Eastern Review

Słowo od Redakcji

Marek Olędzki, Michał M. Klonowski — Tue, 30 Aug 2022 00:00:00 +0200

Wstęp

Marek Olędzki, Michał M. Klonowski — Tue, 30 Aug 2022 00:00:00 +0200

Badania archeologiczne Polaków na Ukrainie w XIX i początku XX wieku

Maria Magdalena Blombergowa — Tue, 30 Aug 2022 00:00:00 +0200

Na Ukrainie, jak i w innych stronach świata żyli i pracowali – w wielu dziedzinach gospodarczych i oczywiście naukowych – Polacy. Wielu też poświęciło swoją uwagę, czas i fundusze na poszukiwanie i badanie śladów odległej przeszłości zachowanych w ziemi.

O badaczach i badaniach na terytoriach Ukrainy, Galicji Zachodniej, w Małopolsce pisali: Stefan Nosek, Zarys historii badań archeologicznych w Małopolsce (1967); Andrzej Abramowicz, Wiek archeologii (1967); są też starsze publikacje: Bohdan Janusz, Zabytki przedhistoryczne Galicji Wschodniej (1918); Marcyan Śmiszko, Kultury wczesnego okresu epoki cesarstwa rzymskiego w Małopolsce Wschodniej (1932). O badaniach archeologicznych prowadzonych przez polskich miłośników starożytności na terenach wschodnich Ukrainy, podlegających carskiej Rosji, polskich publikacji nie ma zbyt dużo (Abramowicz, 1970; Blombergowa, 1993). W moim artykule podejmuję próbę wypełnienia tej luki w dziejach historii polskiej archeologii.

Historia i prahistoria nieistniejącej już dziś wsi Kuców

Anna Nierychlewska, Marek Olędzki — Tue, 30 Aug 2022 00:00:00 +0200

Treść artykułu stanowi historia i prahistoria nieistniejącej już wsi Kuców, znajdującej się dawniej w gminie Kleszczów, nieopodal miasta Bełchatowa. Właśnie to sąsiedztwo z wielką kopalnią odkrywkową węgla brunatnego „Bełchatów” przyniosło jej zagładę. Rozrastający się areał kopalniany doprowadził bowiem do tego, że jeszcze przed 1991 r. trzeba było wywłaszczyć i ewakuować tamtejszych mieszkańców, a w 1993 r. wszelkie ślady materialne ich egzystencji bezpowrotnie zniknęły. Tym niemniej opisywana wieś kucowska mogła się pochwalić bogatą, sięgającą średniowiecza historią, a także wydobytą przez łopaty archeologów, nie mniej imponującą prahistorią. Wszakże miejsce to, z pewnymi, dłuższymi i krótszymi przerwami, eksploatowano rolniczo już od epoki neolitu, kontynuując tę działalność przez epokę brązu i okres rzymski. Tak też było do lat 90. XX w. Przesłanki badawcze, które o powyższym zaświadczają są niżej przez obojga autorów skrupulatnie analizowane.

O zapomnianym pałacu Sapiehów w Dubnie na Podlasiu

Aldona Andrzejewska, Halina Karwowska, Aleksander Andrzejewski — Tue, 30 Aug 2022 00:00:00 +0200

Sapiehowie to jeden z najpotężniejszych rodów magnackich Wielkiego Księstwa Litewskiego, wywodzący się z ziem dzisiejszej Białorusi i Rosji. Jeden z nich Iwan Sapieha był pierwszym wojewodą podlaskim. W 1512 r. został właścicielem wsi Dubno, gdzie od przełomu XVI i XVII w. funkcjonował zespół dworski, który na przełomie XIX i XX w. został zrujnowany i zapomniany.

W latach 2006–2010 i 2013 przeprowadzono wykopaliskowe badania archeologiczne, m.in. dzięki dotacjom z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Sąsiedztwa Polska-Białoruś-Ukraina INTERREG IIIA/TACIS CBC 2004-2006 oraz Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Prace archeologiczne uzupełniono badaniami nieinwazyjnymi, geomorfologicznymi, przyrodniczymi, fotografią lotniczą oraz stosownymi kwerendami źródłowymi.

Prace te przyniosły niezwykle interesujące rezultaty. Okazało się bowiem, że odkryto ukryte pod powierzchnią ziemi relikty tej rezydencji. W efekcie przeprowadzonych prac archeologiczno-architektonicznych można było zrekonstruować w znacznej mierze ten zespół rezydencjonalny składający się z pałacu, kaplicy, innych budynków pomocniczych, jak: karczma, oranżeria, lamus. Jednak najbardziej spektakularnym wynikiem było odkrycie pałacu, nazywanego Kamienicą Wielką. W trakcie badań rozpoznany został rzut kamienicy na poziomie parteru oraz zlokalizowany w piwniczce skarbczyk.

Opisana Kamienica Wielka jest typowym dla XVII w. zespołem budynków dworskich. Jednak jest jednym z pierwszych na Podlasiu obiektów, które zostały odkryte w miejscu, gdzie na powierzchni ziemi śladami dawnej świetności były tylko ułamki ceramiki naczyniowej i gruz ceglany. Tak więc badania archeologiczne przywróciły do świadomości społecznej i wprowadziły do „obiegu naukowego” zapomnianą rezydencję Sapiehów, jednego z najznakomitszych rodów Rzeczpospolitej Szlacheckiej.

Celtycki miecz z Małej Wsi nad Wartą

Marek Urbański — Tue, 30 Aug 2022 00:00:00 +0200

Na wielkim cmentarzysku w Małej Wsi niedaleko Sieradza autor odkrył w 1980 r. bogato wyposażony grób wojownika z celtyckim mieczem. Grób otrzymał nr 27, a po weryfikacji nr 508.

Miecz był w żelaznej pochwie z okuciami na krawędziach i ze wzmacniającymi wąsami, a zakończonej trzewikiem z guzikowatą końcówką. Długość całkowita wynosi 106 cm. Sztych ostrołukowy, głownia w przekroju soczewkowata ma długość 84 cm, szerokość 6–6,5 cm. Trzpień do rękojeści o długości 16 cm był zakończony zgrubieniem. Rękojeść od miecza oddzielał ruchomy dzwonowaty jelec.

Oprócz miecza w skład wyposażenia wchodziły: grot włóczni, tok, umbo, fibula, nóż, pochewka, nity, gwoździe, pierścień, pęseta i inne – wszystko z żelaza. Znaleziono także ok. 660 fragmentów ręcznie lepionych naczyń glinianych. Długie przedmioty metalowe były zorientowane wzdłuż linii W–E. Taki zestaw zabytków wskazuje na celtyckie pochodzenie zmarłego lub silne kontakty z celtyckim środowiskiem wojskowym.

Miecz można zaklasyfikować do typu I/1 P. Łuczkiewicza, a trzpień do typu B. Pochwa należy do typu V Tomasza Bochnaka. Taki zestaw T. Bochnak i L. Tyszler określają jako broń celtycką, datowana na fazę A2 lub A2/A3. Okaz miecza z Małej Wsi można traktować jako kolejny dowód na pobyt celtyckich Bojów w centralnej Polsce.

Muzeum skansenowskie i kierunki jego działalności w czasie pandemii COVID-19 (na wybranym przykładzie Łęczyckiej Zagrody Chłopskiej w Kwiatkówku)

Piotr Czepas — Tue, 30 Aug 2022 00:00:00 +0200

Niniejsze opracowanie jest próbą prezentacji wpływu pandemii koronawirusa SARS-CoV-2 i wynikających z jej rozwoju ograniczeń na działalność Łęczyckiej Zagrody Chłopskiej w Kwiatkówku. Placówka ta stanowi muzeum na wolnym powietrzu typu parkowego i jest częścią Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Została ona udostępniona dla zwiedzających w 2013 r. W ramach opracowania starano się zaprezentować nowe kierunki działalności placówki podejmowane w przestrzeni wirtualnej, jak również te, które stanowiły kontynuację dotychczasowych działań związanych z organizacją tradycyjnych wystaw czasowych, wydarzeń plenerowych i promocyjnych. Niniejszej prezentacji dokonano na podstawie działań podjętych w latach 2020–2021. Prezentując nowe kierunki działalności Łęczyckiej Zagrody Chłopskiej wskazano na wirtualne wystawy czasowe i publikowane on-line materiały o charakterze etnograficznym dotyczące np. świąt, obrzędów czy problematyki regionalnej. W ramach opracowania starano się również zaprezentować fluktuację frekwencji osób zwiedzających skansen w omawianym przedziale czasu w porównaniu z latami 2013–2019.

Reformy w Rosji w XIX i na początku XX wieku: próba analizy

Alicja Stępień-Kuczyńska — Tue, 30 Aug 2022 00:00:00 +0200

Autorka charakteryzuje reformy XIX w., w tym szczególnie podkreśla reformatorskie działania M. Sperańskiego, jak również tzw. wielkie reformy lat 60. i 70., ze szczególną rolą reformy wolnościowej i uwłaszczeniowej (1861). Ważny okres reformowania systemu gospodarczego i politycznego Rosji przypadł na okres reform przeprowadzanych przez S. Wittego i P. Stołypina. Jednakże, jak wykazuje autorka, działania reformatorskie w omawianym okresie były zasadniczo spóźnione i nie przyczyniły się do stabilizacji systemu państwa, a do jego destabilizacji.

Polacy-katolicy w Harbinie. W trosce o zachowanie tożsamości narodowej

Małgorzata Pietrasiak, Ksenia Rodionova — Tue, 30 Aug 2022 00:00:00 +0200

Podstawowym celem artykułu jest uzupełnienie wiedzy o działalności kolonii polskiej w Harbinie (Mandżuria) poprzez analizę niepublikowanych dokumentów archiwalnych dotyczących tego tematu. Dokumenty uzupełniają już istniejące publikacje, dotyczące roli Polaków w procesie planowania i budowy Kolei Wschodniochińskiej (KWŻD) oraz eksploatacji tej drogi handlowej z wykorzystaniem najważniejszego węzła kolejowego, którego architektami byli Polacy, Harbinu. Okres, którego dotyczy analiza, to koniec XIX – połowa XX w. Szczególna uwaga została zwrócona na dbałość Polonii harbińskiej o zachowanie tożsamości narodowej. Dużą rolę odgrywał przy tym Kościół katolicki oraz szkoły polskie założone w Mandżurii. Wartości, które towarzyszyły funkcjonowaniu instytucji edukacyjnych oraz religijnych oparte na zasadach tolerancji i akceptacji różnorodności oraz zaangażowanie Polaków w rozwój gospodarczy Mandżurii, mogą być ważnym elementem polskiego soft power wobec Chin i budowania wizerunku Polski.

Atrakcyjność studiów International Marketing na Wydziale Studiów Międzynarodowych i Politologicznych Uniwersytetu Łódzkiego dla studentów z krajów byłego ZSRR

Tomasz Domański — Tue, 30 Aug 2022 00:00:00 +0200

Celem artykułu jest ukazanie atrakcyjności biznesowych studiów anglojęzycznych International Marketing dla studentów z krajów byłego ZSRR. Studia te zostały stworzone na Wydziale Studiów Międzynarodowych i Politologicznych Uniwersytetu Łódzkiego (WSMiP UŁ) jako innowacyjny produkt edukacyjny adresowany do studentów polskich oraz zagranicznych. Studenci z krajów byłego ZSRR – głównie z Ukrainy, Rosji, Białorusi, Kazachstanu, Azerbejdżanu, Kirgistanu, Turkmenistanu – bardzo wysoko oceniają poziom kształcenia, pracę w grupie wielokulturowej, możliwości wymiany zagranicznej Erasmus, relacje z wykładowcami, metody pracy zespołowej nad projektami marketingowymi oraz konkurencyjny poziom cen za studia. Artykuł jest prezentacją wyników badań empirycznych przeprowadzonych przez autora metodą wywiadów pogłębionych on-line z uczestnikami programu International Marketing, pochodzącymi z krajów byłego ZSRR. Ważnym atutem programu jest indywidualizacja podejścia do studenta i otwarty, przyjazny studentom zagranicznym model kształcenia wypracowany w Katedrze Marketingu Międzynarodowego i Dystrybucji (KMMiD) na WSMiP UŁ.

Drogi handlowe i szlaki pielgrzymie jako czynnik integracji w XXI wieku

Michał M. Klonowski — Tue, 30 Aug 2022 00:00:00 +0200

Projekt Trade Routes and Pilgrimage Trails as a Factor of Integration był jednym z ważniejszych projektów zarówno w karierze profesora Jerzego Kmiecińskiego, jak i w historii Compostela Grupo de Universidades. Teraz, po niemal dwudziestu latach od jego zakończenia warto ponownie przyjrzeć się jego założeniom i dokonaniom, aby zweryfikować jego aktualność i adekwatność do współczesnego świata. Autor analizuje poszczególne elementy programu, zajmuje się więc nowymi „wcieleniami” dróg handlowych, oddzielnie dróg pielgrzymich w XXI w., a oddzielnie samą integracją. Następnie zastanawia się, czy duże zmiany, jakie zaszły w tych kategoriach pojęciowych wpłynęły jakoś na ogólne wnioski oryginalnego projektu. Dochodząc na końcu do kluczowego pytania – czy bardziej zmienił się świat, czy człowiek?

Sport jako zjawisko polityczno-tożsamościowe na Litwie w XX wieku. Działalność Michała Sienkiewicza na Wileńszczyźnie

Rafał Jung — Tue, 30 Aug 2022 00:00:00 +0200

Artykuł traktuje o roli sportu w budowaniu i podtrzymywaniu tożsamości narodowej w skomplikowanych warunkach etniczno-politycznych. Rzecz dotyczy historii Litwy w XX wieku, gdzie relacje między zamieszkującymi ten obszar Litwinami i Polakami w dużej mierze określał polsko-litewski spór o przynależność Wileńszczyzny z okresu międzywojennego. Odmienne tradycje sportowe przyczyniły się do zachowania odrębności narodowej obu nacji w okresie sowieckiego zniewolenia, jednocześnie sukcesy sportowe Litwinów w latach 1947–1988, zwłaszcza koszykarzy w ramach ekip reprezentujących Związek Sowiecki, stanowiły element ich emancypacji politycznej. Doprowadził on wraz z innymi czynnikami do odzyskania niepodległości przez Litwę i jednocześnie warunkował potrzebę zdefiniowania na nowo stosunków między Litwinami i Polakami na Litwie. Sport odgrywał w tym procesie zazwyczaj rolę łączącą obie społeczności. Zaświadcza o tym postać Michała Sienkiewicza, sportowca, później niezwykle aktywnego działacza na rzecz sportu Polaków na Wileńszczyźnie, uczestnika życia sportowego w czasach sowieckich, między innymi sędziego lekkoatletycznego podczas legendarnego dla Polaków konkursu skoku o tyczce z udziałem Władysława Kozakiewicza, odbywającego się w ramach Igrzysk XXII Olimpiady w Moskwie w 1980 r. W okresie zaś wznoszenia fundamentów litewskiej niepodległości – inicjatora i uczestnika odbudowy Litewskiego Narodowego Komitetu Olimpijskiego i polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” na Litwie.

Skuteczność instytucji referendum lokalnego w sprawie referendów tematycznych w kadencji 2014–2018

Aleksandra Rosińska, Paweł Kozłowski — Tue, 30 Aug 2022 00:00:00 +0200

Celem artykułu jest analiza procesu lokalnego referendum tematycznego pod względem: skuteczności, frekwencji oraz popularności. W artykule wykorzystaliśmy metody: analizy treści artykułów prawnych i ustaw oraz analizę statystyczną danych uzyskanych z banku Głównego Urzędu Statystycznego oraz Państwowej Komisji Wyborczej. Zgodnie z przeprowadzanymi badaniami udało nam się uzyskać następujące wnioski: referenda tematyczne charakteryzują się niższą popularnością, wyższą skutecznością wobec lokalnych referendów odwoławczych oraz wysoką frekwencją względem wszystkich przeprowadzonych referendów w kadencji 2014–2018. Zasugerowaliśmy potencjalne zmiany, które mogłyby pozytywnie wpłynąć na jakość procesu i rozwiązać wskazane problemy.