XIX-wieczne domy drewniane zgierskich rzemieślników – cenne dziedzictwo czy kłopotliwy spadek?
DOI:
https://doi.org/10.18778/0208-6034.34.09Słowa kluczowe:
Zgierz, XIX-wieczna architektura, drewniane budynki, dziedzictwo, rewitalizacjaAbstrakt
W Zgierzu, mieście położonym w centralnej części województwa łódzkiego, znajduje się unikalny zespół urbanistyczny miasta rzemieślniczego, założony od podstaw w pierwszej połowie XIX wieku. Działo się to w wyniku akcji osiedleńczej, którą prowadzono w Królestwie Polskim w celu ożywienia gospodarki nowopowstałego państwa. Sprowadzano głównie sukienników, zarówno pochodzenia polskiego, jak i niemieckiego, przede wszystkim z terenów zaboru pruskiego. Regularny układ miasta o symetrycznie rozplanowanych ulicach, z rynkiem pośrodku na szczycie zbocza doliny rzeki, zabudowany estetyczną i funkcjonalną architekturą późnoklasycystyczną, pozwala na określenie tego ośrodka miastem w stylu biedermeier. Choć w powstającym mieście starano się wznosić budowle z materiałów trwałych, większość z zachowanych do dziś domów wybudowano z drewna. Mimo to, ich dekoracyjna oprawa architektoniczna wciąż jest czytelna w wielu obiektach. Obecnie domy te, dzielone na wiele mieszkań i zamieszkałe przez lokatorów z przydziału, są użytkowane niezgodnie z ich pierwotnym przeznaczeniem i nieodpowiednio do swej rangi. Do tej pory podjęto dwie próby rewitalizacji omawianego obszaru, w wyniku których powołano do życia Park Kulturowy Miasto Tkaczy, wyremontowano siedem domów oraz przywrócono dawny wygląd fragmentom dwóch ulic. Artykuł przedstawia przeszły oraz obecny stan zagospodarowania zabytkowego budownictwa Nowego Miasta, z uwzględnieniem jego społecznego tła, a także podejmuje próbę podsumowania dotychczas podjętych działań rewitalizacyjnych.
Pobrania
Bibliografia
Jasiński Z. (2002), Domy tkaczy w Zgierzu i ich problematyka konserwatorska. A typescript of an MA thesis written in the Institute for the Study and Conservation of Cultural Monuments, Faculty of Fine Arts, Nicolaus Copernicus University in Toruń.
Google Scholar
Kopijka M. (2013), Zabytkowe drzwi drewniane w zgierskich Domach Tkaczy z I połowy XIX wieku, “Zgierskie Zeszyty Muzealne”, 7, p. 41–47.
Google Scholar
Krawczyk P., Kopijka M. (2012a), Miasto Tkaczy Zgierz. Miasto cudu gospodarczego, Gmina Miasto, Zgierz.
Google Scholar
Krawczyk P., Kopijka M. (2012b), Zgierz miastem biedermeier, Gmina Miasto, Zgierz.
Google Scholar
Krawczyk P.K., Ozaist-Przybyła A. (2018), Biedermeier w Zgierzu i wybranych miastach fabrycznych Królestwa Polskiego, [in:] A. Rosales-Rodriguez (ed.), Polski biedermeier – romantyzm udomowiony, Wydawnictwo Neriton, Warszawa, p. 135–159.
Google Scholar
Ostrowski W. (1949), Świetna karta z dziejów planowania w Polsce, Towarzystwo Urbanistów Polskich, Warszawa.
Google Scholar
Rosin R. (1981), Zgierz w XII–XVI w., “Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica”, 2, p. 77–93.
Google Scholar
Sakowicz J. (2009), Miasto tkaczy w Zgierzu. Park kulturowy jako instrument ochrony i rewitalizacji krajobrazu kulturowego, http://www.nid.pl/upload/iblock/d8b/d8bf9d0f03ce539d1a53fd5c4763621d.pdf (access 10 VIII 2017).
Google Scholar
Sitnicki M., Heim D., Bogusławski A. (2011), Metodologia i wytyczne postępowania z zespołami budownictwa drewnianego z początku XIX na podstawie realizacji projektu “Rewitalizacja i rozwój historycznego kompleksu architektury drewnianej miasta Zgierza”, Gmina Miasto Zgierz, Zgierz–Łódź.
Google Scholar
Walczak B. (2010), Zespoły fabryczno-mieszkalne w europejskim przemyśle włókienniczym w latach 1771–1914. Geneza – rozwój – typologia, Wydawnictwo Politechniki Łódzkiej, Łódź.
Google Scholar
Zgierz. Dzieje miasta do roku 1988 (1995), R. Rosin (ed.), Zarząd Miasta Zgierza, Oddział Polskiego Towarzystwa Historycznego w Łodzi, Towarzystwo Przyjaciół Zgierza, Łódź–Zgierz.
Google Scholar
Ewidencja Zabytków Miasta Zgierza, http://www.umz.zgierz.pl/bip/?bip_umz_getfile=1&bip_umz_fileid=14975 (access 2 XI 2017).
Google Scholar
Informacja na temat realizacji projektu “Rewitalizacja strefy śródmiejskiej miasta Zgierza”, http://www.miasto.zgierz.pl/page/historia-realizacji-projektu-1 (access 17 VIII 2017).
Google Scholar
Uchwała nr XV/142/03 Rady Miasta Zgierza z dnia 30 grudnia 2003 r. o powołaniu Parku Kulturowego Miasto Tkaczy.
Google Scholar
Wykaz zabytków wpisanych do rejestru zabytków nieruchomych woj. łódzkiego (stan na 1.09.2016 r.), http://www.wuoz.bip.lodz.pl/page/12,zabytki.html (access 17 VIII 2017).
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
