Idea podmiotowego sprawstwa w morfologii miast
DOI:
https://doi.org/10.18778/1508-1117.21.05Słowa kluczowe:
podmiotowe sprawstwo (agency), podmioty sprawcze (agents), miasto, morfologia miastAbstrakt
Dynamiczny rozwój literatury światowej z zakresu morfologii miast skłania do refleksji nad stanem i kondycją rodzimych badań morfologicznych oraz motywuje do poszerzania spektrum problemów badawczych podejmowanych przez badaczy w Polsce. W związku z powyższym, celem artykułu jest zaprezentowanie nowej na gruncie polskim idei w morfologii miast, jaką jest podmiotowe sprawstwo (agency) oraz zwrócenie uwagi na rolę podmiotów sprawczych (agents of change) jako animatorów/ inicjatorów zmian morfologicznych w przestrzeni miejskiej.
Bibliografia
Archer M.S., 2000, Being human: the problem of agency, Cambridge University Press, Cambridge.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511488733
Archer M.S., 2003, Structure, agency and the internal conversation, Cambridge University Press, Cambridge.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9781139087315
Archer M.S., 2013, Człowieczeństwo. Problem sprawstwa, przekł. A. Dziuban, Zakład Wydawniczy NOMOS, Kraków.
Google Scholar
Baker N., Holt R., 2003, Urban growth and the medieval Church: Gloucester and Worcester, Ashgate Publishing, Aldershot.
Google Scholar
Boogaart T.A., 2004, An ethnogeography of late Medieval Bruges: evolution of the corporate milieu, 1280–1349, Edward Mellen Press, Lampeter, Wales.
Google Scholar
Carter H., 1970, A decision-making approach to town plan analysis: a case study of Llandudno, [in:] Carter H. and Davies W.K.D. (eds.), Urban essays: Studies in the geography of Wales, Longman, London, pp. 66–78.
Google Scholar
Cichocki R., 2003, Podmiotowość w społeczeństwie, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań.
Google Scholar
Darin M., 2014, Haussmann: Reconsidering his role in the transformation of Paris, [in:] Larkham J.P., Conzen M.P. (eds.), Shapers of urban form. Explorations in morphological agency, Routledge, New York and London, pp. 97–113.
Google Scholar
Domecka M., 2013, Wprowadzenie do polskiego tłumaczenia książki Margaret S. Archer: Człowieczeństwo. Problem sprawstwa, [w:] Mrozowicki A. (red.), Człowieczeństwo. Problem sprawstwa, przekł. A. Dziuban, Zakład Wydawniczy NOMOS, Kraków.
Google Scholar
Elsheshtawy Y., 2010, Dubai: Behind an urban spectacle, Routledge, Abingdon.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.4324/9780203869703
Gaubatz P.R., 1996, Beyond the Great Wall: Urban form and transformation on the Chinese frontiers, Stanford University Press, Stanford, CA.
Google Scholar
Geisler W., 1924, Die deutsche Stadt: ein Beitrag zur Morphologie der Kulturlandschaft, Engelhorn, Stuttgart.
Google Scholar
Graham B.J., Proudfoot L., 1992, Landlords, planning, and urban growth in eighteenth- and early nineteenth-century Ireland, „Journal of Urban History”, 18, pp. 308–29.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1177/009614429201800303
Gu K., 2014, Morphological processes, planning, and market realities: Reshaping the urban waterfront in Auckland and Wellington, [in:] Larkham J.P., Conzen M.P. (eds.), Shapers of urban form. Explorations in morphological agency, Routledge, New York and London, pp. 267–284.
Google Scholar
Hassinger H., 1927, Basel: ein geographisches Städtebild, [w:] Metz F. (red.), Beitrage zur Oberrheinischen Landeskunde, Karlsruher Geographentag, Breslau, s. 103–130.
Google Scholar
Hooper A., 1985, The role of landed property in the production of the built environment, Bartlett International Summer School, Paper 6, Bartlett School, University College London, London.
Google Scholar
Koter M., 1974, Fizjonomia, morfologia i morfogeneza miasta. Przegląd rozwoju oraz próba uściślenia pojęć, „Zeszyty Naukowe UŁ”, Nauki Matematyczno-Przyrodnicze, seria II, 55, s. 3–16.
Google Scholar
Koter M., Kulesza M., 2007, Morfologia miast. Stan i tendencje rozwoju, [w:] Jażdżewska I. (red.), Polska geografia osadnictwa. Dotychczasowy dorobek. Program badań, XX Konwersatorium Wiedzy o Mieście, Łódź, s. 303–314.
Google Scholar
Koter M., Kulesza M., 2014, Shaping the housing of industrialists and workers: The textile settlements of Księży Młyn (Łódź) and Żyrardów in Poland, [in:] Larkham J.P., Conzen M.P. (eds.), Shapers of urban form. Explorations in morphological agency, Routledge, New York and London, pp. 152–172.
Google Scholar
Koter M., 2015, Morfologia miast – stan i tendencje rozwoju, [w:] Barwiński M. (red.), Geografia historyczna i polityczna w badaniach Marka Kotera – wybór prac, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 133–145.
Google Scholar
Kropf K., 2014, Agents and agency, learning, and emergence in the built environment. A theoretical excursion, [in:] Larkham J.P., Conzen M.P. (eds.), Shapers of urban form. Explorations in morphological agency, Routledge, New York and London, pp. 303–322.
Google Scholar
Larkham P.J., 1986, The agents of urban change, University of Birmingham.
Google Scholar
Larkham P.J., 1988a, Aesthetic control, architectural styles and townscape change, Birmingham.
Google Scholar
Larkham P.J., 1988b, Agents and types of change in the conserved townscape, Transactions of the Institute of British Geographers, NS 13, pp. 148–64.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.2307/622503
Larkham P.J., 2004, Agents of change in the post-war reconstruction: The interaction of architects, planners, politicians and the public, University of Central England.
Google Scholar
Larkham P.J., 2014a, The role of municipal authorities and planners in replanning Britain after Second World War, [in:] Larkham J.P., Conzen M.P. (eds.), Shapers of urban form. Explorations in morphological agency, Routledge, New York and London, pp. 230–250.
Google Scholar
Larkham P.J., Conzen M.P., 2014b, Agents, agency, and the urban form: „The making of the Urban Landscape”, [in:] Larkham J.P., Conzen M.P. (eds.), Shapers of urban form. Explorations in morphological agency, Routledge, New York and London, pp. 3–23.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.4324/9781315817064
Lilley K.D., 2001, Urban planning and the design of towns in the Middle Ages: the Earls of Devon and their new towns, „Planning Perspectives”, 16, pp. 1–24.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1080/02665430010000751
Marzot N., 2014, Modernism against history: understanding building typology and urban morphology among Italian architects in the twentieth century, [in:] Larkham J.P., Conzen M.P. (eds.), Shapers of urban form. Explorations in morphological agency, Routledge, New York and London, pp. 219–229.
Google Scholar
Nasser N., 2003, The challenge of ethnoscapes, „Urban Morphology”, 7, pp. 45–48.
Google Scholar
Pacione M., 2014, Residential differentiations in nineteenth-century Glasgow: morphogenetic study of Pollokshields garden suburb, [in:] Larkham J.P., Conzen M.P. (eds.), Shapers of urban form. Explorations in morphological agency, Routledge, New York and London, pp. 173–192.
Google Scholar
Roger R.G., 1981, Sources and methods of urban studies: the contribution of building records, „Area”, 13, pp. 315–321.
Google Scholar
Schlüter O., 1899, Bemerkungen zur Siedlungsgeographie, „Geographische Zeitschrift”, 5, s. 65–84.
Google Scholar
Sewell W.H. (Jr.), 2006, Teoria struktury: dwoistość, podmiotowość sprawcza a transformacja, [w:] Jasińska-Kania A., Nijakowski L.M., Szacki J., Ziółkowski M. (red.), Współczesne teorie socjologiczne, przeł. Anna Zawadzka i Włodzimierz Derczyński, Wydawnictwo Naukowe Scholar, t. 2, Warszawa, s. 700–722.
Google Scholar
Slater T.R., 1987, Ideal and reality in English Episcopal medieval town planning, Transactions of the Institute of British Geographers, NS 12, pp. 191–203.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.2307/622527
Slater T.R., 2014, Ecclesiastical authorities and the form of medieval towns, [in:] Larkham J.P., Conzen M.P. (eds.), Shapers of urban form. Explorations in morphological agency, Routledge, New York and London, pp. 46–62.
Google Scholar
Slater T.R., Rosser G., 1998, The Church in medieval town, Ashgate, Aldershot.
Google Scholar
Springett J., 1982, Landowners and urban development: the Ramsden Estate and nineteenth-century Huddersfield, „Journal of Historical Geography”, 8, pp. 129–44.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1016/0305-7488(82)90003-2
Sztompka P., 1989, Socjologiczna teoria podmiotowości, [w:] Buczkowski P., Cichocki R. (red.), Podmiotowość: możliwość, rzeczywistość, konieczność, Wydawnictwo Nakom, Poznań, s. 11–13.
Google Scholar
Trowell F., 1985, Speculative housing development in Leeds and the involvement of local architects in the design process, 1866–1914, „Construction History”, 1, pp. 13–24.
Google Scholar
Thomas K.A., 2014, Absolute decisions: Towns fit for a king, [in:] Larkham J.P., Conzen M.P. (eds.), Shapers of urban form. Explorations in morphological agency, Routledge, New York and London, pp. 83–96.
Google Scholar
Whitehand J.W.R., 1977, The basis for an historic-geographical theory of urban form, Transactions of the Institute of British Geographers, NS 2, pp. 400–416.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.2307/621839
Whitehand J.W.R., 1983, Land-use structure, built form and agents of change, Institute of British Geographers Special Publication, 1, pp. 41–59.
Google Scholar
Whitehand J.W.R., 1984, Rebuilding town centres: Developers, architects and styles, Occasional Publication, 19, Department of Geography, University of Birmingham, Birmingham.
Google Scholar
Whitehand J.W.R., 1992, The makers of British towns: architects, builders and property owners, c. 1850–1939, „Journal of Historical Geography”, 18, pp. 417–438.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1016/0305-7488(92)90238-5
Whitehand J.W.R., 2001, The creators of England’s inter-war suburbs, „Urban History”, 28, pp. 218–234.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1017/S0963926801002048
Whitehand J.W.R., Whitehand S.M., 1984, The physical fabric of town centres: the agents of change, Transactions of the Institute of British Geographers, NS 9, pp. 231–247.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.2307/622170
Wnuk-Lipiński E., 2008, Socjologia życia publicznego, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Google Scholar
Wojciszke B., 2010, Sprawczość i wspólnotowość. Podstawowe wymiary spostrzegania społecznego, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.
Google Scholar
Zwolak S., 2013, Ewolucja instytucji nadzoru budowlanego w Polsce, [w:] Sagan S. (red.), „Ius et Administratio”, 4, s. 66–85.
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.