Warszawski dwór Hieronima Wołłowicza. O siedzibach wysokich urzędników Rzeczypospolitej w Warszawie na początku XVII wieku

Abstrakt

Gościniec abo krotkie opisanie Warszawy z 1643 r. Adama Jarzębskiego dla miłośników poezji staropolskiej jest raczej tekstem uciesznym – dla historyków sztuki, dla miłośników Warszawy – źródłem nieocenionym. Zawarte w nim opisy dworów i pałaców różnią się skalą dokładności, obszerności. Niektóre z nich ukazane są w obszernych „poematach” (pałace: Kazanowskich, Ossolińskich, rezydencje królewskie), o innych jest krótka wzmianka. Te wzmianki informują, kto dysponował stałą siedzibą w mieście sejmowym Rzeczypospolitej, w którym miejscu mogła być ona usytuowana, a wymienia ich autor w swym tekście ponad dziewięćdziesiąt. Zidentyfikowanie tych lokalizacji w wielu przypadkach nie budzi wątpliwości, są jednak wspomniane w Gościńcu obiekty, których umiejscowienie na współczesnej mapie Warszawy sprawia wiele trudności. Do takich należałaby siedziba starosty żmudzkiego Hieronima Wołłowicza.

Ród Wołłowiczów swą karierę polityczną i gospodarczą związał z terenami Wielkiego Księstwa Litewskiego. Znaczącą pozycję wśród możnych litewskich osiągnął już w XV w., szczególnie wiążąc się z dworem Jagiellonów za czasów króla Kazimierza. Początkowo dobra ich koncentrowały się na Grodzieńszczyźnie, z czasem objęły także Podlasie. Właściciel posesji warszawskiej Hieronim Wołłowicz był aktywny politycznie w czasach królów Stefana Batorego i Zygmunta III Wazy, sprawując urzędy: podskarbiego polnego oraz wielkiego litewskiego, a w 1618 r. podkanclerzego litewskiego. W latach 1589–1618 pełnił funkcję sekretarza królewskiego. Był też od 1619 r. starostą żmudzkim, zajmując wysoką pozycję wśród urzędów Wielkiego Księstwa Litewskiego.

Hieronim, pełniąc na przełomie XVI i XVII w. ważne funkcje na dworze królewskim, zapewne zdecydował się na nabycie parceli położonej na tak zwanym Przedmieściu Zakroczymskim.

Dwór Wołłowicza swym usytuowaniem wpisuje się w całą serię podobnych założeń, niezwykle popularnych w Warszawie do 1655 r.