Zanieczyszczenie powietrza pyłami i umieralność w wybranych miastach Polski
DOI:
https://doi.org/10.18778/2543-9421.09.01Słowa kluczowe:
zanieczyszczenie powietrza, umieralność, korelacja rho Spearmana, miastaAbstrakt
Zanieczyszczenia powietrza pochodzą w znaczącej części ze źródeł antropogenicznych (tzw. niska emisja), a ośrodki miejskie są podstawowym źródłem emisji tych zanieczyszczeń. Zanieczyszczenie powietrza ma potwierdzony w badaniach negatywny wpływ na zdrowie i jest powodem kilkudziesięciu tysięcy zgonów rocznie w Polsce. Celem badania jest ocena współwystępowania zanieczyszczenia powietrza pyłami i umieralności w wybranych miastach w Polsce w latach 2010–2022. Szukano odpowiedzi na pytanie badawcze: jaki charakter ma związek zanieczyszczenia pyłami z umieralnością powodowaną chorobami układu krążenia, oddechowego i nowotworami w miastach w Polsce? Przeprowadzono analizę współczynnika korelacji rho Spearmana z uwzględnieniem opóźnień w czasie między zmiennymi charakteryzującymi zanieczyszczenie pyłami (stężenie pyłów PM2,5, PM10 i liczba dni przekroczenia normy pyłów PM10) a umieralnością (współczynnik zgonów z powodu chorób układu krążenia, oddechowego i nowotworów). Uzyskane wyniki potwierdzają negatywny związek zanieczyszczenia powietrza i zdrowia mieszkańców obszarów miejskich w Polsce.
Bibliografia
Adamkiewicz, Ł., Matyasik, N. (2019). Smog w Polsce i jego konsekwencje. Polski Instytut Ekonomiczny. https://pie.net.pl/wp-content/uploads/2020/03/PIE-WP_5-2019.pdf
Google Scholar
Amann, M. (red.). (2013, marzec). Policy scenarios for the revision of the Thematic Strategy on Air Pollution (TSAP Report #10, wersja 1.2). International Institute for Applied System Analysis IIASA. https://pure.iiasa.ac.at/id/eprint/10615/1/XO-13-057.pdf
Google Scholar
Badyda, A., Grellier, J., Dąbrowiecki, P. (2016). Ocena obciążenia wybranymi chorobami układu oddechowego i układu sercowo-naczyniowego z powodu zanieczyszczeń powietrza w 11 polskich aglomeracjach. Lekarz Wojskowy, 94(1), 32–38.
Google Scholar
Bebkiewicz, K., Bździuch, P., Chłopek, Z., Grzelak, P., Kamola, E., Kargulewicz, I., Olecka, A., Rutkowski, J., Skośkiewicz, J., Szczepański, K., Walczak, J., Walęzak, M., Waśniewska, S., Zakrzewska, D., Żaczek, M. (2024). Krajowy bilans emisji SO2, NOx, CO, NH3, NMLZO, pyłów, metali ciężkich i TZO za lata 1990–2022. Raport syntetyczny. Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami. https://www.kobize.pl/uploads/materialy/materialy_do_pobrania/krajowa_inwentaryzacja_emisji/Bilans_emisji_raport_syntetyczny_2022.pdf
Google Scholar
Cembrzyńska, J., Krakowiak, E., Brewczyński, P.Z. (2012). Zanieczyszczenie powietrza pyłem zawieszonym PM10 oraz PM2,5 w warunkach silnej antropopresji na przykładzie miasta Sosnowiec. Medycyna Środowiskowa – Environmental Medicine, 15(4), 31–38. https://www.environmed.pl/pdf-114088-43609?filename=Zanieczyszczenie.pdf
Google Scholar
Dziubanek, G., Marchwińska-Wyrwał, E., Piekut, A., Rusin, M., Hajok, I. (2014). Zanieczyszczenia powietrza jako istotny modyfikowalny czynnik ryzyka zdrowotnego. Hygeia Public Health, 49(1), 75–80. http://www.h-ph.pl/pdf/hyg-2014/hyg-2014-1-075.pdf
Google Scholar
European Commission. (2022). Special Eurobarometer 468: Attitudes of European citizens towards the environment. https://data.europa.eu/euodp/en/data/dataset/S2156_88_1_468_ENG
Google Scholar
European Environment Agency. (2023). Air quality in Europe 2022: Health impacts of air pollution in Europe, 2022. https://www.eea.europa.eu/publications/air-quality-in-europe-2022/health-impacts-of-air-pollution
Google Scholar
Filleul, L., Rondeau, V., Vandentorren, S., Le Moual, N., Cantagrel, A., Annesi-Maesano, I., Charpin, D., Declercq, C., Neukirch, F., Paris, C., Vervloet, D., Brochard, P., Tessier, J.-F., Kauffmann, F., Baldi, I. (2005). Twenty five year mortality and air pollution: Results from the French PAARC survey. Occupational and Environmental Medicine, 62(7), 453–460. https://doi.org/10.1136/oem.2004.014746
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1136/oem.2004.014746
Gładka, A., Zatoński, W. (2016). Wpływ zanieczyszczenia powietrza na choroby układu oddechowego. Kosmos. Problemy Nauk Biologicznych, 65(4), 573–582. https://kosmos.ptpk.org/index.php/Kosmos/article/view/1645/1623
Google Scholar
Główny Inspektorat Ochrony Środowiska. (2024). Bank danych pomiarowych. https://powietrze.gios.gov.pl/pjp/archives
Google Scholar
Główny Urząd Statystyczny. (2024). Bank Danych Lokalnych. https://bdl.stat.gov.pl/BDL/start
Google Scholar
Góra, D. (2019). Analiza wybranych zanieczyszczeń powietrza w 2018 r. na terenie Bielska-Białej. Badania Fizjograficzne. Seria A – Geografia Fizyczna, 10(A70), 21–37. https://doi.org/10.14746/bfg.2019.10.2
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.14746/bfg.2019.10.2
Góra, D. (2020). Stan zanieczyszczenia powietrza w 2017 roku w województwie śląskim oraz jego wpływ na zdrowie człowieka. Annales Universitatis Paedagogicae. Cracoviensis Studia Geographica, 15, 150–164. https://doi.org/10.24917/20845456.15.10
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.24917/20845456.15.10
Harmata, W., Kamionek, D. (2021). Ochrona dróg oddechowych – nowe wyzwania. Biuletyn Wojskowej Akademii Technicznej, 70(1), 125–147. https://doi.org/10.5604/01.3001.0015.6963
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.5604/01.3001.0015.6963
Jędrak, J., Konduracka, E., Badyda, A., Dąbrowiecki, P. (2021). Wpływ zanieczyszczenia powietrza na zdrowie (wyd. 2). Krakowski Alarm Smogowy.
Google Scholar
Karaczun, Z.M., Michalak, W. (2019). Wpływ zmiany klimatu i zanieczyszczenia powietrza na zdrowie mieszkańców Warszawy. Koalicja Klimatyczna.
Google Scholar
Kowalska, M., Kocot, K. (2016). Krótkoterminowe narażenie na drobny pył zawieszony w powietrzu (PM2,5 i PM10) a ryzyko zaburzeń rytmu serca i udarów mózgu. Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, 70, 1017–1025. https://phmd.hirszfeld.pl/wp-content/uploads/2023/06/1220389.pdf
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.5604/17322693.1220389
Kowalska, M., Kowalski, M. (2014). Podręcznik nauczyciela. T. 2: Wpływ zanieczyszczeń powietrza na zdrowie. Główny Instytut Górnictwa.
Google Scholar
Krzeszowiak, J., Pawlas, K. (2018). Pył zawieszony (PM2,5 oraz PM10), właściwości oraz znaczenie epidemiologiczne ekspozycji krótko- i długookresowej dla chorób układu oddechowego oraz krążenia. Medycyna Środowiskowa – Environmental Medicine, 21(2), 7–13. https://www.environmed.pl/pdf-112798-42572?filename=Pyl%20zawieszony%20_PM2_5.pdf
Google Scholar
Kuchcik, M., Milewski, P. (2018). Zanieczyszczenie powietrza w Polsce – stan, przyczyny i skutki. Studia Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN, 182(2), https://journals.pan.pl/dlibra/publication/123414/edition/107643/content
Google Scholar
Marchwińska-Wyrwał, E., Hajok, I., Rogala, D., Spychała, A., Mucha, N., Jastrzębski, T. (2020). Środowiskowe czynniki ryzyka zdrowotnego istotną przyczyną nierówności w zdrowiu mieszkańców województwa śląskiego. W: E. Marchwińska-Wyrwał i G. Dziubanek (red.), Środowiskowe czynniki ryzyka zdrowotnego (s. 9–27). Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach; Polska Platforma Medyczna. https://ppm.edu.pl/info/article/SUMa888c385f351496c92b08a5fd2d53f2f/
Google Scholar
Milojevic, A., Wilkinson, P., Armstrong, B., Bhaskaran, K., Smeeth, L., Hajat, S. (2014). Short-term effects of air pollution on a range of cardiovascular events in England and Wales: Case-crossover analysis of the MINAP database, hospital admissions and mortality. Heart, 100(14), 1093–1098. https://doi.org/10.1136/heartjnl-2013-304963
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1136/heartjnl-2013-304963
Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej. (1996). Narodowy Program Zdrowia na lata 1996–2005.
Google Scholar
Ośrodek Informacji ONZ w Warszawie – UNIC Warsaw. (2016). Cele zrównoważonego rozwoju. https://www.un.org.pl/
Google Scholar
Rabczenko, D., Wojtyniak, B., Wysocki, M., Goryński, P. (2005). Krótkookresowy wpływ zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego dwutlenkiem siarki, pyłami zawieszonymi i dwutlenkiem azotu na umieralność mieszkańców miast w Polsce. Przegląd Epidemiologiczny, 59(4), 969–979. https://www.przeglepidemiol.pzh.gov.pl/pdf-179360-99953?filename=Krotkookresowy%20wplyw.pdf
Google Scholar
Samoli, E., Touloumi, G., Zanobetti, A., Le Tertre, A., Schindler, Chr., Atkinson, R., Vonk, J., Rossi, G., Saez, M., Rabczenko, D., Schwartz, J., Katsouyanni, K. (2003). Investigating the dose-response relation between air pollution and total mortality in the APHEA-2 multicity project. Occupational and Environmental Medicine, 60(12), 977–982. https://doi.org/10.1136/oem.60.12.977
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1136/oem.60.12.977
Simkhovich, B.Z., Kleinman, M.T., Kloner, R.A. (2008). Air pollution and cardiovascular injury: Epidemiology, toxicology, and mechanisms. Journal of the American College of Cardiology, 52(9), 719–726. https://doi.org/10.1016/j.jacc.2008.05.029
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1016/j.jacc.2008.05.029
Stryjek, J. (2021). Zanieczyszczenie powietrza jako zagrożenie bezpieczeństwa zdrowotnego w Polsce – w świetle teorii sekurytyzacji. Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej, 19(1), 159–176. https://doi.org/10.36874/RIESW.2021.1.9
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.36874/RIESW.2021.1.9
World Health Organization. (2006, 12 sierpnia). Air quality guidelines global update 2005. https://www.who.int/publications/i/item/WHO-SDE-PHE-OEH-06.02
Google Scholar
Wysocki, M.J., Miller, M. (2003). Paradygmat Lalonde’a, światowa organizacja zdrowia i nowe zdrowie publiczne. Przegląd Epidemiologiczny, 57(3), 505–512. https://www.przeglepidemiol.pzh.gov.pl/pdf-179116-99718?filename=Lalonde_039_s%20paradigm_.pdf
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
