Life-writing jako praktyka krytyczna. Studium przypadku „Pamiętników kobiet z rodzin górniczych”

Monika Glosowitz

doi:10.18778/2299-7458.13.05

Autor

Monika Glosowitz Uniwersytet Śląski https://orcid.org/0000-0001-6059-4224

DOI:

https://doi.org/10.18778/2299-7458.13.05

Słowa kluczowe:

life-writing, auto/biografia, pamiętnik, narracje kobiet z rodzin górniczych, pamięć kulturowa, afektywne archiwum

Abstrakt

Chciałabym zaproponować ujęcie life-writing jako krytycznej praktyki auto/biograficznej, zadając pytanie o to, jak związane nią narzędzia pozwalają wyjść z impasów, wynikających z podziałów na literaturę i nie/para-literaturę, fiction i non-fiction, sztukę i folklor itd. Łączę trzy linie tradycji krytycznej: genologiczną, socjologiczną oraz antropologiczną, pogłębiając namysł nad wyznaczonym tu gestem przekierowania uwagi z poziomu historycznej ciągłości (life-writing jako kolejne ogniwo ewolucyjne łańcucha form autobiograficznych, „nadgatunek”) na poziom metarozważań nad definicją i statusem pojęcia oraz jego zastosowania (life-writing jako praktyka krytyczna). Opisuję również konkretne case study projektu „Pamiętniki kobiet z rodzin górniczych”, zastanawiając się nad tym, jak sprofilować narzędzia literaturoznawcze, żeby były pomocne w lekturze wykraczającej poza interpretację hermeneutyczną.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Biogram autora

Monika Glosowitz - Uniwersytet Śląski

Monika Glosowitz – adiunktka w Instytucie Literaturoznawstwa Uniwersytetu Śląskiego; doktorat cotutelle w dziedzinie nauk humanistycznych w zakresie literaturoznawstwa i gender studies obroniła w Uniwersytecie Śląskim i Uniwersytecie w Oviedo.

Jest stypendystką Komisji Europejskiej w ramach programu European Master in Women’s and Gender Studies w Uniwersytecie w Utrechcie i Uniwersytecie w Grenadzie oraz Uniwersytetu w Oviedo w ramach programu doktoranckiego Género y Diversidad. Jej zainteresowania badawcze dotyczą kwestii związanych z procesami emancypacyjnymi oraz rolą emocji w późnym kapitalizmie, humanistyką środowiskową oraz współczesnych ruchów feministycznych.

Publikowała m.in. na łamach „Central Europe”, „Czasu Kultury”, „Praktyki Teoretycznej”, „Autobiografii”, „The Polish Journal of Aesthetics”. Tłumaczyła teksty Michela Foucaulta, Rosi Braidotti, Sary Ahmed i Luce Irigaray. W 2019 roku opublikowała Maszynerie afektywne. Literackie strategie emancypacji w najnowszej polskiej poezji kobiet (IBL PAN 2019), za które w 2020 roku otrzymała Poznańską Nagrodę Literacką – Stypendium im. Stanisława Barańczaka.

Do 2024 roku była jurorką Wrocławskiej Nagrody Poetyckiej Silesius. W latach 2018–2020 była przewodniczącą Rybnickiej Rady Kobiet. Obecnie kieruje projektem badawczym „Pamiętniki kobiet z rodzin górniczych”, w 2023 roku ukazała się pod jej redakcją książka pod takim samym tytułem. W 2024 roku nakładem Wydawnictwa Biblioteki Śląskiej ukazało się drugie poprawione wydanie tejże pozycji, pod tytułem Opowieści kobiet z rodzin górniczych.

Bibliografia

Autobiography and Questions of Gender, red. S. Neuman, London–New York 1991.
Google Scholar

Balbus S., „Zagłada gatunków”, „Teksty Drugie” 1999, nr 6, s. 25–39.
Google Scholar

Baldwin J., Zapiski syna tego kraju, przeł. M. Denderski, Kraków 2019.
Google Scholar

Bar-Itzhak Ch. Intellectual Captivity: Literary Theory, World Literature, and the Ethics of Interpretation, “Journal of World Literature”, 2020, vol. 5(1). https://doi.org/10.1163/24056480-00403400
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1163/24056480-00403400

Bogalecki P., Nieuporządkowane, nieprzerobione, niespożytkowane. Dzienniki Witolda Wirpszy, „Forum Poetyki” 2023, nr 33–34, s. 42–57. https://doi.org/10.14746/fp.2023.32-33.42111
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.14746/fp.2023.32-33.42111

Browarczyk M., Drewniak D., Marzec L., Life Writing at the Crossroads: Autobiographical Theory and Practice in Poland, “a/b: Auto/Biography Studies” 2023, vol. 38, no. 3, s. 611–625. https://doi.org/10.1080/08989575.2023.2286808
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/08989575.2023.2286808

Chałasiński J., Drogi awansu społecznego robotnika, Warszawa 1979.
Google Scholar

Colpani G., Habed A.J., Critique without Guarantees: Thinking with Stuart Hall in a Time of Crises, [w:] Postcolonial Theory and Crisis, eds P. de Medeiros, S. Ponzanesi, Berlin–Boston 2024, s. 189–206. https://doi.org/10.1515/9783111005744-011
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1515/9783111005744-011

Cvetkovich A., An Archive of Feelings: Trauma, Sexuality, and Lesbian Pubic Cultures, Durham, NC 2003. https://doi.org/10.1215/9780822384434
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1215/9780822384434

Eagleton T., Jameson F., Said E.W., Nacjonalizm, kolonializm i literatura, przeł. M. Denderski, Wrocław 2022.
Google Scholar

Fǎtu-Tutovenau A., Cernat L., Shatro B., Cultural Memory in Eastern European Women’s Life Writing: Agency, Persistence, Legacies, “Dacoromania Litteraria” 2023, X, s. 5–17. https://doi.org/10.33993/drl.2023.10.5.17
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.33993/drl.2023.10.5.17

Federici S., Borai Boned S., Postwzrost a postęp, przeł. S. Królak, nagranie ze spotkania w aplikacji Zoom, które odbyło się między Madrytem a Nowym Jorkiem 18 grudnia 2020. https://archive-2014-2024.internationaleonline.org/research/politics_of_life_and_death/172_postwzrost_a_postep_wywiad_sary_burai_boned_z_silvia_federici [dostęp: 20.03.2024].
Google Scholar

Gajewska A., Zwrot biograficzny krytyki feministycznej, [w:] Dwadzieścia lat literatury polskiej 1989–2009. Idee, ideologie, metodologie, red. A. Galant, I. Iwasiów, Szczecin 2008, s. 97–109.
Google Scholar

Glosowitz M., Feministyczne autoetnografie afektywne, „Autobiografia. Literatura. Kultura. Media” 2023, nr 2, s. 9–21. https://doi.org/10.18276/au.2023.2.21-01
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18276/au.2023.2.21-01

Glosowitz M., Maszynerie afektywne. Literackie strategie emancypacji w najnowszej polskiej poezji kobiet, Warszawa 2019. https://doi.org/10.4000/books.iblpan.2785
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4000/books.iblpan.2785

Grochowski G., Pamięć gatunków. Ponowoczesne dylematy atrybucji gatunkowej, Warszawa 2018. https://doi.org/10.4000/books.iblpan.1760
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4000/books.iblpan.1760

Kadar M., Coming to Terms: Life Writing – from Genre to Critical Practice, [w:] Theoretical Discussions of Biography, Leiden 2014. https://doi.org/10.1163/9789004274709_015
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1163/9789004274709_015

Kłoskowska A., Rozwój koncepcji kultury w socjologii polskiej, „Przegląd Socjologiczny” 1968, nr 22, s. 194–216.
Google Scholar

Krawczyk S., Fabryki XX wieku, „Przegląd Socjologiczny” 2024, t. 73, nr 1. https://doi.org/10.26485/PS/2024/73.1/8
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.26485/PS/2024/73.1/8

Kujawa D., Pocałunki ludu. Poezja i krytyka po roku 2000, Kraków 2021.
Google Scholar

Lejeune Ph., Wariacje na temat pewnego paktu. O autobiografii, red. R. Lubas-Bartoszyńska, przeł. W. Grajewski, S. Jaworski, A. Labuda, R. Lubas-Bartoszyńska, Kraków 2001.
Google Scholar

Madejski J., Praktykowanie autobiografii Przyczynki do literatury dokumentu osobistego i biografistyki, Szczecin 2017.
Google Scholar

Marzec L., Papiery po Iłłakowiczównie. Archiwum jako przedmiot badań, Warszawa 2022.
Google Scholar

McCooey D., The Limits of Life Writing, “Life Writing” 2017, vol. 14(3), s. 277–280. https://doi.org/10.1080/14484528.2017.1338910
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/14484528.2017.1338910

Mrozik A., „Historia jakby nas pominęła”. O powojennych pamiętnikach konkursowych i współczesnych projektach pisania ludowej historii Polski, „Kultura i Społeczeństwo” 2022, nr 2, 39–69. https://doi.org/10.35757/KiS.2022.66.2.2
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.35757/KiS.2022.66.2.2

Nycz R., Tekstowe doświadczenia, „Teksty Drugie” 2010, nr 1–2, s. 6–12.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18318/td.2017.en.1.1

Opowieści kobiet z rodzin górniczych, red. M. Glosowitz, Katowice 2023.
Google Scholar

Ostaszewska A., Pietrusińska M.J., Lignar-Paczocha K., Szafranek M. (2022), Raport z badań. Kobiety na uniwersytetach i pandemia Covid-19. Badania porównawcze na temat pracy kobiet, https://rownowazni.uw.edu.pl/wp-content/uploads/sites/105/2022/11/RAPORT_KOBIETY-NA-UNIWERSYTETACH_2022.pdf [dostęp: 22.03.2024].
Google Scholar

Pamiętniki górników, red. S. Gołębiewski, Katowice 1973.
Google Scholar

Pamiętniki kobiet z rodzin górniczych, red. M. Glosowitz, Czerwionka-Leszczyny 2023.
Google Scholar

Rodak P., Rec.: Philippe Lejeune, Wariacje na temat pewnego paktu. O autobiografii. Pod red. Reginy Lubas-Bartoszyńskiej. Kraków 2001, „Pamiętnik Literacki” 2002, nr 2, s. 245–252.
Google Scholar

Rudaś-Grodzka M., Pożegnanie z Bronisławą Waligórską. Praktyki biograficzne, „Teksty Drugie” 2019, nr 1, s. 287–302. https://doi.org/10.18318/td.2019.1.20
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18318/td.2019.1.20

Smith S., Watson J., Archiwa zapisów życia: czym i gdzie są?, przeł. D. Boni Menezes, „Teksty Drugie” 2018, nr 6, s. 174–199. https://doi.org/10.18318/td.2018.6.14
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18318/td.2018.6.14

Spivak G.Ch., Czy podporządkowani inni mogą przemówić?, przeł. E. Majewska, „Krytyka Polityczna” 2011, nr 24–25, s. 196–239.
Google Scholar

Szpakowska M., Chcieć i mieć. Samowiedza obyczajowa w Polsce czasu przemian, Warszawa 2003.
Google Scholar

Tabaszewska J., Literaturoznawstwo służebne, „Teksty Drugie” 2017, nr 1, s. 262–273. https://doi.org/10.18318/td.2017.1.22
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18318/td.2017.1.22

Williams R., Marksizm i literatura, przeł. A. Chojnacki, E. Kasperski, Warszawa 1989.
Google Scholar

Życiorysy górników, oprac. M. Żywirska, Katowice 1949.
Google Scholar