomena. An important role in the reviews is especially played by the emotionally charged vocabulary, which gives a positive or negative experience of the sender and at the same time is designed to elicit certain feelings of the recipient, for example contentment, fear, indignation. An emotional attitude of the authors to the discussed content is also revealed by the syntactic structure of interrogative and exclamation marks.
Pobrania
Bibliografia
Awdiejew A., 1987, Pragmatyczne podstawy interpretacji wypowiedzeń, Uniwersytet Jagielloński, Kraków.
Google Scholar
Borawski S., 2005, Podstawy idei poznawczej studiów nad dziejami używania języka. Esej o diachronii, w: S. Borawski (red.), Rozprawy o historii języka polskiego, Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra.
Google Scholar
Bujnicki T., 1984, Bunt żywiołów i logika dziejów. W kręgu idei polskiej lewicy, „Śląsk”, Katowice.
Google Scholar
Czubiński A., 2000, Historia Polski XX wieku, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.
Google Scholar
Data K., 2000, W jaki sposób językoznawcy opisują emocje?, w: I. Nowakowska-Kempna, A. Dąbrowska, J. Anusiewicz (red.), Język a Kultura, t. 14: Uczucia w języku i tekście, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
Google Scholar
Krzyżanowski J. (oprac.), 1953, Dzieła Sienkiewicza. Bibliografia, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Google Scholar
Grabias S., 1997, Język w zachowaniach społecznych, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Skłodowskiej-Curie, Lublin.
Google Scholar
Grabias S., 1981, O ekspresywności języka. Ekspresja a słowotwórstwo, Wydawnictwo Lubelskie, Lublin.
Google Scholar
Grzegorczykowa R., 1985, Nowomowa a problem funkcji językowych, „Poradnik Językowy”, z. 6.
Google Scholar
Grzesiuk A., 1995, Składnia wypowiedzi emocjonalnych, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Skłodowskiej-Curie, Lublin.
Google Scholar
Kalabiński S., Tych F., 1969, Czwarte powstanie, czy pierwsza rewolucja. Lata 1905–1907 na ziemiach polskich, Wiedza Powszechna, Warszawa.
Google Scholar
Kiepurska H., 1974, Warszawa w rewolucji 1905–1907, Wiedza Powszechna, Warszawa.
Google Scholar
Kmiecik Z., 1980, Prasa polska w rewolucji 1905–1907, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar
Konopczyński W. (red.), 1989–, Polski słownik biograficzny, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Google Scholar
Krauz M., 2015, Krytyka, wartościowanie, ocena – granice recenzji publicystycznej, w: D. Ostaszewska, J. Przyklenk (red.), Gatunki mowy i ich ewolucja, t. V: Gatunek a granice, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Google Scholar
Laskowska E., 2009, Nazywanie i wyrażanie uczuć w języku, w: M. Hawrysz (red.), Zielonogórskie Seminaria Językoznawcze 2006–2007, Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra.
Google Scholar
Łojek J. (red.), 1976, Prasa polska w latach 1864–1918, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar
Nofer-Ładyka A., 1988, Henryk Sienkiewicz, Wiedza Powszechna, Warszawa.
Google Scholar
Nowakowska-Kempna I., 1995, Konceptualizacja uczuć w języku polskim, cz. 1, WSP TWP, Warszawa.
Google Scholar
Pajdzińska A., 1999, Jak mówimy o uczuciach, w: J. Bartmiński (red.), Językowy obraz świata, Lublin.
Google Scholar
Prus B., 1944, Dzieci, Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, Jerozolima.
Google Scholar
Puzynina J., 1992, Język wartości, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar
Rudnicka-Fira E., 1986, Wyrazy nacechowane emocjonalnie (ekspresywizmy) w Dziadach Adama Mickiewicza, w: M. Preyzner (red.), Język – teoria – dydaktyka. Materiały VII Konferencji Młodych Językoznawców-Dydaktyków, Trzemeśnia, 2–4 VI 1982, WSP im. Jana Kochanowskiego, Kielce.
Google Scholar
Sienkiewicz H., 1951, Wiry, t. I, w: Dzieła, red. J. Krzyżanowski, t. XXXV, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Google Scholar
Sienkiewicz H., 1932, Wiry, t. II, w: Pisma, red. I. Chrzanowski, t. XXIX, Wydawnictwo Gebethnera i Wolffa, Lwów.
Google Scholar
Skubalanka T., 1973, Ekspresywność języka a mowa potoczna, w: S. Skwarczyńska (red.), Poetyka i stylistyka słowiańska, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Google Scholar
Stawar A., 1960, Pisarstwo Henryka Sienkiewicza, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Google Scholar
Szulczewski M., 1976, Publicystyka. Problemy teorii i praktyki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar
Szumska D., 2000, O emocjach bez emocji, w: I. Nowakowska-Kempna, A. Dąbrowska, J. Anusiewicz (red.), Język a kultura, t. 14: Uczucia w języku i tekście, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
Google Scholar
Weyssenhoff J., 1911, Hetmani: powieść współczesna, Gebethner i Wolff, Warszawa.
Google Scholar
Wierzbicka A., 1971, Kocha, lubi, szanuje. Medytacje semantyczne, Wiedza Powszechna, Warszawa.
Google Scholar
Złota encyklopedia PWN, 2002, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa (dokument elektroniczny).
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.