Rumunia wobec Inicjatywy Trójmorza (2016–2023)

Przemysław Żurawski vel Grajewski

doi:10.18778/1427-9657.13.08

Autor

Przemysław Żurawski vel Grajewski Uniwersytet Łódzki https://orcid.org/0000-0002-3427-3141

DOI:

https://doi.org/10.18778/1427-9657.13.08

Słowa kluczowe:

Inicjatywa Trójmorza, Rumunia, infrastruktura transportowo-komunikacyjna, energetyczna i cyfryzacyjna, Fundusz Inwestycyjny Inicjatywy Trójmorza, szczyty Trójmorza w Bukareszcie w 2018 i w 2023, Via Carpatia, Rail-2-Seas, Klaus Iohannis, USA, Niemcy

Abstrakt

Rumunia jest drugim co do wielkości (po Polsce) państwem Inicjatywy Trójmorza (IT). Jest też jego państwem założycielem, ale do 2017 r. była stosunkowo bierna, pomimo zgodnego poparcia głównych partii rumuńskich dla tej płaszczyzny współpracy i jej zgodności z potrzebami infrastrukturalnymi kraju. Rumunia zawsze brała pod uwagę zdanie mocarstw w wypadku IT – Niemiec i USA. RFN było inicjatywnie niechętne, ale poparcie USA dla IT, udzielone przez prezydenta Donalda Trumpa na szczycie Trójmorza w Warszawie w 2017 r., zredukowało znaczenie zastrzeżeń ze strony Niemiec i było punktem zwrotnym dla orientującej się na Waszyngton Rumunii. Odtąd stała się ona głównym obok Polski „motorem” IT. Zorganizowała dwa szczyty Trójmorza (2018 i 2023) i jest wraz z Polską współzałożycielem i drugim co do wielkości wkładu udziałowcem Funduszu Inwestycyjnego Inicjatywy Trójmorza (FIIT). Utrata zainteresowania rządu polskiego współpracą w ramach IT po 13 XII 2023 r. otwiera przed Rumunią szanse na objęcie funkcji lidera całej inicjatywy.

Bibliografia

BRUA, Three Seas, Projects, https://projects.3seas.eu/projects/brua-development-on-the-territory-of-romania-of-the-national-gas-transmission-system-along-the-corridor-bulgaria-romania-hungary-austria-(brua-phase-1-and-2)-and-enhancement-of-the-bidirectional-gas-transmission-corridor-bulgaria-romania-hungary-austria-(brua-phase-3)-and-the-development-on-the-territory-of-romania-of-the-southern-gas-transmission-corridor-for-taking-over-gas-from-the-black-sea-shore-(black-sea-podisor) (dostęp: 1.03.2025).
Google Scholar

Constituția României, Parlamentul României – Constituţia din 31 octombrie 2003, Constituţia din 2003. Preşedintele României, https://www.presidency.ro/ro/presedinte/constitutia-romaniei (dostęp: 1.03.2025).
Google Scholar

Declarațiile de presă comune susținute de Președintele României, Klaus Iohannis, cu Primministrul Japoniei, Fumio Kishida. 2023. Preşedintele României, 7.03., https://www.presidency.ro/ro/media/politica-externa/declaratiile-de-presa-comune-sustinute-de-presedintele-romaniei-klaus-iohannis-cu-prim-ministrul-japoniei-fumio-kishida (dostęp: 1.03.2025).
Google Scholar

Development of a Cloud for Artificial Intelligence processing – AI CLOUD. Three Seas Projects, https://projects.3seas.eu/projects/development-of-a-cloud-for-artificial-intelligence-processing-ai-cloud.
Google Scholar

Fund Structure. Three Seas Initiative Investment Fund, https://3siif.eu/fund-structure (dostęp: 1.03.2025).
Google Scholar

H.Res.672 – Expressing support of the Three Seas Initiative in its efforts to increase energy independence and infrastructure connectivity thereby strengthening the United States and European national security. 116th Congress (2019–2020). Congress.gov, https://www.congress.gov/bill/116th-congress/house-resolution/672 (dostęp: 1.03.2025).
Google Scholar

Informacja Ministra Spraw Zagranicznych o zadaniach polskiej polityki zagranicznej w 2024 r. 2024. Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Serwis Rzeczypospolitej Polskiej, gov.pl, 25.04., https://www.gov.pl/web/dyplomacja/informacja-ministra-spraw-zagranicznych-o-zadaniach-polskiej-polityki-zagranicznej-w-2024-r. (dostęp: 1.03.2025).
Google Scholar

Informacja Ministra Spraw Zagranicznych o zadaniach polskiej polityki zagranicznej w 2025 r. 2025. Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Serwis Rzeczypospolitej Polskiej, gov.pl, 23.04., https://www.gov.pl/web/dyplomacja/informacja-ministra-spraw-zagranicznych-o-zadaniach-polskiej-polityki-zagranicznej-w-2025-r (dostęp: 4.05.2025).
Google Scholar

Întrevederea Președintelui României, Klaus Iohannis, cu Președintele Republicii Singapore, Halimah Yacob. 2023. Preşedintele României, 10.03., https://www.presidency.ro/ro/media/comunicate-de-presa/intrevederea-presedintelui-romaniei-klaus-iohannis-cu-presedintele-republicii-singapore-halimah-yacob (dostęp: 1.03.2025).
Google Scholar

Joint Declaration of the Eighth Summit of the Three Seas Initiative, Bucharest, 6–7 September 2023, The Three Seas Summit, Warsaw, Poland 2025, https://3seas.eu/media/joint-declaration-of-the-eighth-summit-of-the-three-seas-initiative (dostęp: 3.06.2025).
Google Scholar

Joint Declaration of the Third Summit of the Three Seas Initiative, 3 Seas Initiative Summit, September 18, 2018, http://three-seas.eu/joint-declaration-of-the-third-summit-of-the-three-seas-initiative/ (dostęp: 1.03.2025).
Google Scholar

Lungimea căilor de transport, la sfârșitul anului 2024. 2025. Comunicat de Presǎ, Nr. 99, 24.04., Romǎnia Institutul Național de Statisticǎ.
Google Scholar

Łańcut Declaration II of the Ministers of Transport Hungary, the Republic of Lithuania, the Republic of Poland, Romania, the Slovak Republic, the Republic of Turkey and Ukraine, on Strengthening the Cooperation in the Area of Transport in the Carpathians and Continuation of the Via Carpatia Development. W: 10 lat Deklaracji Łańcuckiej, czyli krótko o Via Carpatia. Muzeum Zamek w Łańcucie, https://www.zamek-lancut.pl/pl/Aktualnosci,357 (dostęp: 1.03.2025).
Google Scholar

National Statement by the President of Romania, Klaus Iohannis, during the Plenary session of the Three Seas Initiative Summit. 2023. Preşedintele României, 6.09., https://www.presidency.ro/en/media/speeches/national-statement-by-the-president-of-romania-klaus-iohannis-during-the-plenary-session-of-the-three-seas-initiative-summit (dostęp: 1.03.2025).
Google Scholar

Objectives of the Three Seas Initiative Bucharest Summit. 2023. 6.09., https://3seas.eu/about/objectives
Google Scholar

Participation of Minister of Foreign Affairs Luminița Odobescu at the Three Seas Initiative Business Forum, Press release. 2023. Guvernul României, Ministry of Foreign Affairs, 9.07., https://www.mae.ro/en/node/62795 (dostęp: 2.03.2025).
Google Scholar

Prime Minister Marcel Ciolacu met with John Hopkins, CEO at NuScale Power, Prime Minister, Press release. 2023. Guvernul României, 6.09., https://gov.ro/en/news/prime-minister-marcel-ciolacu-met-with-john-hopkins-ceo-at-nuscale-power (dostęp: 2.03.2025).
Google Scholar

Prime Minister Marcel Ciolacu met with the U.S. Special Presidential Envoy for Climate, John Kerry, Prime Minister, Press release. 2023. Guvernul României, 6.09., https://gov.ro/en/news/prime-minister-marcel-ciolacu-met-with-the-u-s-special-presidential-envoy-for-climate-john-kerry#null (dostęp: 2.03.2025).
Google Scholar

Program de Guvernare 2021–2024 Coaliția pentru reziliență, dezvoltare și prosperitate, Partidul Național Liberal, Partidul Social Democrat, Uniunea Democrată Maghiară din România, Obiectivele Programului de guvernare 2021–2024, https://www.mae.ro/sites/default/files/file/anul_2021/2021_pdf/program_de_guvernare_2021%E2%80%942024_1.pdf (dostęp: 3.03.2025).
Google Scholar

Program de Guvernare 2023–2024 Viziune Pentru Națiune Partidul Social Democrat Partidul Național Liberal, https://gov.ro/fisiere/pagini_fisiere/23-06-16-12-32-52Programul_de_Guvernare_2023-2024.pdf (dostęp: 3.03.2025).
Google Scholar

Program de Guvernare PSD-PNL-UDMR-Grupul Parlamentar al Minorităților Naționale din Camera Deputaților, 2024–2028, https://www.mae.ro/sites/default/files/file/anul_2021/2021_pdf/program_de_guvernare_2021%E2%80%942024_1.pdf (dostęp: 4.06.2025).
Google Scholar

Rail-2-Sea, Modernization and development of railway line Gdansk(PL) – Constanța (RO). Three Seas Projects, https://projects.3seas.eu/projects/rail-2-sea-modernization-and-development-of-railway-line-gdansk(pl)-constanta-(ro) (dostęp: 6.05.2025).
Google Scholar

Sorin Grindeanu: “Infrastructura de transport a unit Uniunea Europeană, iar frații noștri din Republica Moldova trebuie să fie parte a familiei noastre europene”. 2023. Ministerul Transporturilor și Infrastructurii, Guvernul României, 7.09., https://www.mt.ro/web14/spatiul-media/comunicate-de-presa/4807-comunicat07092023 (dostęp: 4.03.2025).
Google Scholar

Speech by the President of Romania in the opening of the Plenary session of the Three Seas Initiative Summit. 2023. Preşedintele României, 6.09., https://www.presidency.ro/en/media/speeches/speech-by-the-president-of-romania-in-the-opening-of-the-plenary-session-of-the-three-seas-initiative-summit (dostęp: 4.03.2025).
Google Scholar

Special Presidential Envoy for Climate John Kerry at the 3SI Business Forum. 2023. U.S. Embassy in Romania, 7.09., https://ro.usembassy.gov/special-presidential-envoy-for-climate-john-kerry-at-the-3si-business-forum/
Google Scholar

State Visit to Singapore of the President of Romania, Embassy News. Embassy of Romania in the Republic of Singapore, https://singapore.mae.ro/en/local-news/1117 (dostęp: 5.03.2025).
Google Scholar

Szczyt inicjatywy Trójmorza w Lublanie. 2019. Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Serwis Rzeczypospolitej Polskiej, gov.pl, 6.06.2019, https://www.gov.pl/web/dyplomacja/szczyt-inicjatywy-trojmorza-w-lublanie (dostęp: 5.03.2025).
Google Scholar

Three Seas Initiative Investment Fund signs agreement to invest in greenfield gas infrastructure in Romania. 2022. Komunikaty prasowe, Biuro Prasowe BGK, 24.05., https://media.bgk.pl/komunikat-prasowy/three-seas-initiative-investment-fund-signs-agreement-to-invest-in-greenfield-gas-infrastructure-in-romania-191290/ (dostęp: 6.06.2025).
Google Scholar

TRACECA History. 2024. TRACECA, 18.05., https://traceca-org.org/ir/about-traceca/history-of-traceca/ (dostęp: 5.03.2025).
Google Scholar

UAE President and Romanian President discuss bilateral relations. 2023. United Arab Emirates, Ministry of Foreign Affairs, 19.03., https://www.mofa.gov.ae/en/missions/bucharest/media-hub/image-gallery/uae-president-and-romanian-president-discuss-bilateral-relations (dostęp: 5.03.2025).
Google Scholar

Via Carpatia, Three Seas Projects, https://projects.3seas.eu/projects/via-carpatia-submitted-by-poland (dostęp: 4.03.2025).
Google Scholar

Vizita oficială a Președintelui României, Klaus Iohannis, în Emiratele Arabe Unite. 2023. Preşedintele României, 17.03., https://www.presidency.ro/ro/media/comunicate-de-presa/vizita-oficiala-a-presedintelui-romaniei-klaus-iohannis-in-emiratele-arabe-unite (dostęp: 6.05.2025).
Google Scholar

Wspólnym głosem w Łańcucie o trasie Via Carpatia. 2019. Ministerstwo Infrastruktury, Serwis Rzeczypospolitej Polskiej, gov.pl, 17.04., https://www.gov.pl/web/infrastruktura/wspolnym-glosem-w-lancucie-o-trasie-via-carpatia (dostęp: 6.03.2025).
Google Scholar

Wybór siedziby Europejskiego Centrum Kompetencji w dziedzinie Cyberbezpieczeństwa, Rada Europejska, Rada Unii Europejskiej, https://www.consilium.europa.eu/pl/policies/seat-selection-cybersecurity-centre-1/ (dostęp: 5.06.2025).
Google Scholar

Keith Kellogg, US special envoy for Russia and Ukraine, speaks at a Council on Foreign Relations event in Washington D.C. 2025. Reuters, 6.03., https://www.facebook.com/watch/live/?ref=watch_permalink&v=1148608243428894 (dostęp: 5.06.2025).
Google Scholar

Notatka własna z wystąpienia Sorina Mihaia Grindeanu na Forum Biznesowym IT. Wystąpienie dr Mihaia Sebe z European Institut of Romania (EIR) na konferencji: Conclusions from the Three Seas Initiative summit in Bucharest. The use of scientific research and academic dimension for regional cooperation, zorganizowanej przez New Strategy Center, Romania & Three Seas Initiative Research Center i ISP PAN w Palatul Cercului Militar Naţional w Bukareszcie z 8 września 2023 r., https://www.youtube.com/watch?v=Gd0Cot_GY0o (dostęp: 4.03.2025).
Google Scholar

Andrijanić, G. 2020. Prezydentura Milanovicia jest złą wiadomością dla Trójmorza. Mówi o „strasznym” pomyśle, „irytującym Moskwę i Berlin”. wPolityce, 18.01., https://wpolityce.pl/swiat/482831-prezydentura-milanovicia-jest-zla-wiadomoscia-dla-trojmorza (dostęp: 7.03.2025).
Google Scholar

Fundusz Trójmorza. Pierwsze projekty są już analizowane. 2020. money.pl, 10.09., https://www.money.pl/gospodarka/fundusz-trojmorza-pierwsze-projekty-sa-juz-analizowane-6552509779445889a.html (dostęp: 6.03.2025).
Google Scholar

The Ideal Energy Solution for AI, https://www.nuscalepower.com/ (dostęp: 3.03.2025).
Google Scholar

Jakóbik, W. 2020. Jakóbik: USA sfinansują atom w Rumunii. Wnioski dla Polski (ANALIZA). Biznes Alert, 12.10., https://biznesalert.pl/atom-rumunia-usa-polska-ppej-energetyka-atom/ (dostęp: 4.03.2025).
Google Scholar

Jakóbik, W. 2021. Gazprom chce uruchomić Nord Stream 2 do końca roku, a nowe sankcje nie nadchodzą. Biznes Alert, 12.12., https://biznesalert.pl/nord-stream-2-uruchomienie-koniec-2021-sankcje-usa-unia-europejska-rezolucja-pe-energetyka-gaz/ (dostęp: 7.03.2025).
Google Scholar

NuScale Puts Single-Minded Focus on Small Modular Reactor. 2013. Power, 13.10., https://www.powermag.com/nuscale-puts-single-minded-focus-on-small-modular-reactor/?pagenum=1 (dostęp: 6.03.2025).
Google Scholar

Rosyjski dron znaleziony przy granicy rumuńsko-ukraińskiej? 2023. Defence24, 13.09., https://defence24.pl/wiadomosci/rosyjski-dron-znaleziony-przy-granicy-rumunsko-ukrainskiej (dostęp: 6.03.2025).
Google Scholar

Rudke, M. 2020. Startuje Fundusz Trójmorza. Rzeczpospolita, https://www.rp.pl/Biznes/305299894-Startuje-Fundusz-Trojmorza.html (dostęp: 7.03.2025).
Google Scholar

Albrycht, I., Siudak, R. 2018. Europejski rynek cyberbezpieczeństwa. Potencjał regionu Trójmorza w kontekście internacjonalizacji MŚP i startupów z branży ICT. Kraków.
Google Scholar

Anticipating the 2023 Three Seas Initiative Bucharest Summit. Advancing the common agenda. 2023. European Institute of Romania “Working Paper”, Series, No. 46, Bucharest, April, https://www.europeum.org/wp-content/uploads/wp-46-anticipating-the-2023-3si-bucharest-summit.pdf (dostęp: 4.04.2025).
Google Scholar

Bajda, P. 2020. Inicjatywa Trójmorza 2016–2020 in statu nascendi. Edycja specjalna z rozszerzonymi rekomendacjami. Warszawa.
Google Scholar

Burakowski, A. 2014. System polityczny współczesnej Rumunii. Warszawa–Kraków.
Google Scholar

Grosse, T.G. 2023. Geokultura, czyli o związkach geopolityki z kulturą. Kraków.
Google Scholar

Kovacevic, A. 2007. The Potential Contribution of Natural Gas to Sustainable Development in South Eastern Europe, Oxford Institute for Energy Studies, NG 17, March. https://doi.org/10.26889/9781901795608 (dostęp: 1.03.2025).
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.26889/9781901795608

Kowal, P., Orzelska-Stączek, A. 2019. Inicjatywa Trójmorza: geneza, cele i funkcjonowanie. Warszawa.
Google Scholar

Orzelska-Stączek, A. (red.). 2024. The Three Seas Initiative. An original concept of regional cooperation in different approaches. Warszawa.
Google Scholar

Orzelska-Stączek, A., Ukielski, P. 2020. Inicjatywa Trójmorza z perspektywy jej uczestników, East of the West. Wschód Zachodu, 5. Warszawa.
Google Scholar

Willaume, M. 2004. Rumunia. Historia państw świata w XX wieku. Warszawa.
Google Scholar

Żurawski vel Grajewski, P. 2016. Polska polityka wschodnia 1989–2015. Wymiar narodowy i unijny. Kraków.
Google Scholar

Brie, M. 2023. Challenges, opportunities and expectations of enhanced cooperation within the 3SI towards the Black Sea. W: Anticipating the 2023 Three Seas Initiative Bucharest Summit. Advancing the common agenda. European Institute of Romania “Working Paper”, Series, No. 46, Bucharest, April, s. 51–52, https://www.europeum.org/wp-content/uploads/wp-46-anticipating-the-2023-3si-bucharest-summit.pdf (dostęp: 3.04.2025).
Google Scholar

Case Study: Inland risks from the planned construction and operation of the AMBO pipeline. 2009. CEE Bankwatch Network, January, https://bankwatch.org/wp-content/uploads/2011/08/AMBO_case_study_inland_2009.pdf (dostęp: 3.04.2025).
Google Scholar

Dudzińska, K. 2022. Siódmy szczyt Inicjatywy Trójmorza w Rydze. Komentarz PISM 98, 23 czerwca, s. 1–2, https://www.pism.pl/publikacje/siodmy-szczyt-inicjatywy-trojmorza-w-rydze (dostęp: 4.04.2025).
Google Scholar

Dziuba, J. 2008. Synergia czarnomorska – regionalne fiasko UE? Portal Spraw Zagranicznych. PSZ.pl, 26.07., https://psz.pl/127-unia-europejska/joanna-dziuba-synergia-czarnomorska-regionalne-fiasko-ue (dostęp: 3.04.2025).
Google Scholar

Gołębiowska, M., Lewkowicz, Ł. 2022. Po szczycie Inicjatywy Trójmorza w Rydze: nowy status współpracy z Ukrainą i wsparcie Stanów Zjednoczonych. Komentarze IEŚ 639 (151), 24.06., https://ies.lublin.pl/komentarze/po-szczycie-inicjatywy-trojmorza-w-rydze-nowy-status-wspolpracy-z-ukraina-i-wsparcie-stanow-zjednoczonych/ (dostęp: 15.03.2025).
Google Scholar

Inicjatywa Trójmorza w exposé ministra Radosława Sikorskiego. 3SI Research Center, https://trojmorze.isppan.waw.pl/aktualnosci/inicjatywa-trojmorza-w-expose-radoslawa-sikorskiego/ (dostęp: 15.03.2025).
Google Scholar

Jora, O.-D., Georgescu, A. 2023. Azimuth, Romania Towards global relevance through regional cooperation. And a follow-up to the 2023 Three Seas Initiative summit. The Market for Ideas 43, September–October, https://www.themarketforideas.com/azimuth-romania-towards-global-relevance-through-regional-cooperation-and-a-follow-up-to-the-2023-three-seas-initiative-summit-a884/ (dostęp: 14.03.2025).
Google Scholar

Kornis, V. 2022. Member States of the Three Seas Initiative in Comparison. Drawing a Conclusion. Friedrich Neumann Foundation, 22.12., https://www.freiheit.org/central-europe-and-baltic-states/member-states-three-seas-initiative-comparison (dostęp: 14.03.2025).
Google Scholar

Lewandowski, P. 2021. The Warsaw-Bucharest axis and Romania’s place in the Three Seas Initiative? Polish-Romanian Leadership in the Three Seas Initiative (3SI), Wschód Europy. Studia Humanistyczno-Społeczne 7(2), s. 45–59, https://doi.org/10.17951/we.2021.7.2.45-59
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.17951/we.2021.7.2.45-59

Marica, I. 2025. Romania’s highway network reaches over 1,100 km after 140 km expansion in 2024. Romania Insider.com, 24.04., https://www.romania-insider.com/romania-highway-network-ins-april-2025 (dostęp: 13.03.2025).
Google Scholar

Milewski, O. 2017. Trójmorze – nowy instrument w Polskiej polityce zagranicznej. Polski Przegląd Dyplomatyczny 4(71), s. 55–67.
Google Scholar

Mocanu, O. M. 2023. Forward. W: Anticipating the 2023 Three Seas Initiative Bucharest Summit. Advancing the common agenda. European Institute of Romania “Working Paper”, Series, No. 46, April. Bucharest.
Google Scholar

Morawska, E. 2016. Próba oceny działań Unii Europejskiej skierowanych do państw Azji Centralnej w ramach Programu INOGATE. W: R. Fiedler, T. Wallas (red.), Unia Europejska wobec Azji Centralnej: uwarunkowania regionalne i międzynarodowe. Poznań, s. 76–91.
Google Scholar

Ogrodnik, Ł. 2023. Szczyt Trójmorza ponownie w Bukareszcie. Komentarz PISM 36, 11.09.2023, https://www.pism.pl/publikacje/szczyt-trojmorza-ponownie-w-bukareszcie (dostęp: 12.03.2025).
Google Scholar

Pawłowski, K. 2020. Bukareszteńska Dziewiątka: współpraca państw wschodniej flanki NATO. IEŚ Policy Papers 4.
Google Scholar

Pieńkowski, J., Szymańska, J. 2025. Pełne członkostwo Rumunii i Bułgarii w strefie Schengen. Biuletyn PISM 3(3006), 13.01., s. 1–2, https://www.pism.pl/publikacje/pelne-czlonkostwo-rumunii-i-bulgarii-w-strefie-schengen (dostęp: 14.03.2025).
Google Scholar

Popescu, O. 2017. Trójmorze – nowy instrument polskiej polityki zagranicznej. Polski Przegląd Dyplomatyczny 4(71), s. 37–47.
Google Scholar

Romanian Motorways and Expressways Review – Q2 2025. (c) 130km.ro, 1.07., https://www.130km.ro/articol79_en.html (dostęp: 8.07.2025).
Google Scholar

Socor, V. 2007. White Stream: Additional Outlet Proposed for Caspian Gas to Europe. Eurasia Daily Monitor 4(189), 12.10., https://jamestown.org/program/white-stream-additional-outlet-proposed-for-caspian-gas-to-europe/ (dostęp: 14.03.2025).
Google Scholar

Sebe, M. 2022. Romania: Transforming the Three Seas Initiative into a strategic opportunity. A short overview. W: A. Sprūds, M. Vargulis (red.), Three Seas Initiative. Mapping national Perspectives. Riga, s. 142–156.
Google Scholar

Sebe, M. 2023. The Three Seas Initiative – one year after the Riga Summit: full steam ahead? W: Anticipating the 2023 Three Seas Initiative Bucharest Summit. Advancing the common agenda. European Institute of Romania “Working Paper”, Series, No. 46, April. Bucharest, s. 59–60.
Google Scholar

Sebe, M. 2024. The Three Seas Initiative: A Romanian Perspective. From Riga to Bucharest. W: A. Orzelska-Stączek (red.), The Three Seas Initiative. An original concept of regional cooperation in different approaches. Warszawa, s. 159–180.
Google Scholar

Sobjak, A., Zasztowt, K. 2012. Nabucco West – Perspectives and Relevance: The Reconfigured Scenario, Policy Paper PISM 44, November.
Google Scholar

Staicu, D., Gușilov, E. 2023. Bridging the East-West gap in transport inequality. W: Anticipating the 2023 Three Seas Initiative Bucharest Summit. Advancing the common agenda. European Institute of Romania “Working Paper”, Series, No. 46, April. Bucharest, s. 55–58.
Google Scholar

Tsantoulis, Y. 2009. Black Sea Synergy and Eastern Partnership: Different Centres of Gravity, Complementarity or Confusing Signals? Policy Brief ICBSS 12, February.
Google Scholar

Ukielski, P. 2018. Inicjatywa Trójmorza w polskiej polityce zagranicznej. Studia Europejskie 2, s. 45–58.
Google Scholar

Wiśniewski, B. Komentarz PISM: Szczyt Inicjatywy Trójmorza w Bukareszcie – wizja nabiera kształtu, 19.09.2018, https://pism.pl/publikacje/Komentarz_PISM__Szczyt_Inicjatywy_Tr_jmorza_w_Bukareszcie___wizja_nabiera_kszta_tu (dostęp: 12.03.2025).
Google Scholar

Żurawski vel Grajewski, P. 2013. Czy i jak Unia Europejska patrzy na Wschód? Polityka Unii Europejskiej wobec obszaru postsowieckiego a interesy Polski. Analizy Natolińskie 6.
Google Scholar

Żurawski vel Grajewski, P. 2021. Twelve EU Countries on the Eastern Flank of NATO: What about Ukraine? East/West: Journal of Ukrainian Studies 8(2), s. 49–83, https://ewjus.com/index.php/ewjus/article/view/514 (dostęp: 14.03.2025), https://doi.org/10.21226/ewjus514.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.21226/ewjus514

Żurawski vel Grajewski, P. 2024. Stosunki polsko-ukraińskie w latach 2022–2024 w kontekście odporności środkowoeuropejskich członków Unii Europejskiej na wyzwanie pełnoskalowej inwazji Rosji na Ukrainę. New Direction: Brussels, https://newdirection.online/publication/stosunki_polsko_ukraiskie_w_latach_2022_2024 (dostęp: 13.03.2025).
Google Scholar

Żurawski vel Grajewski, P. 2025. Grecja wobec Inicjatywy Trójmorza. Studia Polityczne 53(1).
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.35757/STP.2025.53.1.03