History of development of the Warta valley in the Uniejów Basin
DOI:
https://doi.org/10.18778/2299-8403.01.02Keywords:
basen uniejowski, dolina WartyAbstract
The conditions existing in the Uniejów Basin were favourable to formation of outflow after successive glaciations due to subsidence in Adamow graben. The last glacial episode in this area was the Warta stage. During the recession of continental glacier the waters flew away towards the south, but when the glacier receded to the north, a valley began to form with an outflow in the northern direction. During the time of the Eemian Interglacial the valley bottom was fairly wide and it was on the ordinate of 80.0 m. above see level. In the Vistulian the aggradation tendencies dominated. A high Plenivistulian terrace formed in the Warta valley (but only in the southern part of the Uniejów Basin) and a low Late Plenivistulian terrace. On the surface of the vast low terraca there are remains of multichannel river system which formed in Younger Dryas and were reactivated in the Holocene. The Warta river-bed was gradually lowering from the begining of Holocene until the Atlantic period, when this tendency was reversed as a result of intensified humangenerated supply of mineral material into the river-bed. Over the last two centuries the Warta transformed into a one-channel river in consequence of strong human impact.
References
Czarnik J., Paleogeografia okolic Turka w górnym trzeciorzędzie i plejstocenie, Studia Geol. Pol., 40, 1972.
Google Scholar
Dzieduszyńska D., Kittel P., Basen uniejowski – historia i stan badań paleogeograficznych w Uniwersytecie Łódzkim, Biuletyn Uniejowski, 1, 2012.
Google Scholar
Dyjor S., Systemy kopalnych dolin Polski Zachodniej i fazy ich rozwoju w młodszym neogenie i eoplejstocenie, [w:] Problemy młodszego neogenu i eoplejstocenu w Polsce, red. A. Jahn, S. Dyjor, Ossolineum, Wrocław 1987.
Google Scholar
Forysiak J., Rozwój doliny Warty między Burzeninem i Dobrowem po zlodowaceniu warty, Acta. Geogr. Lodz., 90, 2005.
Google Scholar
Forysiak J., Wstępne badania geomorfologiczne i geologiczne na torfowisku Czarny Las w dolinie Warty, Studia i Materiały CEPL SGGW Rogów, R. 10, z. 2(18), 2008.
Google Scholar
Forysiak J., Miotk-Szpiganowicz G., Petera J., Geologic setting and palynologic examination of the Vistulian sediments at Koźmin near Turek, central Poland, Geol. Quart., 43(1), 1999.
Google Scholar
Forysiak J., Kulesza M., Twardy J., Wpływ osadnictwa olęderskiego na sieć rzeczną i morfologię międzyrzecza Warty i Neru, [w:] Zapis działalności człowieka w środowisku przyrodniczym, t. 3, red. E. Smolska, P. Szwarczewski, WSWPR, Warszawa 2007.
Google Scholar
Gilewska S., Rzeźba, [w:] Geografia Polski. Środowisko przyrodnicze, red. L. Starkel, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa 1991.
Google Scholar
Goździk J. S., Wpływ procesów eolicznych na genezę górnoplenivistuliańskich aluwiów w Środkowej Polsce, Acta Univ. Lodz., Folia geogr., 20, 1995.
Google Scholar
Goździk J. S., The Vistulian aeolian succession in central Poland, Sedimentary Geology, 193, 2007.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1016/j.sedgeo.2005.11.026
Guiot J., Pons A., de Beaulieu J. L., Reille M., A 140 000-year continental climate reconstruction from two European pollen records, Nature, 338, 1989.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1038/338309a0
Kasse C., Depositional model for cold – climate tundra rivers, [w:] Paleohydrology and Environmental Change, red. G. Benito et al., 1998.
Google Scholar
Klatkowa H., Symptoms of the permafrost presence in Middle Poland during the last 150 000 years, Biul. Perygl., 35, 1996.
Google Scholar
Klatkowa H., Załoba M., Kształtowanie budowy geologicznej i rzeźby południowego obrzeżenia Basenu Uniejowskiego, [w:] Przemiany środowiska geograficznego obszaru Konin–Turek, red. W. Stankowski, Inst. Badań Czwartorzędu Uniw. A. Mickiewicza, Poznań 1991.
Google Scholar
Kobojek E., Morfogeneza doliny Rawki, Acta Geogr. Lodz., 77, 2000.
Google Scholar
Kozarski S., River channel changes in the middle reach of the Warta Valley, Great Poland Lowland, Quaternary Studies in Poland, 4, 1983.
Google Scholar
Kraużlis K., Wpływ młodoczwartorzędowych ruchów tektonicznych na morfologię i budowę wewnętrzną tarasów Warty środkowej, [w:] Współczesne i neotektoniczne ruchy skorupy ziemskiej w Polsce, t. I, Materiały I Krajowego Sympozjum, Warszawa 1975.
Google Scholar
Krzemiński T., Geneza młodoplejstoceńskiej rzeźby glacjalnej w dorzeczu środkowej Warty, Acta Geogr. Lodz., 33, 1974.
Google Scholar
Krzyszkowski A., Osadnictwo neolityczne i wczesnobrązowe na terenach zalewowych zbiornika „Jeziorsko”. Aspekt przestrzenno-funkcjonalny, [w:] Badania archeologiczne pracowni konserwacji zabytków. Studia i materiały, Warszawa 1988.
Google Scholar
Kufel-Dzierzgowska A., Pradzieje Sieradzkiego, [w:] Szkice z dziejów Sieradzkiego, red. J. Śmiałowski, PWN, Łódź 1977.
Google Scholar
Madeyska T., Zróżnicowanie roślinności Polski u schyłku ostatniego zlodowacenia, Studia Geologica Polonica, 113, 1998.
Google Scholar
Marks L., Pleistocene glacial limits in the territory of Poland, Przegl. Geol., 53, 2005.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1016/S1571-0866(04)80079-4
Marks L., Pochocka K., River valleys of the Eemian Interglacial in central Poland, Geol. Quart., 43(2), 1999.
Google Scholar
Nanson G. C., Knighton A. D., Anabranching rivers: their cause, character and classification, Earth Surface Processes and Landforms, 21, 1996.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1002/(SICI)1096-9837(199603)21:3<217::AID-ESP611>3.0.CO;2-U
Noryśkiewicz B., Palynology of biogenic sediments of the Eemian Interglacial at Krzyżówki near Koło, central Poland, Geol. Quart., 43(1), 1999.
Google Scholar
Nowacki K., Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski w skali 1:50 000. Arkusz Dąbie, Państw. Inst. Geol.,Warszawa 1995.
Google Scholar
Petera J., Vistuliańskie osady dolinne w basenie uniejowskim i ich wymowa paleogeograficzna, Acta Geogr. Lodz., 83, 2002.
Google Scholar
Petera J., Forysiak J., The Last ice sheet extent in Central Poland, Geological Quaterly, 47(4), 2003.
Google Scholar
Petera J., Forysiak J., Holoceńska ewolucja systemu wielokorytowego Warty w okolicach Koźmina, Acta Geogr. Lodz., 88, 2004.
Google Scholar
Petera-Zganiacz J., Stratygrafia osadów vistuliańskich a młodoczwartorzędowa aktywność tektoniczna w okolicach Koźmina, Prace Instytutu Geografii Akademii Świętokrzyskiej w Kielcach, 16, 2007.
Google Scholar
Petera-Zganiacz J., Changes in the development of frost wedges in the middle Warta valley deposits (Central Poland), Geologija, 53, 2011.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.6001/geologija.v53i1.1614
Petera-Zganiacz J., Bijak Sz., Dzieduszyńska D., Krąpiec M., Kittel P., Płaza D., Twardy J., Zasada M., Badania kopalnego lasu ze schyłku vistulianu w dolinie Warty (Kotlina Kolska, środkowa Polska), I Konferencja Dendrologów Polskich, Rogów, 10−12 lutego 2012.
Google Scholar
Petera-Zganiacz J., Czubla P., Gruszka B., Forysiak J., Miotk-Szpiganowicz G., Olszak I., Pawłowski D., The Koźmin glacial lake – its origin, age, deposits and palaeoecology, 12th Annual Conference of the INQUA PeriBaltic, Working Group ,,Ice, water, humans – Quaternary landscape evolution in the PeriBaltic region”, Greifswald, 13−17.09.2010.
Google Scholar
Petera-Zganiacz J., Miotk-Szpiganowicz G., Pawłowski D., Forysiak J., Stanowisko interglacjału emskiego w środkowym odcinku doliny Warty (Kotlina Kolska, środkowa Polska), XVII Konferencja ,,Stratygrafia plejstocenu Polski” nt. „Dynamika zaniku lądolodu podczas fazy pomorskiej w północno-wschodniej części Pojezierza Mazurskiego”, Jeziorowskie, 6−10 września 2010, Wyd. Państwowy Instytut Geologiczny.
Google Scholar
Ran E. T. H., Van Huissteden J., The Dinkel valley in the Middle Pleniglacial: dynamics of a tundra river system, Meded. Rijks Geol. Dienst, 44(3), 1990.
Google Scholar
Rdzany Z., Rekonstrukcja przebiegu zlodowacenia warty w regionie łódzkim, Wyd. Uniw. Łódzkiego, Łódź 2009.
Google Scholar
Rotnicki K., Main phases of erosion and accumulation in the Prosna Valley in the last glacial – interglacial cycle, Geogr. Polonica, 53, 1987.
Google Scholar
Stankowska A., Stankowski W., Maximum extent of the Vistulian Ice Sheet in the vicinity of Konin, Poland: a geomorphological, sedimentological and radiometric evidence, Geogr. Polonica, 55, 1988.
Google Scholar
Starkel L., The reflection of hydrological changes in the fluvial environment of the temperate zone during the last 15 000 years, [w:] Background to Palaeohydrology, red. K. J. Gregory, Chichester 1983.
Google Scholar
Szałamacha G., Skompski S., Biogenic sediments of the Eemian Interglacial at Krzyżówki near Koło, central Poland, Geol. Quart., 43(1), 1999.
Google Scholar
Trzmiel B., Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski w skali 1:50 000. Arkusz Turek (550), PIG, Warszawa 1996.
Google Scholar
Turkowska K., Rozwój dolin rzecznych na Wyżynie Łódzkiej w późnym czwartorzędzie, Acta Geogr. Lodz., 57, 1988.
Google Scholar
Turkowska K., Geomorfologia regionu łódzkiego, Wyd. Uniw. Łódzkiego, Łódź 2006.
Google Scholar
Turkowska K., Forysiak J., Petera J., Miotk-Szpiganowicz G., A Warta River system during the Younger Dryas in the Koło Basin (Middle Poland), Quaestiones Geographicae, 23, 2004.
Google Scholar
Wachecka-Kotkowska L., Ewolucja doliny Luciąży – uwarunkowania klimatyczne a lokalne, Acta Geogr. Lodz., 86, 2004
Google Scholar
Widera M., Litostratygrafia i paleotektonika kenozoiku podplejstoceńskiego Wielkopolski, Wyd. Naukowe UAM, Seria Geologia, 18, 2007.
Google Scholar
Załoba M., Przejawy dynamiki podłoża w geologicznym i morfologicznym kształtowaniu wybranego odcinka środkowej Warty, Acta Geogr. Lodz., 63, 1992.
Google Scholar
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
