Szkice do dziejów wsi Niewiesz

Jarosław Stulczewski

doi:10.18778/2299-8403.10.08

Authors

Jarosław Stulczewski Archiwista, działacz społeczno-kulturalny oraz ruchu rekonstrukcyjno-historycznego, prezes Zarządu Towarzystwa Przyjaciół Zduńskiej Woli, ul. Mickiewicza 4, 98-220 Zduńska Wola

DOI:

https://doi.org/10.18778/2299-8403.10.08

Keywords:

Niewiesz, noble family’s village, Chebda family, Zakrzewski family, Sieradz land, Poddębice district

Abstract

The origins of the village of Niewiesz date from the Middle Ages. The first mention in written sources is from 1357. Originally, it belonged to the Chebda family of the Pomian coat of arms. In the early 15th century a parish was established in this locality. At the end of the 18th century Niewiesz became the property of the Zakrzewski family of the Wyssogota coat of arms. In 1874 a new church was built there thanks to Józef Joachim Zakrzewski. The Zakrzewski family also contributed to the development of social and cultural life of Niewiesz. In 1903 a Voluntary Fire Brigade was set up in the village, in 1907 a school was opened, and in 1911 a Savings and Loan Society started its a activity. During the January uprising a fight between the insurgent and Russian troops took place in Niewiesz. After the defeat of the uprising the commune of Niewiesz was established with the seat of municipal authorities in Dominikowice, to be moved back to Niewiesz in the interwar period. During WWII, as a result of heavy fights, the church, the municipality building, the school and the manor-house were destroyed. In the years 1945–1954 Niewiesz was again a commune, in the period 1954–1972 it was the seat of the District People’s Council, and in 1973–1976 its commune status was restored. In 1977 it lost its administrative function. Today it belongs to the municipality of Poddębice.

References

„Dziennik Urzędowy” 1937, nr 46, poz. 350.
Google Scholar

„Dziennik Urzędowy” 1937, nr 48, poz. 374.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/0015587X.1937.9718712

„Dziennik Urzędowy” 1955, nr 44, poz. 286.
Google Scholar

„Dziennik Urzędowy” 1972, nr 49, poz. 312.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1542/peds.49.2.312

„Dziennik Urzędowy” 1975, nr 17, poz. 92.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1108/eb016360

„Dziennik Urzędowy” 1976, nr 41, poz. 244.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/0009-2614(76)80802-0

Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Poznaniu z dnia 8 października 1954 r., nr 16, poz. 87.
Google Scholar

Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Poznaniu z dnia 4 grudnia 1954 r., nr 20, poz. 100.
Google Scholar

„Łódzki Dziennik Urzędowy” 1933, nr 18.
Google Scholar

Obwieszczenia Publiczne. Dodatek do „Dziennika Urzędowego Ministerstwa Sprawiedliwości”, 1931, nr 64a.
Google Scholar

Załącznik do uchwały nr XLVII/284/10 Rady Miejskiej w Poddębicach z dnia 26 kwietnia 2010 r. Plan Odnowy Miejscowości Niewiesz na lata 2010‒2017, Niewiesz 2010.
Google Scholar

Andrzejewski H., Kiedrzyński M., Jakubowska-Gabara J., Czynna ochrona dąbrowy świetlistej Potentillo albae-Quercetum w rezerwacie Napoleonów (Polska Środkowa) – rezultaty jednorazowego zabiegu, „Studia i Materiały Centrum Edukacji Przyrodniczo-Leśnej”, 2015, t. 17 (1), s. 125–131.
Google Scholar

Bandurka M., Zmiany administracyjne i terytorialne ziem województwa łódzkiego w XIX i XX wieku, Łódź 1995.
Google Scholar

Chałupnik J., Są wśród nas świadkowie, [w:] Są wśród nas świadkowie tamtych czasów. Zbrodnie Wehrmachtu na terenie powiatu poddębickiego we wrześniu 1939 r., Poddębice 2005, s. 50‒54.
Google Scholar

Datner S., 55 dni Wehrmachtu w Polsce. Zbrodnie dokonane na polskiej ludności cywilnej w okresie 1.IX.‒25.X.1939 r., Warszawa 1967.
Google Scholar

Diecezja Włocławska 2000, Włocławek 2001.
Google Scholar

Frątczak W., Diecezja włocławska w okresie II wojny światowej, Włocławek 2013.
Google Scholar

Graeve S., Jacques L.V., Przewodnik po Guberni Kaliskiej, Warszawa 1912.
Google Scholar

Herbarz polski, t. 2, A. Boniecki, A. Reiski (oprac.), Warszawa 1900.
Google Scholar

Hube R., Zbiór rot przysiąg sądowych poznańskich, kościańskich, kaliskich, sieradzkich, piotrkowskich i dobrzyszyckich z końca wieku XIV i pierwszych lat wieku XV, Warszawa 1888.
Google Scholar

Jóźwiak B., Działania obronne Armii „Poznań” na ziemiach powiatu poddębickiego we wrześniu 1939 roku, [w:] Są wśród nas świadkowie tamtych czasów. Zbrodnie Wehrmachtu na terenie powiatu poddębickiego we wrześniu 1939 r., Poddębice 2005, s. 11‒18.
Google Scholar

Kodeks Dyplomatyczny Wielkopolski, t. 3, Poznań 1879.
Google Scholar

Księga Adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa 1930.
Google Scholar

Libicki M., Wryk R., Zbrodnie niemieckie w Wielkopolsce w latach 1939‒1945, Poznań 2004.
Google Scholar

Łaski J., Liber beneficiorum archidyecezyi gnieźnieńskiej, t. 1, Gniezno 1880.
Google Scholar

Milczarek J., Powstanie styczniowe w Sieradzkiem, Sieradz 1983.
Google Scholar

Nawrocki S., Hitlerowska okupacja Wielkopolski w okresie zarządu wojskowego. Wrzesień‒październik 1939 r., Poznań 1966.
Google Scholar

Nitecki P., Biskupi Kościoła w Polsce w latach 965‒1999. Słownik biograficzny, Warszawa 2000.
Google Scholar

Nowa książka telefoniczna tel., Sieradz 2002.
Google Scholar

Olejnik T., Towarzystwa ochotniczych straży ogniowych w Królestwie Polskim, Warszawa 1996.
Google Scholar

Pawiński A., Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. Wielkopolska, t. 13, cz. 2, Źródła dziejowe, Warszawa 1883.
Google Scholar

Pietrzak J., Napoleon Zakrzewski – założyciel i darczyńca poddębickiej straży pożarnej, „Na Sieradzkich Szlakach” 2018, nr 2, s. 35‒37.
Google Scholar

Pietrzak J., Poddębickie kalendarium, Poddębice 1998.
Google Scholar

Pietrzak J., Potyczka pod Niewieszem 24 V 1863 r., „Na Sieradzkich Szlakach” 1992, nr 1, s. 13‒14.
Google Scholar

Rosin R., Warunki naturalne, drogi lądowe i rozwój terytorialno-administracyjny, [w:] J. Śmiałowski (red.), Szkice z dziejów Sieradzkiego, Łódź 1977, s. 11‒35.
Google Scholar

Rosin R., Zbrodnie Wehrmachtu w Sieradzkiem (1 września ‒ 25 października 1939 r.), „Biuletyn Okręgowej Komisji Badania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu w Łodzi. Instytut Pamięci Narodowej” 1994, t. 3, s. 7‒16.
Google Scholar

Ruszkowski A., Sieradz i okolice. Przewodnik turystyczny, Sieradz 2000.
Google Scholar

Ruszkowski A., Wydarzenia powstania styczniowego 1863‒1864 w województwie sieradzkim, „Wędrownik” 1983, nr 288, s. 1‒17.
Google Scholar

Serwiński E., Zbrodnie Wehrmachtu we wrześniu 1939 r. w rejonie Niewiesza w pow. tureckim, „Przegląd Zachodni” 1963, t. 3, s. 114‒125.
Google Scholar

Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych, t. 2, Województwo łódzkie, Warszawa 1925.
Google Scholar

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, B. Chlebowski (red.), F. Sulimierskiego, W. Walewskiego, t. 7, Warszawa 1886.
Google Scholar

Spiskowcy i partyzanci 1863 roku, S. Kieniewicz (red.), Warszawa 1967.
Google Scholar

Stulczewski J., Stowarzyszenie Promocji Niewiesza i Okolic 2010‒2020, Niewiesz 2020.
Google Scholar

Stulczewski J., Wywiad z ks. kan. Stanisławem Franciszkiem Strzelińskim – kapelanem Związku Wysiedlonych Ziemi Łódzkiej, „Biuletyn Szadkowski”, 2015, t. 15, s. 259‒264.
Google Scholar

Szkice z dziejów Związku Harcerstwa Polskiego w województwie sieradzkim, Z. Tobjański (red.), Sieradz 1988.
Google Scholar

Szweda A., Szybkowski S., Kilka słów o pieczęci biskupa włocławskiego Jana Pelli z Niewiesza przy dokumencie pokoju mełneńskiego z 1422 r., „Studia Źródłoznawcze”, 2018, t. LVI, s. 105–118. https://doi.org/10.12775/SZ.2018.04
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.12775/SZ.2018.04

Szybkowski S., Biskup włocławski Jan Pella z Niewiesza i jego bratankowie. Z badań nad wpływem duchownych na kariery ich rodzin w późnym średniowieczu, [w:] A. Wałkówski (red.), Duchowieństwo i laicy, Warszawa 2010, s. 190–205.
Google Scholar

Szymczakowa A., „Milites strenui” z Sieradzkiego w XV wieku, [w:] A. Radzimiński i J. Wroniszewski (red.), Genealogia. Rola związków rodzinnych i rodowych w życiu publicznym w Polsce średniowiecznej na tle porównawczym, Toruń 1996, s. 191–214.
Google Scholar

Szymczakowa A., Szlachta sieradzka w XV wieku, Łódź 1998.
Google Scholar

Tabella miast, wsi, osad Królestwa Polskiego z wyrażeniem ich położenia i ludności alfabetycznie ułożona w Biórze Kommissyi Rządowey Spraw Wewnętrznych i Policyi, t. 2. M‒Z, Warszawa 1827.
Google Scholar

Wisińska M., Kultura i oświata do końca XVIII wieku, [w:] Szkice z dziejów Sieradzkiego, J. Śmiałowski (red.), Łódź 1977, s. 163–198.
Google Scholar

Wójcik T., Boraś J., Walki oddziału wydzielonego ppłk. Mariana Frydrycha z jednostkami 30 Dywizji Piechoty Wehrmachtu o utrzymanie przeprawy mostowej w Uniejowie w dn. 6‒7 września 1939 roku, „Biuletyn Uniejowski” 2020, t. 9, s. 23–57. https://doi.org/10.18778/2299-8403.09.02
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/2299-8403.09.02

Wykaz gromad Polskiej Rzeczypospolitej udowej według stanu na z dnia 1 VII 1952 r., Warszawa [1952].
Google Scholar

Zajączkowski S., Zajączkowski S.M., Materiały do słownika geograficzno-historycznego dawnych ziem łęczyckiej i sieradzkiej do 1400 roku, cz. II, Łódź 1970.
Google Scholar

„Echo Tureckie” 1926, nr 13; 1927, nr 39; 1928, nr 16; 1932, nr 50; 1933, nr 6; 1934, nr 28; 1935, nr 21, 29, 38; 1936, nr 50; 1937, nr 8, nr 41; 1938, nr 17, 21, 22, 26, 27; 1939, nr 5, 30.
Google Scholar

„Gazeta Sądowa Warszawska” 1906, nr 37.
Google Scholar

„Gazeta Świąteczna” 1887, nr 331/32; 1889, nr 444; 1903, nr 1192.
Google Scholar

„Kurier Warszawski” 1875, nr 99; 1895, nr 349; 1897, nr 73; 1921, nr 305.
Google Scholar

„Rozwój” 1906, nr 203; 1907, nr 26.
Google Scholar

„Strażak” 1903, nr 11.
Google Scholar

„Wiadomości z pola bitwy”, 16.07.1863, nr 14.
Google Scholar

„Wokół Poddębic” 2018, nr 2.
Google Scholar

„Zaranie” 1913, nr 33; 1914, nr 11.
Google Scholar

„Zorza” 1903, nr 51; 1904, nr 50; 1911, nr 41, 43.
Google Scholar

http://kruszwicahistoria.blogspot.com/2016/10/znani-praaci-i-kanonicy-kruszwiccy-do.html
Google Scholar

https://sieradz.naszemiasto.pl/sad-zdecydowal-szkola-w-niewieszu-do-likwidacji/ar/c1-1523891 [dostęp: 3.03.2021].
Google Scholar