Intensyfikatory przysłówkowe w chorwackim i polskim języku potocznym — wartościowanie, subiektywizacja i ekspresywność

Paulina Pycia-Košćak

doi:10.18778/0208-6077.58.2.33

Authors

Paulina Pycia-Košćak Uniwersytet Śląski w Katowicach https://orcid.org/0000-0002-7886-7566

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-6077.58.2.33

Keywords:

expressiveness, intensification, intensifier, Croatian language, Polish language, subjectivization, evaluation

Abstract

The complex category of intensity has its determinants at various linguistic levels: phonological, morphological, lexical and syntactic. The aim of this study is to identify and analyze adverbial intensifiers, the expressive lexical units used to express a subjective measure of quantity and deviation from the norm. Intensifiers belong to multi-valued lexemes, the evaluation of which — positive or negative — depends on the context (e.g. Croatian strašno inteligentan, Polish strasznie inteligentny; Croatian strašno lakouman, Polish strasznie lekkomyślny). The analyzed intensifiers occur in the so-called „spontaneous speech”, however, they have at least two confirmations in Croatian and Polish language corpora (Hrvatski jezični korpus, Hrvatski nacionalni korpus, Narodowy Korpus Języka Polskiego, Korpus Języka Polskiego PWN) and Internet contexts extracted thanks to the Google Search. The studied units show a high degree of semantic and functional equivalence, a high frequency of use is also observed in both the Croatian and Polish colloquial varieties of the language.

Downloads

Download data is not yet available.

References

Bałabaniak D., 2007, Semantyczne ograniczenia łączliwości intensyfikatorów leksykalnych, „Prace Filologiczne”, t. 52, s. 15–22.
Google Scholar

Bałabaniak D., 2013, Polskie intensyfikatory leksykalne na tle wyrażeń gradacyjnych, Opole: Uniwersytet Opolski.
Google Scholar

Bałabaniak D., 2014, Wykładniki intensywności związane z pojęciami WIELKOŚCI i ILOŚCI (na materiale polszczyzny dawnej), w: K. Kleszczowa, A. Szczepanek (red.), Wyrażenia funkcyjne w perspektywie diachronicznej, synchronicznej i porównawczej, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 79–90.
Google Scholar

Batinić M., Kresić M., Pavić Pintarić A., 2015, The intensifzing function of modal particles and modal element sina a cross-linguistic perspective, „Rasprave: časopis za hrvatski jezik i jezikoslovlje”, t. 41, nr 1, s. 1–27. https://hrcak.srce.hr/141867
Google Scholar

Bolinger D., 1972, Degree words. The Hague—Paris: Mouton. https://doi.org/10.1515/9783110877786
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1515/9783110877786

Bradac J.J., Bowers J.W., Courtright J.A., 1979, Three Language Variables in Communication Research: Intensity, Immediacy and Diversity, „Human Communication Research”, t. 5, nr 3, s. 257–269. https://doi.org/10.1111/j.1468-2958.1979.tb00639.x
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/j.1468-2958.1979.tb00639.x

Bralczyk J., 2009, Słowo o słowie, Warszawa: PWN.
Google Scholar

Dešić M., 1967, Uloga subjektivnog faktora u razvitku jezika, „Jezik: časopis za kulturu hrvatskoga književnog jezika”, t. 15, nr 2, s. 55–57.
Google Scholar

Dziwirek K., 2020, Escape from Etymology? A Corpus Study of Polish Adjectival Intensifiers. „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska”, t. 5, Sectio N, s. 454–472. https://doi.org/10.17951/en.2020.5.453-472
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.17951/en.2020.5.453-472

Edel M., 1992, Russische und bulgarische Ausdrucksmittel für Intensität auf wortbildender, lexikalischer und Phrasemebene, „Zeitschrift für Slawistik”, t. 37, s. 601–609. https://doi.org/10.1515/9783112538661-007
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1515/9783112538661-007

Etymologisches Wörterbuch des Deutschen, https://www.dwds.de/d/wb-etymwb (dostęp: 11.03.2024).
Google Scholar

Górska E., 2015, Intensyfikacja treści we współczesnym arabskim języku literackim, Kraków: Księgarnia Akademicka.
Google Scholar

Grabias S., 1981, O ekspresywności języka: ekspresja a słowotwórstwo, Lublin: Wydawnictwo Lubelskie.
Google Scholar

Grochowski M., Kisiel A., Żabowska M., 2018, Zasady opisu jednostek funkcyjnych w WSJP PAN, w: P. Żmigrodzki, M. Bańko, B. Batko-Tokarz, J. Bobrowski, A. Czelakowska, M. Grochowski, R. Przybylska, J. Waniakowa, K. Węgrzynek (red.), Wielki słownik języka polskiego PAN. Geneza, koncepcja, zasady opracowania, Kraków: PAN, s. 191–203.
Google Scholar

Grzegorczykowa R., 1975, Funkcje semantyczne i składniowe polskich przysłówków, Wrocław: Ossolineum.
Google Scholar

Hrvatski jezični korpus, http://riznica.ihjj.hr/philologic/Cijeli.whizbang.form.hr.html (dostęp: 1.03.2024).
Google Scholar

Hrvatski nacionalni korpus, https://web.archive.org/web/20160604015258/http://www.hnk.ffzg.hr/pretraga.html (dostęp: 1.03.2024).
Google Scholar

Hudeček L., Vukojević L., 2006, Ne samo... nego/već (i) ustrojstva, „Rasprave Instituta za hrvatski jezik i jezikoslovlje”, t. 32, s. 127–158.
Google Scholar

Jakubowicz M., 2014, Czym mogą być motywowane wykładniki intensywności? Na przykładzie różnojęzycznych odpowiedników polskiego bardzo, w: K. Kleszczowa, A. Szczepanek (red.), Wyrażenia funkcyjne w perspektywie diachronicznej, synchronicznej i porównawczej, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 69–78.
Google Scholar

Janus E., 1977, Wykładniki intensywności cechy we współczesnej polszczyźnie, „Polonica”, t. 3, s. 47–57.
Google Scholar

Janus E., 1978, Funkcjonowanie wykładników intensywności w zdaniu, „Pamiętnik Literacki”, t. 69, nr 2, s. 157–161.
Google Scholar

Janus E., 1981, Wykładniki intensywności cechy (na materiale polskim i rosyjskim), Wrocław: Ossolineum.
Google Scholar

Jelitte H., 1961, Studien zur Adverbium und zur adverbialen Bestimmung im Alkirchenslawischen. Eine morphologisch — syntaktische Untersuchung, Hain: Meisenheim am Glan.
Google Scholar

Kawka M., 1973, Intensiwa prefiksalne (na materiale gwarowym), „Poradnik Językowy”, z. 3, s. 139–143.
Google Scholar

Kleszczowa K., 2007, „Bardzo” podobne a jednak inne. Z historii polskich wykładników intensywności cechy, „Prace Filologiczne”, t. 53, s. 315–321.
Google Scholar

Koch P., Oesterreicher W., 2011, Gesprochene Sprache in der Romania: Französisch, Italienisch, Spanisch, Berlin–New York: Walter de Gruyter. https://doi.org/10.1515/9783110252620
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1515/9783110252620

Korpus Języka Polskiego PWN, https://sjp.pwn.pl/korpus (dostęp: 1.03.2024).
Google Scholar

Kubicka E., 2010, Do ostatka i do reszty jako przysłówki limitatywne, „LingVaria”, nr 1, s. 53–63.
Google Scholar

Kucharzyk R., 2022, Intensiwa typu orobić się w gwarze jednej wsi małopolskiej, „LingVaria”, t. 17, nr 2, s. 183–193. https://doi.org/10.12797/LV.17.2022.34.12
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.12797/LV.17.2022.34.12

Langacker R.W., 1990, Subjectification, „Cognitive Linguistics”, t. 1, s. 5–38. https://doi.org/10.1515/cogl.1990.1.1.5
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1515/cogl.1990.1.1.5

Laskowska E., 1992, Wartościowanie w języku potocznym, Bydgoszcz: Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Bydgoszczy.
Google Scholar

Laskowska E., 2000, Językowe środki wartościujące w funkcji nakłaniającej (na przykładzie wypowiedzi na sesjach Rady Miejskiej Bydgoszczy), w: K. Michalewski (red.), Regulacyjna funkcja tekstów, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, s. 342–348.
Google Scholar

Lovrović L., Pavić Pintarić A., 2019, Transfer in the use of intensifiers, „Vestnik za tuje jezike”, nr 11 (1), s. 103–118. https://doi.org/10.4312/vestnik.11.103-118
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4312/vestnik.11.103-118

Lubaś W., 2003, Polskie gadanie: podstawowe cechy i funkcje potocznej odmiany polszczyzny, Opole: Opolskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk.
Google Scholar

Markowski A., 2007, Kultura języka polskiego: teoria, zagadnienia leksykalne, Warszawa: PWN.
Google Scholar

Miodek J., 2002, Słownik ojczyzny-polszczyzny, Wrocław: PWN.
Google Scholar

Mitrenga B., 2014, Wykładniki intensywności typu strasznie, potwornie, przeraźliwie w historii polszczyzny, w: K. Kleszczowa, A. Szczepanek (red.), Wyrażenia funkcyjne w perspektywie diachronicznej, synchronicznej i porównawczej, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 91–107.
Google Scholar

Narodowy Korpus Języka Polskiego, https://nkjp.pl/ (dostęp: 1.03.2024).
Google Scholar

Nigoević M., 2020, Intenzifikacija u jeziku (s primjerima iz hrvatskog i talijanskog jezika), Split: Sveučilište u Splitu, Filozofski fakultet.
Google Scholar

Online Etymology Dictionary, https://www.etymonline.com/ (dostęp: 1.03.2024).
Google Scholar

Paradis C., 1997, Degree Modifiers of Adjectives in Spoken British English, Lund: Lund University Press.
Google Scholar

Pastuch M., Wąsińska K., Mitrenga B., 2022, O subiektywuzacji w procesie kształtowania się intensyfikatorów (na przykładzie ogromnie), „Prace Językoznawcze”, t. 24, nr 3, s. 27–44. https://doi.org/10.31648/pj.7911
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.31648/pj.7911

Pavić Pintarić A., 2010, Frazeološki izrazi za ‘malo’/ ‘slabo’ i ‘puno’/ ‘jako’ u njemačkom i hrvatskom jeziku, rozprawa doktorska, Odjel za germanistiku, Sveučilište u Zadru.
Google Scholar

Pavić Pintarić A., 2012, Translating intensifiers in dialogues of German and Croatian young adults’ literature, w: M.B. Fischer, M. Wirf Naro (red.), Translating Fictional Dialogue for Children and Young People, Berlin: Frank & Timme, s. 235–249.
Google Scholar

Pavić Pintarić A., Frleta Z., 2014, Upwards intensifiers in the English, German and Croatian language, „Vestnik za tuje jezike”, t. 6, nr 1, s. 31–48. https://doi.org/10.4312/vestnik.6.31-48
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4312/vestnik.6.31-48

Pintarić N., 2011, Komunikacijski prilozi i priložni odnosi u hrvatskom i poljskom jeziku, „Südslavistik online”, t. 3, s. 85–102.
Google Scholar

Pranjković I., 2008, Zamjenica, prilog, čestica i veznik što, w: L. Badurina, D. Bačić-Karković (red.), Riječki filološki dani 8. Zbornik radova, Rijeka: Filozofski fakultet Sveučilišta u Rijeci, s. 238–246.
Google Scholar

Pranjković I., 2018, O riječima nego, no, već, još i tek, „FLUMINENSIA”, t. 30, nr 1, s. 63–76. https://doi.org/10.31820/f.30.1.9
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.31820/f.30.1.9

Puzynina J., 1986, O elementach ocen w strukturze znaczeniowej wyrazów, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego”, t. 40, s. 121–128.
Google Scholar

Puzynina J., 1992, Język wartości, Warszawa: PWN.
Google Scholar

Ristić S., 2005, Partikula sve u srpskom jeziku i funkcija intenzifikacije, „Srpski jezik”, t. 10, nr 1–2, s. 199–210.
Google Scholar

Ristić S., 2006, Gramatičke karakteristike partikule sve sa značenjem očekivanosti, „Srpski jezik”, t. 11, nr 1–2, s. 176–186.
Google Scholar

Quirk R., Greenbaum S., Leech G., Svartvik J., 1985, A Comprehensive Grammar of the English Language, London: Longman.
Google Scholar

Rejter A., 2006, Leksyka ekspresywna w historii języka polskiego. Kulturowo-komunikacyjne konteksty potoczności, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar

Ristić S., 2009, Grammatical-communicative status of particles in the Serbian language, w: M. Cichońska (red.), Kategorie w języku, język w kategoriach, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 106–114.
Google Scholar

Rosandić D., Silić J., 1979, Osnove morfologije i morfostilistike hrvatskoga književnog jezika: priručnik za nastavnike, Zagreb: Školska knjiga.
Google Scholar

Silić J., Pranjković I., 2005, Gramatika hrvatskoga jezika za gimnazije i visoka učilišta, Zagreb: Školska knjiga.
Google Scholar

Simeon R., 1969, Enciklopedijski rječnik lingvističkih naziva, Zagreb: Matica hrvatska.
Google Scholar

Škiljan D., 1989, Lingvistika svakodnevice, Novi Sad: Književna zajednica Novog Sada.
Google Scholar

Sojda S., 2017, Intensywność treści w paratekstach prozy Pavla Rankova, „Przekłady Literatur Słowiańskich”, t. 1, s. 141–158.
Google Scholar

Sojda S., 2022, Intensyfikacja i dezintensyfikacja w języku polskim i słowackim, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.31261/PN.4129

Straś E., 2008, Kategoria intensywności we frazeologii języka polskiego i rosyjskiego, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar

Szczepaniak J., 2007, Wartościowanie w tekście prasowym na przykładzie niemieckiej gazety „Bild — Zeitung”, w: A. Oskiera (red.), Antynomie wartości. Problematyka aksjologiczna w językoznawstwie, Łódź: Wyższa Szkoła Humanistyczno Ekonomiczna w Łodzi, s. 29–38.
Google Scholar

Tafel K., 2001, Zum Wesen von Graduierung und deren Bedeutung für die menschliche Gemeinschaft, w: H. Jachnow, N. Boris, A.E. Suprun (red.), Quantität und Graduierung als kognitiv-semantische Kategorien, Wiesbaden: Harrassowitz Verlag, s. 20–38.
Google Scholar

Tekavčić P., 1989, Izražavanje intenziteta svojstva u hrvatskom ili srpskom i talijanskom jeziku, „Strani jezici”, t. 18, nr 2, s. 63–69.
Google Scholar

The Tower of Babel. An Etymological Database Project, https://starlingdb.org/ (dostęp: 11.03.2024).
Google Scholar

Tošović B., 2004, Ekspresivnost, „Stil”, z. 3, s. 25–61.
Google Scholar

Van Os Ch., 1989, Aspekte der Intensivierung im Deutschen, Tübingen: Gunter Narr Verlag.
Google Scholar

Vukojević L., 2005, Vezničke skupine pa da, a da, e da u rečenicama posljedične semantike, „Rasprave: Časopis Instituta za hrvatski jezik i jezikoslovlje”, t. 31, nr 1, s. 401–428.
Google Scholar

Vukojević L., 2008, Infinitivne posljedične konstrukcije, „Rasprave Instituta za hrvatski jezik i jezikoslovlje”, t. 34, s. 449–462.
Google Scholar

Wajszczuk J., 2005, O metatekście, Warszawa: Katedra Lingwistyki Formalnej Uniwersytetu Warszawskiego.
Google Scholar

Wingender M., 2005, Wesen und Funktion der Graduierung in der Sprache, w: H. Jachnow, A. Kiklevič, N. Mečkovskaja, B. Norman, M. Wingender (red.), Kognition, Sprache und phraseologische/ parömiologische Graduierung, Wiesbaden: Harrassowitz Verlag, s. 42–57.
Google Scholar

Грицкат И., 1972, Актуелни језички и текстолошки проблеми у старим српским ћирилским споменицима, Београд: Народна библиотека Србије. [Grickat I., 1972, Aktuelni jezični i tekstološki problemi u starim srpskim ćirilskim spomenicima, Beograd: Narodna biblioteka Srbije.]
Google Scholar

Крумова-Цветкова Л., Рошко Р., Петрова-Вашилевич А., Чоролеева М., 1994, Българско-полска съпоставителна граматика. Том 3: Семантичните категории количество и степен, София: АИ „Проф. Марин Дринов”. [Krumova-Cvetkova L., Roshko R., Petrova-Wasilewicz A., Choroleeva M., 1994, Bylgarsko-polska sypostavitelna gramatika, tom 3: Semantichnite kategorii kolichestvo i stepen, Sofia: AI „Prof. Marin Drinov”.]
Google Scholar