Opiekunka dyktatora. Losy Heleny Kirkorowej (1828–1900) w Powstaniu Styczniowym i na zesłaniu syberyjskim

Emil Noiński

doi:10.18778/2080-8313.17.05

Authors

Emil Noiński Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku

DOI:

https://doi.org/10.18778/2080-8313.17.05

Keywords:

Helena Kirkorowa, actress, January Uprising, Siberian exile

Abstract

Helena from Majewski Kirkorowa was an actress of the Vilnius and Krakow scene. She started her career in Vilnius. After marrying Adam Honory Kirkor, archaeologist, publisher, publicist, editor and theater critic, she got involved in an affair with the poet Ludwik Kondratowicz (Władysław Syrokomla). After parting with her husband, she came to Krakow, where she performed in the theater of Juliusz Pfeifra. Then she came to Warsaw. She was quickly involved in conspiracy. There was a courier of the National Government, transporting messages and commands across the border. Romuald Traugutt, the last dictator of the January Uprising, was arrested in her apartment at Smolna Street in Warsaw. She was soon imprisoned and Kirkorowa. The court sentenced her to settle in Siberia with the deprivation of all rights, which soon turned into eight years of hard work. In August 1864, Kirkorowa was deported to Siberia. During the exile, she married Antoni Pióro. After returning from exile, she lived in Vitebsk, where she died on January 5, 1900.

References

Akta Stanu Cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej w Białej, sygn. 5. [Archiwum Państwowe w Piotrkowie Trybunalskim. Oddział w Tomaszowie Mazowieckim].
Google Scholar

E. Deryng, Z pamiętników aktora wileńskiego, rkps akc. 7882. [Biblioteka Narodowa w Warszawie].
Google Scholar

Koźmian A. E., Listy, t. 3, Lwów 1894.
Google Scholar

Moraczewska B., Dziennik, Poznań 1911.
Google Scholar

Proces Romualda Traugutta i członków Rządu Narodowego. Akta Audytoriatu Polowego z lat 1863/1864, t. 1–3, pod red. E. Halicza, Warszawa 1960.
Google Scholar

Berg M., Zapiski o powstaniu polskim 1863 i 1864 roku i poprzedzającej powstanie epoce demonstracji od 1856 r., t. 3, Kraków 1899.
Google Scholar

Caban W., Michalska-Bracha L., Kobiety powstania styczniowego na Syberii. Zesłanki do Usola i Kunguru, [w:] Postawy i aktywność kobiet w czasie powstania styczniowego 1863–1864 (na tle polskich konspiracji i działalności powstańczej doby zaborowej), pod red. T. Kulak, J. Dufrat, M. Piotrowskiej-Marchewy, Wrocław 2013.
Google Scholar

Dubiecki M., Romuald Traugutt i jego dyktatura podczas powstania styczniowego 1863–1864, Kijów 1911.
Google Scholar

Kirkor S., Na Syberii. Dalszy przyczynek do historii życia Heleny Kirkorowej, „Wiadomości” 1965, nr 51–52.
Google Scholar

Kirkor S., Od Syrokomli do Traugutta. Tragiczna dola Heleny Kirkorowej, „Wiadomości” 1962, nr 51–52.
Google Scholar

Puchalska J., Kobiety, które zmieniły świat, Warszawa 2016.
Google Scholar

Ramotowska F., Kirkorowa 2. v. Piórowa z Majewskich Petronela Helena, działaczka powstania 1863 r., [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 12, Wrocław–Kraków–Warszawa 1966–1967.
Google Scholar

Śliwowska W., Syberia w życiu i pamięci Gieysztorów – zesłańców postyczniowych. Wilno–Sybir–Wiatka– Warszawa, Warszawa 2000.
Google Scholar

Wilski Z., Polskie szkolnictwo teatralne 1811–1944, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1978.
Google Scholar

Witkowski M., Syrokomli wycieczka po swojszczyźnie, [w:] Literackie przystanki nad Wartą, pod red. Z. Szweykowskiego, Poznań 1962.
Google Scholar