Profilowanie obrazu człowieka w językach polskim i rosyjskim (na podstawie materiału leksykograficznego)

Krystian Jachimczak

doi:10.18778/0208-6077.57.08

Authors

Krystian Jachimczak Uniwersytet Łódzki

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-6077.57.08

Keywords:

linguistic world image, profiling, comparative linguistics, Polish language, Russian language

Abstract

The aim of the study is to reconstruct the method of profiling the image of a human in the image of the world in the Polish and Russian language, based on selected lexicographic sources from the 1st half of the 20th century until the turn of the 20th and 21st century. The basis material is data drawn from dictionary entries of lexemes belonging to the word-formative nest człowiek, that is człowiek [a human, a man], człowieczeństwo [humanity], człowieczy [adj. sg. human], człowiecze [adj. pl. human or vocative case: Human!] and ludzie [humans, people], lud [people, folk], ludzki [adj. human, humane], ludzik [a little man, a figurine]. I also study their Russian equivalents: человек, человечность, человечный, человеческий, человечий, люди, людской. The research was conducted using the methodology of a linguistic image of the world. The collected material was ordered using facets. The main purpose of the study was to prove the thesis that although the Polish and Russian languages are close both genetically and geographically, significant differences in the conceptual sphere can be observed between them due to the different history. The result of the study is confirmation of the adopted thesis: there are significant differences between the profiling of the image of a human in the Polish and Russian language, as proven by the different hierarchy of the facets. In the Polish material, the most examples represent the facets: origin, axiological sphere, nature, activity, human as a species, whereas in the Russian material they are: professional relations, universal human relations, nature, axiological sphere, human as a species.

Downloads

Download data is not yet available.

References

Апресян Ю.Д. [Apresian J.D.], 1995, Образ человека по данным языка попытка системного описания, ”Вопросы языкознания” [Obraz czełowieka po dannym jazyka popytka sistiemnogo opisanija, ”Woprosy jazykoznanija”] 1, pp. 37–67.
Google Scholar

Bartmiński J., 1990, Punkt widzenia, perspektywa, językowy obraz świata, in: J. Bartmiński (ed.), Językowy obraz świata, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, pp. 109–127.
Google Scholar

Bartmiński J., 1993a, O profilowaniu pojęć w słowniku etnolingwistycznym, in: V.N. Toporov (ed.), Philologia Slavica. K 70 letiju akademika N.I. Tolstogo, Moscow: ”Nauka” edition, pp. 12–19.
Google Scholar

Bartmiński J., 1993b, O profilowaniu pojęć w słowniku etnolingwistycznym, in: J. Bartmiński (ed.), Profilowanie pojęć. Wybór prac, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, pp. 7–17.
Google Scholar

Bartmiński J., 1996, O ”Słowniku stereotypów i symboli ludowych”, in: I. Bartmińska, J. Bartmiński, S. Niebrzegowska (eds), Słownik stereotypów i symboli ludowych, vol. I, [part] 1, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, pp. 9–34.
Google Scholar

Bartmiński J., Chlebda W., 2008, Jak badać kulturowo-językowy obraz świata Słowian i ich sąsiadów?, ”Etnolingwistyka” 20, pp. 11–27.
Google Scholar

Bartmiński J., Niebrzegowska S., 1998, Profile a podmiotowa interpretacja świata, in: J. Bartmiński, R. Tokarski (eds), Profilowanie w języku i w tekście, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, pp. 211–224.
Google Scholar

Bartmiński J., Tokarski R., 1986, Językowy obraz świata a spójność tekstu, in: T. Dobrzyńska (ed.), Teoria tekstu. Zbiór studiów, Wrocław: Zakład Narodowy
Google Scholar

im. Ossolińskich, pp. 65–81.
Google Scholar

Grzegorczykowa R., 1990, Pojęcie językowego obrazu świata, in: J. Bartmiński (ed.), Językowy obraz świata, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, pp. 41–59.
Google Scholar

Grzegorczykowa R., 1993, POKORA, PYCHA i pojęcia pokrewne, in: J. Bartmiński, M. Mazurkiewicz-Brzozowska (eds), Nazwy wartości. Studia leksykalno-semantyczne, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, pp. 23–39.
Google Scholar

Grzegorczykowa R., 2015, Co to jest językowy obraz świata i dlaczego warto go badać?, ”Poradnik Językowy” 1, pp. 7–13.
Google Scholar

Langacker R., 1987, Foundations of Cognitive Grammar, vol. 1: Theoretical Prerequisites, Stanford.
Google Scholar

Langacker R., 1995, Wykłady z gramatyki kognitywnej, H. Kardela (ed.), Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Google Scholar

Łozowski P., 2018, Panchronia, czyli język jako symbol doświadczania, in: P. Stelmaszczyk (ed.), Metodologie językoznawstwa. Od diachronii do panchronii, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, pp. 165–176.
Google Scholar

Maćkiewicz J., 1999, Co to jest językowy obraz świata, ”Etnolingwistyka” 11, pp. 7–24.
Google Scholar

Niebrzegowska-Bartmińska S., 2015, O profilowaniu językowego obrazu świata, ”Poradnik Językowy” 1, pp. 30–44.
Google Scholar

Rak M., 2010, Czym nie jest językowy obraz świata?, in: R. Przybylska, J. Kąś, K. Sikora (eds), Symbolae grammaticae in honorem Boguslai Dunaj, Cracow: ”Biblioteka LingVariów”, t. 9, pp. 485–495.
Google Scholar

Wierzbicka A., 1991, Język i naród: polski los i rosyjska sud’ba, ”Teksty Drugie” 3 (9), pp. 5–20.
Google Scholar