Mit cyklopa w antyku i literaturze hiszpańskiej złotych wieków

Abstrakt

W literaturze starożytnej obecne są dwa, biegunowo odmienne, motywy podania o Cyklopie: epicki, znany z IX ks. Odysei, przywołany później i poddany modyfikacji przez Eurypidesa w dramacie satyrowym Cyklop oraz liryczno-erotyczny spopularyzowany przez Teokryta w XI sielance, Skargi Cyklopa. Wersję Teokryta rozbudował Owidiusz w XIII ks. Metamorfoz. Pomostem między obydwoma wariantami mitycznymi jest tzw. dytyramb Filoksenosa z Kytery. Mit Polifema, głównie w postaci, jaką nadał mu Owidiusz, przewija się przez hiszpański wiek XVI aż do początku kolejnego stulecia, znajdując wielu naśladowców i tłumaczy. Pod koniec XVI wieku sięga do niego również Lope de Vega w powieści pasterskiej La Arcadia (1598), nadając mu formę tradycyjnej hiszpańskiej strofy romance. Mit stanowi odbicie historii będącej przedmiotem narracji, wzbogacając powieść o elementy perspektywy autobiograficznej. W Fábula de Polifemo (1612) Luisa de Góngory mit ulega całkowitej transformacji. W jego interpretacji przeważają barokowe kontrasty i hiperbola. Struktura dzieła oparta jest na zbieżności przeciwieństw: potworności Polifema i piękna Galatei. Mit staje się też okazją do transpozycji koncepcji piękna, wywodzącej się od petrarkizmu: obserwować można dominantę planu metaforycznego, zastępującego elementy rzeczywistości.