Znaczenie zimnych okresów późnego vistulianu w rozwoju rzeźby regionu łódzkiego
DOI:
https://doi.org/10.18778/1427-9711.15.02Słowa kluczowe:
procesy morfogenetyczne, geoarchiwa, przełom plejstocen-holocen, region łódzkiAbstrakt
Celem artykułu jest wykazanie znaczenia rzeźbotwórczej roli okresów cyklicznych powrotów zimna w późnym vistulianie w ewolucji regionu łódzkiego w świetle najnowszych interpretacji stratygraficznych i środowiskowych. Procesy rzeźbotwórcze późnego vistulianu były uruchamiane w środowiskach: stokowym, rzecznym i eolicznym działały w specyficznych warunkach niestabilności klimatycznej. Przejściowość tego okresu powodowała, że zazębiały się procesy charakterystyczne dla środowiska peryglacjalnego, przy udziale zmarzliny oraz dla środowiska umiarkowanego. Zimne fazy potencjalnie sprzyjały aktywności morfogenetycznej, chociaż ich świadectwa nie są w regionie łódzkim tak powszechne jak efekty procesów, które miały miejsce podczas wcześniejszych okresów vistuliańskich.
Pobrania
Bibliografia
Cohen, K.M., Gibbard, P.L., 2015. Quaternary correlation charts: the last 270 Ka. Quaternary Geology and Modern Questions, INQUA Peribaltic Working Group meeting and international field symposium, Utrecht–Assen–Utrecht, Netherlands, 2–8 November 2015.
Google Scholar
Dylikowa, A., 1967. Wydmy środkowopolskie i ich znaczenie dla stratygrafii schyłkowego plejstocenu, [w:] Galon R., Dylik J. (red.), Czwartorzęd Polski. PWN, Warszawa, 353–371.
Google Scholar
Dylikowa, A., 1970. Cechy podłoża wydm w Katarzynowie koło Łodzi. Acta Geographica Lodziensia 24, 135–154.
Google Scholar
Dzieduszyńska, D., 2011. Ochłodzenie młodszego dryasu i jego efekty morfogenetyczne w regionie łódzkim. Acta Geographica Lodziensia 98, 1–104.
Google Scholar
Dzieduszyńska, D., 2013. Stan wiedzy o późnym vistulianie w regionie łódzkim. Acta Geographica Lodziensia 101, 25–36.
Google Scholar
Dzieduszyńska, D., Forysiak, J., 2015. The Late Glacial organic sediments in palaeogeographical reconstructions (cases of the Łódź region). Bulletin of Geography, Physical Geography Series 8, 47–57.
Google Scholar
Dzieduszyńska, D., Trzeciak, P., 2015. Weichselian decline reflected in frequency distribution of 14C dates (Łódź region, Central Poland). Quaternary Geology and Modern Questions, INQUA Peribaltic Working Group meeting and international field symposium, Utrecht–Assen–Utrecht, Netherlands, 2–8 November 2015.
Google Scholar
Dzieduszyńska, D.A., Kittel, P., Petera-Zganiacz, J., Brooks, S.J., Korzeń, K., Krąpiec, M., Pawłowski, D., Płaza, D.K., Płóciennik, M., Stachowicz-Rybka, R., Twardy, J., 2014. Environmental influence on forest development and decline in the Warta River valley (Central Poland) during the Late Weichselian. Quaternary International 324, 99–114.
Google Scholar
Forysiak, J., 2012. Zapis zmian środowiska przyrodniczego późnego vistulianu i holocenu w osadach torfowisk regionu łódzkiego. Acta Geographica Lodziensia 99, 1–164.
Google Scholar
Forysiak, J., Twardy, J., 2010. Budowa geologiczna i paleogeografia torfowiska Żabieniec i jego otoczenia, [w:] Twardy J., Żurek S., Forysiak J. (red.), Torfowisko Żabieniec: warunki naturalne, rozwój i zapis zmian paleoekologicznych w jego osadach. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań, 179–188.
Google Scholar
Forysiak, J., Borówka, R.K., Pawłowski, D., Płóciennik, M., Twardy, J., Żelazna-Wieczorek, J., Kloss, M., Żurek, S., 2010. Rozwój zbiornika Żabieniec w późnym glacjale i jego znaczenie dla paleoekologii i paleogeografii, [w:] Twardy J., Żurek S., Forysiak J. (red.), Torfowisko Żabieniec: warunki naturalne, rozwój i zapis zmian paleoekologicznych w jego osadach. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań, 191–202.
Google Scholar
Goździk, J., 1995. A permafrost evolution and its impact on some depositional conditions between 20 and 10 ka in Poland. Biuletyn Peryglacjalny 34, 53–72.
Google Scholar
Goździk, J., 2007. The Vistulian aeolian succession in central Poland. Sedimentary Geology 193, 211–220.
Google Scholar
van der Hammen, T., Maarleveld, G.C., Vogel, J.C., Zagwijn, W.H., 1967. Stratigraphy, climatic succession and radiocarbon dating of the last glacial in the Netherlands. Geologie en Mijnbouw 46, 79–95.
Google Scholar
Iversen, J., 1954. The Late-glacial flora of Denmark and its relation to climate and soil. Danmarks Geologiske Undersøgelse II, Raekke 80, 87–119.
Google Scholar
Klatkowa, H., 1965. Niecki i doliny denudacyjne w okolicach Łodzi. Acta Geographica Lodziensia 19, 1–142.
Google Scholar
Klatkowa, H., 1984. Osady depozycji naśnieżnej późnego vistulianu. Acta Geographica Lodziensia 50, 51–72.
Google Scholar
Kobojek, E., 2000. Morfogeneza doliny Rawki. Acta Geographica Lodziensia 77, 1–157.
Google Scholar
Krajewski, K., 1977. Późnoplejstoceńskie i holoceńskie procesy wydmotwórcze w pradolinie warszawsko-berlińskiej w widłach Warty i Neru. Acta Geographica Lodziensia 39, 1–87.
Google Scholar
Litt, T., Brauer, A., Goslar, T., Merkt, J., Bałaga, K., Müller, H., Ralska-Jasiewiczowa, M., Stebich, M., Nagendank, J.F.W., 2001. Correlation and synchronisation of Lateglacial continental sequences in northern central Europe based on annually laminated lacustrine sediments. Quaternary Science Review 20, 1233–1249.
Google Scholar
Lotter, A.F., Eicher, U., Siegenthaler, U., Birks, H.J.B., 1992. Late-Glacial climatic oscillations as recorded in Swiss lake-sediments. Journal of Quaternary Science 7 (3), 187–204.
Google Scholar
Lowe, J.J., Rasmussen, S.O., Björck, S., Hoek, W.Z., Steffensen, J.P., Walker, M.J.C., Yu, Z.C., the INTIMATE group, 2008. Synchronization of palaeoenvironmental events in the North Atlantic region during the Last Termination: a revised protocol recommended by the INTIMATE group Quaternary Science Review 27, 6–17.
Google Scholar
Mangerud, J., Andersen, S.T., Berglund, B.E., Dinner, J.J., 1974. Quaternary stratigraphy of Norden, a proposal for terminology and classification. Boreas 4, 109–128.
Google Scholar
Manikowska, B., 1985. O glebach kopalnych, stratygrafii i litologii wydm Polski środkowej. Acta Geographica Lodziensia 52, 1–137.
Google Scholar
Manikowska, B., 1995. Aeolian differentiation in the area of Poland during the period 20-8 BP. Biuletyn Peryglacjalny 34, 125–164.
Google Scholar
Petera-Zganiacz, J., Dzieduszyńska, D., 2015. Younger Dryas periglacial structures. Quaternary Geology and Modern Questions, INQUA Peribaltic Working Group meeting and international field symposium, Utrecht–Assen–Utrecht, Netherlands, 2–8 November 2015.
Google Scholar
Petera-Zganiacz, J., Dzieduszyńska, D.A., Twardy, J., Pawłowski, D., Płóciennik, M., Lutyńska, M., Kittel, P., 2015. Younger Dryas flood events: A case study from the middle Warta River valley (Central Poland). Quaternary International 386, 55–69.
Google Scholar
Płóciennik, M., Self, A., Birks, H.J.B., Brooks, S.J., 2011. Chironomidae (Insecta: Diptera) succession in Żabieniec bog and its palaeo-lake (Central Poland) through the Late Weichselian and Holocene. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology 307, 150–167.
Google Scholar
Ralska-Jasiewiczowa, M., Goslar, T., Madeyska, T., Starkel, L. (red.), 1998. Lake Gościaż, Central Poland. A Monographic Study, Part 1, Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Science, Kraków, 1–340.
Google Scholar
Rinterknecht, V.R., Clark, P.U., Raisbeck, G.M., Yiou, F., Bitinas, A., Brook, E.J., Marks, L., Zelcs, V., Lunka, J.P., Pavlowskaya, I.E., Piotrowski, J.A., Raukas, A., 2006. The Last Deglaciation of the Southern Sector of the Scandinavian Ice Sheet. Science 311, 1449–1452.
Google Scholar
Roman, M., Dzieduszyńska, D., Petera-Zganiacz, J., 2014. Łódź Region and its northern vicinity under Vistulian Glaciation conditions. Quaestiones Geographicae 54, 55–68.
Google Scholar
Turkowska, K., 1975. Rzeczne procesy peryglacjalne na tle morfogenezy doliny Mrogi. Acta Geographica Lodziensia 36, 1–122.
Google Scholar
Turkowska, K., 1988. Rozwój dolin rzecznych na Wyżynie Łódzkiej w późnym czwartorzędzie. Acta Geographica Lodziensia 57, 1–157.
Google Scholar
Turkowska, K., 1995. Recognition of valley evolution during the Pleistocene-Holocene transition in non-glaciated regions of the Polish Lowland. Biuletyn Peryglacjalny 34, 209–227.
Google Scholar
Turkowska, K., 2006. Geomorfologia regionu łódzkiego. Wydawnictwo UŁ, Łódź, 1–238.
Google Scholar
Turkowska, K., Forysiak, J., Petera, J., Miotk-Szpiganowicz, G., 2000. Morfogeneza powierzchni Kotliny Kolskiej w okolicach Koźmina. Acta Geographica Lodziensia 78, 98–134.
Google Scholar
Turkowska, K., Forysiak, J., Petera, J., Miotk-Szpiganowicz, G., 2004. A Warta River system during the Younger Dryas in the Koło Basin (Middle Poland). Quaestiones Geographicae 23, 83–107.
Google Scholar
Walanus, A., Nalepka, D., 2010. Calibration of Mangerud’s boundaries. Radiocarbon 52 (4), 1639–1644.
Google Scholar
Walker, M.J.C., Björck, S., Lowe, J.J., Cwynar, L.C., Johnsen, S., Knudsen, K.-L., Wohlfarth, B., INTIMATE group, 1999. Isotopic ‘events’ in the GRIP ice core: a stratotype for the late Pleistocene. Quaternary Science Review 18, 1143–1150.
Google Scholar
Wasylikowa, K., 1964. Roślinność i klimat późnego glacjału w środkowej Polsce na podstawie badań w Witowie koło Łęczycy. Biuletyn Peryglacjalny 13, 261–417.
Google Scholar
Wasylikowa, K., 1999. Przemiany roślinności jako odbicie procesów wydmotwórczych i osadniczych w młodszym dryasie i holocenie na stanowisku archeologicznym w Witowie koło Łęczycy. Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, Seria Archeologia 41, 43–80.
Google Scholar
