Oporowski epizod powstańczy 1863 roku w relacji Kazimierza Jana Franciszka Staszewskiego

Adrianna Czekalska

doi:10.18778/2080-8313.26.09

Autor

Adrianna Czekalska Szkoła Doktorska Nauk Humanistycznych Uniwersytetu Łódzkiego https://orcid.org/0000-0001-7076-0169

DOI:

https://doi.org/10.18778/2080-8313.26.09

Słowa kluczowe:

powstanie styczniowe, powiat kutnowski, Zamek w Oporowie, rodzina Orsettich

Abstrakt

W 2023 r. obchodzono w Polsce 160. rocznicę wybuchu powstania styczniowego. Mimo bogatej literatury przedmiotu poświęconej zagadnieniu insurekcji 1863 r., wciąż można znaleźć pewne mniej znane i często trudne do zweryfikowania informacje o bitwach czy potyczkach. Jednym z takich wydarzeń jest przebieg powstania we wsi Oporów obecnie należącej administracyjnie do powiatu kutnowskiego w województwie łódzkim.

Niewątpliwie mieszkańcy Oporowa regularnie widywali obie strony konfliktu, choć literatura wspomina jedynie o potyczce stoczonej 7 września 1863 r. pomiędzy carską piechotą i oddziałem kaliskim Stanisława Szumlańskiego. Poza wspominanym wydarzeniem regionaliści oraz pasjonaci historii Kutna i okolic wspominają jednak także krótką relację pamiętnikarską Kazimierza Jana Franciszka Staszewskiego mieszkającego w latach sześćdziesiątych XIX w. w oporowskim zamku (należącym wówczas do rodziny Orsettich). Celem niniejszego tekstu jest zaprezentowanie i krytyczne zanalizowanie tegoż wspomnienia, ukazującego codzienność mieszkańców niewielkiej miejscowości w trakcie trwania jednego z największych i jednocześnie najtragiczniejszych polskich powstań.

Biogram autora

Adrianna Czekalska - Szkoła Doktorska Nauk Humanistycznych Uniwersytetu Łódzkiego

Mgr Adrianna Czekalska – absolwentka studiów historycznych na Wydziale Filozoficzno-Historycznym Uniwersytetu Łódzkiego. Obecnie doktorantka Szkoły Doktorskiej Nauk Humanistycznych UŁ. Asystentka muzealna w Muzeum-Zamku w Oporowie.

Zainteresowania naukowe: historia społeczno-gospodarcza polskiego ziemiaństwa, województwo łódzkie na przestrzeni XIX i XX w., dyplomacja okresu Sejmu Wielkiego.

Bibliografia

Archiwum Państwowe w Płocku Oddział w Kutnie, Akta gminy Żychlin, sygn. 228.
Google Scholar

Staszewski K., Wspomnienia z lat minionych. Z czasów powstania styczniowego, „Życie Mazowsza” 1937, nr 4/6, s. 70–72.
Google Scholar

Zieliński S., Bitwy i potyczki 1863–1864 na podstawie materyałów drukowanych i rękopiśmiennych Muzeum Narodowego w Rapperswilu, Rapperswil 1913.
Google Scholar

„Gazeta Warszawska”, 19 XI 1863, nr 265.
Google Scholar

Buława A., Kadra dowódcza oddziałów zbrojnych w powstańczym województwie kaliskim (1863–1864), [w:] Powstanie styczniowe w regionie częstochowskim i w województwie kaliskim (1863–1864), red. M. Trąbski, N. Morawiec, R. W. Szwed, Częstochowa 2014, s. 43–68.
Google Scholar

Grynszpanowicz P., Kazimierz Jan Franciszek Staszewski, Płock 2021.
Google Scholar

Jadczyk K., Dowódcy powstania styczniowego. Portret zbiorowy, Łódź 2016.
Google Scholar

Jurkiewicz-Zejdowska A., Wesołowski J., Sobierajska I., i in., Powstanie styczniowe, Warszawa 2013.
Google Scholar

Kieniewicz S., Powstanie styczniowe, Warszawa 1983.
Google Scholar

Kin-Majewska G., Oporów. Muzeum-Zamek i Klasztor Ojców Paulinów w Oporowie. Informator, Oporów 2005.
Google Scholar

Kin-Majewska G., Zamek w Oporowie, Oporów 1998.
Google Scholar

Kowalska U., Stasiak P. A., Powstanie styczniowe w regionie kutnowskim w świetle wybranych tytułów prasy tajnej i warszawskiej, „Kutnowskie Zeszyty Regionalne” 2008, t. 12, s. 507–526.
Google Scholar

Majewska-Rau A., Muzeum-Zamek w Oporowie, Informator, Oporów 2014.
Google Scholar

Majewska-Rau A., Zamek w Oporowie – dzieje zabytku oraz restauracji w latach 1962–1965, [w:] Oporów. Stan Badań. Materiały z sesji naukowej zorganizowanej z okazji 50. rocznicy Muzeum w Oporowie 22 listopada 1999 roku, red. G. Kin-Rzymkowska, Oporów 2000, s. 191–238.
Google Scholar

Mamrot P., Dowódcy oddziałów powstańczych w województwie kaliskim w okresie powstania styczniowego, Warszawa 2019.
Google Scholar

Michalska-Bracha L., Powstanie styczniowe w pamięci zbiorowej społeczeństwa polskiego w okresie zaborów, Kielce 2003.
Google Scholar

Milczarek J., Powstanie styczniowe w Sieradzkiem, Sieradz 1983.
Google Scholar

Nowak W., Terror wobec ludności cywilnej Królestwa Polskiego i Ziem Zabranych stosowany przez oddziały i żandarmerię powstańczą w latach 1863–1864, [w:] Powstanie styczniowe 1863–1864. Walka i uczestnicy. Represje i wygnanie. Historiografia i tradycja, red. W. Caban, W. Śliwowska, Kielce 2005, s. 41–54.
Google Scholar

Nycak J. B., Nieznane dokumenty z powstania 1863 r., „Tygodnik Płocki” 1985, nr 13, s. 4.
Google Scholar

Orman E., Syrewicz Emeryk, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 46, Kraków 2009, s. 284.
Google Scholar

Pezda J., Szumlański Stanisław, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 49, Kraków 2013–2014, s. 356–357.
Google Scholar

Powstanie styczniowe 1863–1864. Wrzenie. Bój. Europa. Wizje, red. S. Kalembka, Warszawa 1990.
Google Scholar

Powstanie styczniowe. Motywy. Walka. Dziedzictwo, red. A. Maziarz, Warszawa 2014.
Google Scholar

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, t. 9, Warszawa 1888.
Google Scholar

Sokołowski A., Powstanie styczniowe (1863–1864), Wiedeń [ca 1910].
Google Scholar

Spiskowcy i partyzanci 1863 roku, oprac. i red. S. Kieniewicz, Warszawa 1967.
Google Scholar

Szczepański J., Dzieje Gąbina do roku 1945, Warszawa 1984.
Google Scholar

Szymczak A., Powstanie styczniowe w regionie kutnowskim w świetle wybranych tytułów prasy tajnej i warszawskiej, „Kutnowskie Zeszyty Regionalne” 2018, t. 22, s. 23–66.
Google Scholar

Ziemnicki J. A., Zgierz i okolice w powstaniu styczniowym, „Prace i Materiały Muzeum Miasta Zgierza” 2003, t. 5, s. 193–212.
Google Scholar

Biuletyn Informacji Publicznej – Osiedla Miasta Płocka, https://nowybip.plock.eu/dYHeX45a/osiedla-miasta-plocka (dostęp: 2.05.2023).
Google Scholar