„Niedaleka Ukraina…” Choronimy związane z Ukrainą w polskiej frazeologii

Agnieszka Piela

doi:10.18778/0208-6077.57.06

Autor

Agnieszka Piela Uniwersytet Śląski w Katowicach https://orcid.org/0000-0003-2115-7456

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-6077.57.06

Słowa kluczowe:

polszczyzna historyczna i współczesna, frazeologia, onomastyka, choronim, polsko-ukraińskie kontakty językowe

Abstrakt

Przedmiotem opisu w artykule są związki wyrazowe (frazeologizmy, przysłowia) mieszczące w swoim składzie leksykalny komponent choronimiczny dotyczący Ukrainy, np.: niedaleka Ukraina, Na Ukrainie niejeden ginie, jak na Pobereżu, Na Podolu pszenica bez kąkolu. Celem rozważań jest ogląd zapomnianych i występujących we współczesnej polszczyźnie jednostek frazeologicznych, w których zapisane zostały informacje o wielowiekowych polsko-ukraińskich kontaktach językowych. Prezentowany w tekście materiał stanowi dowód, że frazeologia onomastyczna stanowi cenne źródło wiedzy o kulturze i dziejach naszego narodu.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Ananjewa N., 2006, Proprialny składnik frazeologizmów jako fenomen lingwokulturowy, in: M. Czermińska, K. Meller, P. Fliciński (eds), Literatura, kultura i język polski w kontekstach i kontaktach światowych, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, pp. 741–746.
Google Scholar

Bystroń J., 1933, Przysłowia polskie, Krakow: Polska Akademia Umiejętności.
Google Scholar

Dzięgiel E., 2003, Polszczyzna na Ukrainie. Sytuacja językowa w wybranych wsiach chłopskich i szlacheckich, Warsaw: Wydawnictwo Naukowe Semper.
Google Scholar

Encyklopedia PWN, https://encyklopedia.pwn.pl/ (access: 27.05.2022).
Google Scholar

Eryka Lassoty i Wilhelma Beauplana opisy Ukrainy, translated by Z. Stasiewska, S. Meller, editing, introduction and commentary by Z. Wójcik, Warsaw 1972, https://diasporiana.org.ua/wp-content/uploads/books/22912/file.pdf (access: 22.05.2022).
Google Scholar

Gajda S., 2004, Narodowokulturowy składnik znaczenia nazw własnych w aspekcie edukacyjnym, in: R. Mrózek (ed.), Nazwy własne w języku, kulturze i komunikacji społecznej, Katowice: Publishing house of the Silesian University, pp. 21–28.
Google Scholar

Gierowski J.A., 1989, Historia Polski 1505–1764, Warsaw: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar

Jaracz M., 2003a, Stereotyp onimiczny w przysłowiach polskich, in: M. Białoskórska, A. Belchnerowska (eds), Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny, vol. 2, Szczecin, pp. 113–123.
Google Scholar

Jaracz M., 2003b, O nazewnictwie geograficznym we frazeologii (na podstawie Nowej księgi przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich pod red. Juliana Krzyżanowskiego). Rekonesans badawczy, in: M. Biolik (ed.), Metodologia badań onomastycznych, Olsztyn: Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego, pp. 447–456.
Google Scholar

Jędrzejko E., 2002, Obrazki z dziejów Polski – czyli jeszcze o historyczno-kulturowym aspekcie frazeologii i paremiologii, in: A.M. Lewicki (ed.), Problemy frazeologii europejskiej V, Lublin: Norbertinum, pp. 61–78.
Google Scholar

Kleszczowa K., 2010, Rola słowotwórstwa w przejmowaniu i stabilizacji pożyczek (na przykładzie polskich ukrainizmów), in: Н.Ф. Клименко, Є.А. Карпіловської (peд.), Відображення історії та культури народу в слово-творенні, Kиїв: Bидaвничий Дим Дмитpa бypaгo [N.F. Klymenko, Ye.A. Karpilovskoi (ped.), Vidobrazhennia istorii ta kultury narodu v slovo-tvorenni, Kyiv: Bydavnychyi Dym Dmytpa bypaho], pp. 110–119.
Google Scholar

Kłosińska K., 2016, Skąd się biorą frazeologizmy? Źródła frazeologizmów i mechanizmy frazeotwórcze, in: G. Dziamska-Lenart, J. Liberek (eds), Perspektywy współczesnej frazeologii polskiej. Geneza dawnych i nowych frazeologizmów polskich, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, pp. 19–53.
Google Scholar

Konopczyński W., 1936, Dzieje Polski nowożytnej (1506–1648), vol. 1, Warsaw–Krakow–Lodz–Poznań–Vilnius–Zakopane: skład główny u Gebethnera i Wolffa, http://bibliotekacyfrowa.eu/dlibra/doccontent?id=53272 (access: 27.05.2022).
Google Scholar

Kurzowa Z., 2007, Ze studiów nad polszczyzną kresową. Wybór prac, Krakow: Universitas.
Google Scholar

Malinowski M., 2015, Ruski miesiąc, https://obcyjezykpolski.pl/ruski-miesiac/ (access: 20.05.2022).
Google Scholar

Michnik H., Mosler L., 1961, Historia Polski do roku 1795, Warsaw: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
Google Scholar

Mrózek R., 1994, Frazemy z etnonimami i choronimami w świetle kulturowej teorii języka, ”Opera Slavica” 4, pp. 35–40.
Google Scholar

Nowakowska A., 2010, Frazeologia a onomastyka, czyli frazeologia nazwoznawcza i onomastyka frazeologiczna, in: R. Łobodzińska (ed.), Nazwy własne a społeczeństwo, vol. 1, Łask: Oficyna Wydawnicza Leksem, pp. 97–106.
Google Scholar

Nowakowska A., Tomczak L., 2006, Jak daleko z Kołomyi do Grójca? Nazwy miejscowe w polskiej frazeologii, in: Z. Abramowicz, E. Bogdanowicz (eds), Onimizacja i apelatywizacja, Białystok: Publishing house of the University of Białystok, pp. 553–561.
Google Scholar

Pluskota T., 2019, Słownik nazw miejscowych i ich wariantów od XVI do XVIII wieku. Województwo bełskie, ruskie, wołyńskie, podolskie i bracławskie, Bydgoszcz: Publishing House of the Casimir the Great University.
Google Scholar

Przezdziecki A., 1841, Podole, Wołyń, Ukraina. Obrazy miejsc i czasów, vol. 2, Vilnius, published by Teofil Glücksberg, https://books.google.pl/books?id=G11DAQAAMAAJ&pg=PA6&lpg=PA6&dq=bracia+raciborowscy+na+podolu&source=bl&ots=6w2aQUKlib&sig=ACfU3U3AVzMGiO6BM7KD6y_EcUfVEd7fFA&hl=pl&sa=X&ved=2ahUKEwjg-77-0PP3AhXho4sKHWiIAVMQ6AF6BAgTEAM#v=onepage&q=bracia%20raciborowscy%20na%20podolu&f=false (access: 20.05.2022).
Google Scholar

Rieger J., 2001, Język polski na Wschodzie, in: J. Bartmiński (ed.), Współczesny język polski, Lublin: Maria Curie-Skłodowska University, pp. 575–590.
Google Scholar

Rieger J., Siatkowski J., 2001, Kontakty polszczyzny z językami słowiańskimi, in: J. Bartmiński (ed.), Współczesny język polski, Lublin: Maria Curie-Skłodowska University, pp. 541–553.
Google Scholar

Rysiński S., 1618, Proverbiorvm Polonicorvm A Solomone Rysinio Collectorvm Centvriae Decem Et Octo, Lubcz: Kmita, Piotr Blastus, https://www.dbc.wroc.pl/dlibra/publication/26159/edition/23658 (access: 20.05.2022).
Google Scholar

Serczyk W.A., 2008a, Na dalekiej Ukrainie. Dzieje Kozaczyzny do 1648 roku, Krakow: Wydawnictwo Avalon.
Google Scholar

Serczyk W.A., 2008b, Wołyń – obrazy z przeszłości, ”Niepodległość i Pamięć” 27, pp. 7–30.
Google Scholar

Skorupka S., 1969, Podstawy klasyfikacji jednostek frazeologicznych, ”Prace Filologiczne” 19, pp. 219–226.
Google Scholar

Skorupka S., 1985, Przysłowia a wyrażenia i zwroty przysłowiowe, ”Prace Filologiczne” 32, pp. 359–364.
Google Scholar

Szczerbowska-Kopacz J., 2011, Klasyfikacja, znaczenie oraz pochodzenie nazw geograficznych w Polsce, ”Językoznawstwo. Współczesne badania, problemy i analizy językoznawcze” 1, pp. 177–184.
Google Scholar

Szerszunowicz J., Vidović Bolt I., 2014, Kulturowe znaczenie komponentu frazeologizmu a jego międzyjęzykowa ekwiwalencja, ”Białostockie Archiwum Językowe” 14, pp. 195–216.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.15290/baj.2014.14.12

Szymon Starowolski: Polska albo opisanie położenia Królestwa Polskiego, translation from Latin, editing and commentaries by Antoni Piskadło, Gdańsk 2000: Wydawnictwo Literackie (original title: Simonis Starovolsci Polonia sive status Regni Poloniae descriptio, Cologne 1632), http://biblioteka.kijowski.pl/starowolski%20szymon/polskaalboopisa.pdf (access: 25.05.2022).
Google Scholar

Treder J., 1988, Nazwy własne we frazeologii zachodniosłowiańskiej, ”Gdańskie Studia Językoznawcze” 4, pp. 131–159.
Google Scholar

Walczak B., 2004, Dzieje języka a nazwy własne, in: R. Mrózek (ed.), Nazwy własne w języku, kulturze i komunikacji społecznej, Katowice: Publishing house of the Silesian University, pp. 29–45.
Google Scholar

Weryha-Darowski A., 1874, Przysłowia polskie odnoszące się do nazwisk szlacheckich i miejscowości, Poznań: published by Księgarnia J.K. Żupańskiego, https://polona.pl (access: 10.04.2022).
Google Scholar

Wójcicki K.W., 1830, Przysłowia narodowe. Z wyjaśnieniem źródła początku, oraz sposobu ich użycia. Okazuiące charakter, zwyczaie, i obyczaie, przesądy, starożytności, i wspomnienia oyczyste, vol. 2, Warszawa: published by Hugues et Kermen, https://polona.pl (access: 23.05.2022).
Google Scholar

Wójcicki K.W., 1837, Klechdy. Starożytne podania i powieści ludu polskiego i Rusi, vol. 1, Warsaw: Piotr Barycki Printing House, https://books.google.pl/books?redir_esc=y&hl=pl&id=UMcaAAAAYAAJ&q=ukrainy#v=snippet&q=ukrainy&f=false (access: 27.05.2022).
Google Scholar

Wójcicki K.W., 1842, Zmarłe przysłowia, Warsaw, https://polona.pl (access: 20.05.2022).
Google Scholar

Wyrozumski J., 1989, Historia Polski do roku 1505, Warsaw: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar

Wysoczański W., 2006, Nazwy własne w porównaniach. Studium konfrontatywne frazeologii i paremii wybranych języków (I), ”Rozprawy Komisji Językowej WTN” 32, pp. 67–95.
Google Scholar

Zaręba L., 1996, Frazeologia toponomastyczna związana z kulturą i tradycją narodową (polsko-francuskie i francusko-polskie studium porównawcze), ”Poradnik Językowy” 2, pp. 40–49.
Google Scholar