Czy warto jeszcze badać polsko-łacińskie kontakty językowe? Historyczny przegląd i ocena badań polsko-łacińskich kontaktów językowych

Anna Lenartowicz-Zagrodna

doi:10.18778/0208-6077.48.09

Autor

Anna Lenartowicz-Zagrodna Uniwersytet Łódzki

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-6077.48.09

Słowa kluczowe:

polsko-łacińskie kontakty językowe, stań badań nad wpływem łaciny na polszczyznę

Abstrakt

The subject of observation was the state of research on Polish-Latin language contacts. The analysis was conducted from the chronological and thematic perspective. Primary objective was to identify thematic areas that require further investigation.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Augustyniak U., 2004, Polska i łacińska terminologia ustrojowa w publicystyce polityczne epoki Wazów, w: Łacina jako język elit, red. J. Axer, Warszawa, s. 33–72.
Google Scholar

Axer J., 1989, Problem kompozycji makaronicznej. Klasyczna tradycja literacka w tekście dwujęzycznym, w: Jan Kochanowski. 1584-1984. Epoka, twórczość, recepcja, red. J. Pelc, P. Buchwald-Pelcowa, B. Otwinowska, Lublin.
Google Scholar

Axer J., 2004, Łacina jako drugi język narodu szlacheckiego, w: Łacina jako język elit, red. J. Axer, Warszawa, s. 151–57.
Google Scholar

Axerowa A., 2004, Łacińskojęzyczne wtręty jako element struktury znaczeniowej tekstów staropolskich. Na przykładzie mowy podkanclerzego Hieronima Radziejowskiego wygłoszonej w senacie 10 XII 1650 r., „Pamiętnik Literacki” 95, z. 2, s. 157–165.
Google Scholar

Axerowa A., 2007, Niespodzianki dwujęzyczności szlacheckiej: [Jan Chryzostom] Pasek jako orator, „Pamiętnik Literacki”, z. 2, s. 207–218.
Google Scholar

Backvis C., 1975, Uwagi o dwujęzyczności łacińsko-polskiej w XVI wieku w Polsce, w: idem, Szkice o kulturze staropolskiej, Warszawa (pierwodruk 1958: Quelques remarques sur le bilinquisme latina polonais dans la Pologne du seizième siècle).
Google Scholar

Barański W., 1997, O łacińskich terminach gramatycznych, „Języki Obce w Szkole”, nr 2, s. 171–172.
Google Scholar

Belcarzowa E., 1995, Jak w XV wieku tłumaczono łacińskie kazania na język polski. Na przykładzie glos polskich w XV-wiecznych zbiorach kazań, w: Między oryginałem a przekładem, cz. 1: Czy istnieje teoria przekładu, red. J. Konieczna-Twardzikowa, U. Kropiwiec, Kraków, s. 165–173.
Google Scholar

Belcarzowa E., 1996, Warsztat tłumacza pierwszej polskiej drukowanej Biblii, w: Między oryginałem a przekładem, cz. 2, red. M. Filipowicz-Rudek, J. Konieczna-Twardzikowa, Kraków, s. 15–24.
Google Scholar

Bieńkowska D., 1992, Styl językowy przekładu Nowego Testamentu Jakuba Wujka (na materiale czterech ewangelii), Łódź, s. 190–192.
Google Scholar

Bizoń F., 1973, Dawne szukać ‚usiłować, próbować’ – latynizm czy galicyzm?, „Język Polski” 53, s. 258-268.
Google Scholar

Brajerski T. 1995, Ze składni tekstu makaronizowanego, w: idem, O języku polskim dawnym i dzisiejszym, Lublin, s. 237–240.
Google Scholar

Bukowski J., 1880, Porównanie języka łacińskiego i polskiego pod względem składni,
Google Scholar

Cimbaluk J., 1971, Rzeczowniki utworzone od form łacińskich liczby mnogiej w języku ukraińskim i polskim, „Meander”, z. 2, s. 91–95.
Google Scholar

Cytowska M., 1968, Od Aleksandra do Alwara: gramatyki łacińskie w Polsce w XVI w., Wrocław.
Google Scholar

Deptuchowa E., 1985, Odpowiedniki łacińskiego passivum w psałterzach staropolskich, Wrocław.
Google Scholar

Dubisz S., 2002, Rola łaciny w dziejach polskiej wspólnoty komunikatywnej, w: idem, Język — historia — kultura (wykłady, studia, analizy), t. 1, Warszawa, s. 213–237.
Google Scholar

Dubisz S., 2007, Wpływy łaciny na język polski, „Poradnik Językowy”, z. 5, s. 3–13.
Google Scholar

Dzikiewicz A., 1992, Wpływ łaciny na szyk zaimka się w psałterzach staropolskich i staroczeskich, w: Język a kultura, t. 7: Kontakty języka polskiego z innymi językami na tle kontaktów kulturowych, red. J. Maćkiewicz, J. Siatkowski, Wrocław, s. 17–24.
Google Scholar

Grybosiowa A., 2001, Rola języków uniwersalnych w polszczyźnie, „Prace Językoznawcze”, nr 26, s. 50–57.
Google Scholar

Handke K., 1992, Łacińska terminologia a polskie słownictwo botaniczne, w: Słowiańskoniesłowiańskie kontakty językowe, t. 13, red. J. Siatkowski, I. Doliński, Warszawa, s. 131–139.
Google Scholar

Kamińska M., Cybulski M., Kowalska D., 2000, Słownik polsko-łaciński do średniowiecznych psałterzy polskich. Wyrazy autosemantyczne, Łódź.
Google Scholar

Karwatowska M., 1989, Zapomniane latynizmy w lubelskim słownictwie prawniczym XVI-XVII w., „Poradnik Językowy”, z. 1, s. 55–60.
Google Scholar

Klemensiewicz Z., Pisarkowa K., Konieczna-Twardzikowa J. (oprac.), 1966, Zapomniane konstrukcje składni staropolskiej: wybór przykładów, Wrocław.
Google Scholar

Klich E., 1927, Polska terminologia chrześcijańska, Poznań.
Google Scholar

Kowalska D., 2003, Autorytet „Wulgaty” w pracy przekładowej pierwszego tłumacza „Psałterza floriańskiego”, w: Autorytety i normy, red. D. Kowalska, Łódź, s. 227–242.
Google Scholar

Kowalska D., Lenartowicz A., 2011, Wpływ łacińskich struktur gramatycznych na kształt stylistyczny „Psałterza Dawidowego” M. Reja, w: Naród. Religia. Język, red. A. Ceglińska, Łódź, s. 185–198.
Google Scholar

Krążyńska Z., 1978, Łacińskie passivum w Psałterzu floriańskim, w: Z polskich studiów slawistycznych, seria 5: Językoznawstwo, red. M. Basaj i in., Warszawa, s. 121–127.
Google Scholar

Kropaczek S., 1928, Zwrot „accusativus cum infinitivo” w języku polskim, „Prace Filologiczne”, s. 424–496.
Google Scholar

Kryński A., 1908, O wpływie języka łacińskiego na polski, „Sprawozdania Warszawskiego Towarzystwa Naukowego”, Warszawa, s. 1–6.
Google Scholar

Krzyżanowski J., 1960, U średniowiecznych źródeł przysłów polskich, „Pamiętnik Literacki”, z. 3, s. 69–90.
Google Scholar

Kucała M., 1974, Łacińska fleksja rzeczowników polskich w tekstach średniowiecznych, „Studia indoeuropejskie. Prace Komisji Językoznawstwa”, nr 37, Wrocław.
Google Scholar

Kuraszkiewicz W., 1992, Makaronizmy w Pamiętnikach J.Ch. Paska, w: Barok w polskiej kulturze, literaturze i języku, red. M. Stępień, S. Urbańczyk, Warszawa, s. 101–108.
Google Scholar

Kwapień E., 2004, Minister i magister, „Poradnik Językowy”, z. 6, s. 91–94.
Google Scholar

Kwilecka I., 2003, Studia nad staropolskimi przekładami Biblii, Poznań.
Google Scholar

Lenartowicz A., 2008, Tradycja i nowoczesność polszczyzny „Eklezjastesa” Hieronima z Wielunia (1522). Sposoby oddawania wybranych konstrukcji łacińskich, w: Tradycja a nowoczesność, red. E. Woźniak, Łódź, s. 73–88.
Google Scholar

Lenartowicz-Zagrodna A., 2014, Księga Syracha w przekładzie Piotra Poznańczyka. Język zabytku, Łódź.
Google Scholar

Lewaszkiewicz T., 1992, Rola przekładów Biblii w formowaniu języków literackich europejskiego kręgu kulturowego, w: Biblia a kultura Europy, red. M. Kamińska, E. Małek, Łódź, s. 232–248.
Google Scholar

Lewaszkiewicz T., Rzepka W.R., 1978, Uwagi o leksyce makaronicznej w tekstach polskich z XVII wieku, w: Z polskich studiów slawistycznych, seria 5: Językoznawstwo, red. M. Basaj i in., Warszawa, s. 271–277.
Google Scholar

Łuczak A., 1993, Łacińskie osobliwości leksykalne w obu wersjach łacińsko-polskiego „Słownika” Bartłomieja z Bydgoszczy, „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej” 30, s. 59–67.
Google Scholar

Łukaszewska-Haberkowa J., 2010, Nauczanie języka łacińskiego w szkołach jezuickich w XVI i XVII wieku, „Nasza Przeszłość” 113, s. 295–305.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.52204/np.2010.113.295-305

Malec M., 1993, Imiona genetycznie łacińskie w chrześcijańskiej antroponimii staropolskiej, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica” 27, s. 157–164.
Google Scholar

Masłowska E., 1986, Losy wybranych zapożyczeń łacińskich i francuskich w gwarowej i literackiej odmianie języka polskiego, w: Język i jego odmiany w aspekcie porównawczym, red. J. Majowa, Prace Slawistyczne, t. 53, Wrocław, s. 119–134.
Google Scholar

Mikołajczak A., 1999, Łacina w kulturze polskiej, Warszawa.
Google Scholar

Morawski J., 1931, Polono-Romanie. Sufiks grecko-łaciński -ista. Przyczynek do humanizmu języka polskiego, „Slavia Occidentalis” 10, s. 311-336.
Google Scholar

Moszyńska D., 1970, Rzeczowniki pochodzenia łacińskiego w „Statutach” Stanisława Sarnickiego, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu M. Kopernika” 38, s. 55–68.
Google Scholar

Moszyńska D., 1973, Rzeczowniki z formantem -(t)ura w staropolszczyźnie, „Acta Universitatis Nioclai Copernici” 10, s. 94–103.
Google Scholar

Moszyńska D., 1975, Morfologia zapożyczeń łacińskich i greckich w staropolszczyźnie, Wrocław.
Google Scholar

Moszyńska D., 1976, O dostosowywaniu łacińskich zapożyczeń na -um do wymogów fleksji polskiej w XVI wieku, „Studia Polonistyczne”, z. 3, s. 127–131.
Google Scholar

Mrukówna J., 1961, Łacińska ‘cleta’ i polska ‘kleta’. Przyczynek do historii polskiego słownictwa, „Język Polski” 41, s. 192–197.
Google Scholar

Nadolski B., 1952, Dookoła prac przekładowych w XVI wieku, „Pamiętnik Literacki”, z. 1–2, s. 475–487.
Google Scholar

Obara J., 1992, Siedemnastowieczne przekłady z łaciny jako źródła do badań nad genezą polskich złożeń (na podstawie dwu przekładów «Metamorfoz» Owidiusza), w: Odmiany polszczyzny XVII wieku, red. H. Wiśniewska, C. Kosyl, Lublin, s. 73–84.
Google Scholar

Pawelec R., 2006, Myślą rzeczy rozbieranie, „Poradnik Językowy”, z. 10, s. 95–102.
Google Scholar

Pisarkowa K., 1984, Historia polskiej składni, Wrocław.
Google Scholar

Ptaszek I., 1997, Wpływ łaciny na język polski: podobieństwa w zakresie składni, „Biuletyn Glottodydaktyczny”, z. 3, s. 67–82.
Google Scholar

Reczek J., 1991, Zjawisko relatynizacji niektórych zapożyczeń polskich, „Język Polski” 54, s. 363–367.
Google Scholar

Rolska M., 1993, Elementy łacińskie w stylu urzędowo-kancelaryjnym XVIII w. (na przykładzie Księgi miejskiej Częstochowy z lat 1759–1765), „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej” 30, s. 69–90.
Google Scholar

Rybicka-Nowacka H., 1968, Zapożyczenia z łaciny w języku polskim XVII wieku, „Polonistyka”, z. 3, s. 17–25.
Google Scholar

Rybicka-Nowacka H., 1969, Z dziejów wpływu łaciny na kształtowanie się polskiego języka literackiego. Zapożyczenia siedemnastowieczne, „Prace Filologiczne” 9, s. 205–211.
Google Scholar

Rybicka-Nowacka H., 1970, Wyrazy pochodzenia łacińskiego w „Compendiosa linguae Poloniae institutio” Jana Karola Wojny, „Prace Filologiczne” 20, s. 357–369.
Google Scholar

Rybicka-Nowacka H., 1972, Charakterystyka latynizmów w relacjach pamiętnikarskich pierwszej i drugiej połowy siedemnastego wieku, „Prace Filologiczne” 22, s. 367–385.
Google Scholar

Rybicka-Nowacka H., 1973, Rzeczowniki zapożyczone z łaciny w języku polskim XVII wieku (na materiale literatury pamiętnikarskiej), Wrocław.
Google Scholar

Rybicka-Nowacka H., 1974, Latynizmy siedemnastowieczne na tle zapożyczeń wcześniejszych, „Prace Filologiczne” 24, s. 233–238.
Google Scholar

Rzetelska-Feleszko E., 2000, Polska kultura językowa pod szczególnie silnym wpływem łaciny, w: Inspiracje chrześcijańskie w kulturze Europy, red. E. Woźniak, cz. 1, Łódź, s. 91–100.
Google Scholar

Safarewicz J., 1953, O pisowni terminów gramatycznych pochodzenia łacińskiego, „Język Polski” 33, s. 54–57.
Google Scholar

Safarewicz J., 1969, Łacińskie imiona osobowe na -ius w polszczyźnie, „Język Polski” 49, s. 57–61.
Google Scholar

Safarewicz J., 1972, Wpływ łaciński na system gramatyczny polszczyzny, w: Symbolae Polonicae in honorem Stanislai Jodłowski, Wrocław, s. 145–150.
Google Scholar

Siatkowska E., 1989, Historia wpływów łacińskich w językach zachodniosłowiańskich, „Poradnik Językowy”, z. 4, s. 229–239.
Google Scholar

Siatkowska E., 1992a, Rola wpływów obcych w rozwoju języka na przykładzie wpływu łaciny na język czeski i polski, w: Słowiańskie pogranicze językowe, red. K. Handke, Warszawa 1992, s. 141–145.
Google Scholar

Siatkowska E., 1992b, Socjolingwistyczne uwarunkowania wpływu języka łacińskiego, niemieckiego i francuskiego na języki zachodniosłowiańskie (zarys problematyki), w: Słowiańskoniesłowiańskie kontakty językowe, t. 13, red. J. Siatkowski, I. Doliński, Warszawa, s. 141–151.
Google Scholar

Sieradzki A., 2003, Zapożyczenia łacińskie w Kronikach benedyktynek poznańskich, „Poznańskie Spotkania Językoznawcze” 11, s. 117–130.
Google Scholar

Skwarczyńska S., 1937, Estetyka makaronizmu (próba postawienia zagadnienia), w: Prace ofiarowane prof. Kazimierzowi Wóycickiemu, Lwów, s. 337–370.
Google Scholar

Sobczykowa J., 2007, Łacina w oczach dawnych Polaków, „Przegląd Humanistyczny” 51, nr 1, s. 105–115.
Google Scholar

Staszewska Z., 1978, O rodzaju gramatycznym rzeczowników zapożyczonych z języków klasycznych, „Rozprawy Łódzkiej Komisji Językowej” 24, s. 107–129.
Google Scholar

Stępniewska A., 1994, Latynizmy w polskim przekładzie „Historii Aleksandra Wielkiego”, „Vox Patrum” 19, s. 835–848.
Google Scholar

Stolz S., 1996, Imiona pochodzenia łacińskiego, „Języki Obce w Szkole”, nr 1, s. 76–80.
Google Scholar

Szczepankowska I., 2006, Rola łaciny w kształtowaniu terminologii prawa polskiego w okresie od XVI do XVIII wieku, w: Język w urzędach i w sądach, red. M.T. Lizisowa, Kraków, s. 75–89.
Google Scholar

Szlifersztejnowa S., 1960, Przymiotniki dzierżawcze w języku polskim, Wrocław.
Google Scholar

Trypućko J., 1974, Łacińska końcówka w polskim systemie fleksyjnym. Przyczynek do zagadnienia interferencji językowej, Uppsala.
Google Scholar

Tutak K., 2012, O sposobach zapisywania wyrazów zapożyczonych w drukach XVI i XVII wieku — na przykładzie rzeczowników ‘kwestia’ i ‘dyskurs’, „LingVaria” VII, z. 2, s. 77–87.
Google Scholar

Twardzikowie J. i W., 1976, Łaciński ablativus absolutus w polskich XV-wiecznych przekładach Biblii, w: Studia z polskiej składni historycznej, cz. I, „Prace IJP PAN”, nr 17, Wrocław, s. 41–69.
Google Scholar

Urban W., 1996, Znajomość łaciny w Małopolsce drugiej połowy XVI wieku, „Przegląd Humanistyczny”, nr 1, s. 97–110.
Google Scholar

Urban W., 2000, Popularność łaciny w Małopolsce w XVIII w., „Teki Krakowskie” 12, s. 155–161.
Google Scholar

Varnai D., 2003, Łacina a języki narodowe w Polsce i na Węgrzech w dobie renesansu, „Studia Russica”, nr 20, s. 462–468.
Google Scholar

Walczak B., 1993, Nazwy geograficzne pochodzenia łacińskiego i romańskiego na obszarze Polski, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica” 27, s. 325–333.
Google Scholar

Weyssenhoff-Brożkowa K., 1960, O wpływie substratu języka polskiego na łacinę używaną w Polsce średniowiecznej, „Pamiętnik Literacki”, z. 3, s. 91–105.
Google Scholar

Weyssenhoff-Brożkowa K., 1991, Wpływ polszczyzny na łacinę średniowieczną w Polsce, Kraków.
Google Scholar

Weyssenhoff-Brożkowa K., 1997, Frazeologia staropolska w szacie łacińskiej, „Polonica” 18, s. 175–182.
Google Scholar

Wichowa M., 2003, Benedykt Chmielowski – „wielki lingwista”, biegły znawca i obrońca łaciny ( w świetle „Nowych Aten”), „Napis” 9, s. 121–132.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18318/napis.2003.1.7

Zarębski R., 2012, Rzeczownikowe prefiksy obcego pochodzenia w historii języka polskiego, Łódź.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/7525-708-3

Zieniukowa J., 1964, Udział łaciny w listach polskich Jana Jabłonowskiego, „ Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego” 10, s. 76–83.
Google Scholar

Zierhoffer K., Zierhofferowa Z., 1997, Wyrazy pochodzenia łacińskiego i grecko-łacińskiego na -um, -ium, -eum, w polszczyźnie i innych językach słowiańskich, „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” 24, t. 4 s. 46–58.
Google Scholar

Zierhofferowa Z., Zierhoffer K., 1988, Z zagadnień wpływu łaciny na nazewnictwo obce w języku polskim, w: Z polskich studiów slawistycznych, seria 7: Językoznawstwo, red. J. Basar, Warszawa, s. 509-516.
Google Scholar

Zwoliński P., 1948, Pol. Pabir – łac. Faber (przyczynek do fonetyki zapożyczeń łacińskich w średniowiecznej polszczyźnie, „Slavia Occidentalis” 19, s. 379–388.
Google Scholar