Porównanie sytuacji prawnej osób LGBT+ w Polsce i Hiszpanii w latach 1930–2021

Piotr Skrzypek

doi:10.18778/1427-9657.11.14

Autor

Piotr Skrzypek Uniwersytet Łódzki, Wydział Stosunków Międzynarodowych i Politologicznych https://orcid.org/0000-0002-8307-7278

DOI:

https://doi.org/10.18778/1427-9657.11.14

Słowa kluczowe:

Homoseksualizm, LGBT+, prawa człowieka, sytuacja prawna osób LGBT+ Hiszpania, Polska

Abstrakt

Tematem artykułu jest porównanie sytuacji prawnej osób LGBT+ w Polsce i Hiszpanii. Mimo, że oba kraje są członkami Unii Europejskiej, sytuacja prawna w obu krajach jest zupełnie odmienna. Hiszpania jest uznana za jeden z najbardziej liberalnych kulturowo i przyjaznych krajów wobec społeczności LGBT+ na świecie. Kultura LGBT+ odegrała znaczącą rolę w hiszpańskiej literaturze, muzyce, kinie i innych formach rozrywki, a także w kwestiach społecznych i w polityce. W badaniach ankieterów na temat homoseksualizmu hiszpańska opinia publiczna jest oceniana jako „zdecydowanie pozytywna”, a społeczeństwo zaakceptowało homoseksualizm, co czyni go najbardziej przyjaznym dla osób LGBT+. Widoczność osób LGBT+ wzrosła również w kilku warstwach społeczeństwa, takich jak wojsko, sądownictwo i duchowieństwo.

Zdecydowanie odmienna sytuacja występuje w Polsce. Osoby nieheteroseksualne w naszym kraju stoją przed wyzwaniami prawnymi, z którymi nie mają do czynienia inni polscy obywatele, osoby niebędące osobami LGBT+. Według raportu ILGA-Europe z 2021 r. stan praw LGBT+ w Polsce jest najgorszy wśród krajów Unii Europejskiej. Teoretycznie Polska zapewnia osobom LGBT+ takie same prawa jak osobom heteroseksualnym w niektórych obszarach. Polskie prawo zakazuje dyskryminacji w zatrudnieniu ze względu na orientację seksualną. Nie istnieją jednak zabezpieczenia dla służby zdrowia, przestępstw z nienawiści i mowy nienawiści. W Polsce nie funkcjonują związki partnerskie osób tej samej płci i nie ma możliwości adoptowania dzieci. Osoby LGBT+ nie są dobrze postrzegane i są przedmiotem kpin i żartów.

Celem pracy jest więc próba analizy i porównania sytuacji osób LGBT+ w Polsce i w Hiszpanii. Autor postawił następujące pytania badawcze: czy i w jakim stopniu sytuacja osób LGBT+ w Hiszpanii uległa zmianie w okresie po uchwaleniu Konstytucji Hiszpanii w 1931 r. i wprowadzeniu nowego kodeksu karnego? Czy i w jakim stopniu uległa zmianie sytuacja osób LGBT w Polsce w analogicznym czasie? Jaka jest sytuacja prawna i postrzeganie osób LGBT+ obecnie w Hiszpanii, a jak w Polsce? Autor podjął także próbę wyjaśnienia, czym te różnice mogą być powodowane.

Cel został zrealizowany poprzez studium literatury z lat 1930–2021 oraz analizę dokumentów. Ze względu na fakt, że poruszany temat jest ciągle aktualny, w pracy wykorzystałem artykuły naukowe, książki, ale także informacje podawane na stronach internetowych, akty prawne, korzystałem również z oficjalnych witryn organizacji pozarządowych i stowarzyszeń.

Bibliografia

Annual review of the human rights situation of lesbian, gay, bisexual, trans and intersex people in Europe and Central Asia. 2022, http://www.rainbow-europe.org (dostęp 2023).
Google Scholar

Biuletyn Informacji Publicznej RPO. Nieuregulowanie związków jednopłciowych w Polsce narusza ochronę prawa do życia prywatnego. Stanowisko RPO do EPTC (dostęp 27.10.2020).
Google Scholar

Biuletyn Informacji Publicznej RPO. RPO do TK: karanie za bezzasadną odmowę usługi jest zgodne z konstytucją, 3.04.2018, https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-do-tk-karanie-za-bezzasadn%C4%85-odmow%C4%99-us%C5%82ugi-jest-zgodne-z-konstytucj%C4%85.
Google Scholar

Biuletyn Rzecznika Praw Obywatelskich. 2014. Równe traktowanie pacjentów – osoby nieheteroseksualne w opiece zdrowotnej. Nr 7. Zasada równego traktowania. Prawo i praktyka. Nr 14. Warszawa: Wydawnictwo: Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich.
Google Scholar

Biuletyn Rzecznika Praw Obywatelskich. 2019. Sytuacja prawna osób nieheteroseksualnych i transpłciowych w Polsce. Międzynarodowy standard ochrony praw człowieka osób LGBT i stan jego przestrzegania z perspektywy Rzecznika Praw Obywatelskich. Nr 6. Zasada Równego Traktowania. Prawo i praktyka. Nr 27. Warszawa: Wydawnictwo: Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich.
Google Scholar

Business Insider. Polscy aktywiści kontra strefy wolne od LGBT, https://businessinsider.com.pl/wiadomosci/polscy-aktywisci-kontra-tzw-strefy-wolne-od-lgbt/syw4dz8 (dostęp 5.12.2021).
Google Scholar

Calvo Borobia, K., Trujillo, G. 2011. Fighting for love rights: Claims and strategies of the LGBT movement in Spain. Sexualities 14(5), s. 562–579. https://doi.org/10.1177/1363460711415330
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/1363460711415330

Ciastoch, M. 2020. Polska najbardziej homofobicznym krajem Unii Europejskiej, https://noizz.pl/lgbt/polska-najbardziej-homofobicznym-krajem-w-ue-ranking-i-mapa-ilga-2020-dotyczacy-lgbt/219919h (dostęp 17.05.2021).
Google Scholar

Deon.pl. 2019. Hiszpania: rekordowo niska liczba katolików, https://deon.pl/kosciol/hiszpania-rekordowo-niska-liczba-katolikow,502947 (dostęp 15.12.2018).
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.3390/a12060114

Dziennik Gazeta Prawna. 2020. Zakaz adopcji dzieci przez pary jednopłciowe. Duda podpisał projekt zmiany konstytucji, https://www.gazetaprawna.pl/wiadomosci/artykuly/1485373,zakaz-adopcji-dzieci-przez-pary-jednoplciowe-projekt-zmiany-konstytucji.html (dostęp 6.07.2020).
Google Scholar

Encarnacion, O.G. 2020. Memory in Politics in Democratics Spain. W: D. Muro, I. Lago (red.). The Oxford Handbook of Spanish Politics. Oxford: Oxford University Press, s. 47–61. https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780198826934.013.4
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780198826934.013.4

The Guardian. 2001. Gays persecuted by Franco lose criminal status at last, https://www.theguardian.com/world/2001/dec/13/gayrights.gilestremlett (dostęp 13.12.2001).
Google Scholar

Haggerty, G.E., Zimmerman, B. 1999. Encyclopedia of Lesbian and Gay Histories and Cultures. New York: Taylor & Francis.
Google Scholar

Kamen, H. 1998. The Spanish Inquisition: a historical revision. New Haven and London: Yale University Press. https://archive.org/details/spanishinquisiti00henr. Free Download, Borrow, and Streaming: Internet Archive.
Google Scholar

Kampania Przeciw Homofobii. 2020. https://kph.org.pl/minister-ziobro-wykorzystuje-dzieci-aby-realizowac-homofobiczna-wizje-polski-oswiadczenie-kph (dostęp 11.03.2021).
Google Scholar

Martinez, O., Dodge, B. 2010. El barrio de La Chueca of Madrid, Spain: An emerging epicenter of the global LGBT civil rights movement. Journal of Homosexuality 57(2), s. 226–248. https://doi.org/10.1080/00918360903488913
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/00918360903488913

Ministerio de Asuntos Exteriores y de Cooperación. 2011. https://www.exteriores.gob.es/es/Ministerio/HistoriaDelMinisterio/Paginas/Ministros-de-Asuntos-Exteriores.aspx.
Google Scholar

Pluralidad. 2021. “Conoces la campaña Yo soy tú, mézclate”? Viernes 26.03, https://www.mezclate.es/2021/03/conoces-la-campana-yo-soy-tu-mezclate.html
Google Scholar

Portalstatystyczny. 2022. https://portalstatystyczny.pl/kosciol-katolicki-w-polsce-spada-religijnosc-wsrod-mlodych-osob/ (dostęp 5.11.2022).
Google Scholar

QUER.pl Portal osób LGBT+, https://queer.pl/news/205683/zbigniew-ziobro-chce-obalic-historyczny-polski-wyrok-o-ochronie-praw-osob-transplciowych (dostęp 1.07.2021).
Google Scholar

Rainbow Europe ranking. 2022. Poland the is the most homophobic country in EU, https://tvn24.pl/tvn24-news-in-english/poland-ranks-as-the-worst-country-for-lgbti-people-in-eu-ilga-europe-5710294 (dostęp 5.11.2022).
Google Scholar

Raport Kampanii Przeciw Homofobii 2019–2020. Sytuacja społeczna osób LGBTA w Polsce, https://kph.org.pl/polish-governments-policies-are-ruining-the-lives-of-lgbt-people-we-are-publishing-the-report-on-the-social-situation-of-lgbta-people-in-poland-in-the-years-2019-2020/ (dostęp 8.12.2021).
Google Scholar

Selerowicz, A. 1993. Leksykon kochających inaczej. Poznań: Softpress.
Google Scholar

Skrzypek, P. 2019. Sytuacja prawna osób LGBT w Polsce. W: M. Bogusz, M. Wojcieszak, P. Rachwał (red.). Poszerzamy horyzonty. T. XIV. Słupsk.
Google Scholar

Skrzypek, P. 2020. Sytuacja prawna osób LGBT w Hiszpanii jako wynik zmian społeczno-politycznych. W: M. Bogusz, M. Wojcieszak, P. Rachwał (red.). Poszerzamy horyzonty. T. XVIII. Cz. 2. Słupsk.
Google Scholar

Social Research Center CIS (May 2011) in Ministerio de Asuntos Exteriores y de Cooperación. Spain LGBT good practices, s. 1, https://www.ohchr.org/sites/default/files/Documents/Issues/Discrimination/LGBT/Res_27_32/Spain.pdf
Google Scholar

Spencer, C. 1996. Homosexuality: A History. Londres: Fourth Estate.
Google Scholar

Thompson, E.A. 2007. Los Godos en España. Alianza Editorial.
Google Scholar

Tomasik, K. 2018. Gejerel. Mniejszości seksualne w PRL-u. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Google Scholar

Wystąpienia Rzecznika Praw Obywatelskich do Ministra Edukacji Narodowej z dnia: 3 lipca 2012 r. (RPO-690507-I/11), 24 kwietnia 2014 r. (I.800.1.2014), 17 marca 2016 r. (XI.800.15.2016), 22 października 2019 r. (XI.800.3.2017).
Google Scholar