Główne wyniki badań archeologicznych w południowo-zachodniej Białorusi w ramach prac konserwatorskich na przełomie XX i XXI wieku

Abstrakt

W południowo-zachodniej Białorusi (obszar województwa brzeskiego) znajduje się kilka wybitnych obiektów architektonicznych, na których ostatnio przeprowadzono prace konserwatorskie oraz restauracyjne. Obiekty te są znaczące ze względu na ich rolę w historii i kulturze Białorusi.
W trakcie przygotowania dokumentacji projektowej na potrzeby renowacji tych zabytków, architekci spotykają się z koniecznością przeprowadzenia pierwszego etapu prac – kompleksowych badań naukowych, których integralną częścią są badania archeologiczne.
W Białorusi są odpowiednie akty prawne, regulujące działalność w zakresie ochrony i renowacji zabytków historycznych, archeologicznych, kulturowych i architektonicznych. W ramach programu rządowego w szeregu miejscowościach: Kamieńcu, Kosowie, Różanach, Skokach, Zakozielu, Berezie Kartuskiej i innych, prowadzono badania archeologiczne.
Badania starożytnego Kamieńca przeprowadzono w latach 1998 –2004. Obejmowały one teren przyległy do istniejącej do dziś baszty murowanej, zbudowanej w latach 70. XIII wieku. W wyniku badań archeologicznych dokonano rekonstrukcji systemu obronnego miasta, fukcjonującego od końca XIII do XVIII wieku, oraz odnaleziono pierwotny cmentarz mieszkańców grodu.
Od roku 2008 trwają prace restauracyjne w pałacu Pusłowskich, z pierwszej połowy XIX wieku, w miejscowości Kosawa (rejon iwacewicki). W trakcie badań archeologicznych realizowanych w latach 2008–2013 został pozyskany liczny materiał zabytkowy. Odkryto relikty bram wjazdowych: zachodniej, wschodniej i południowej.
W 2008 roku rozpoczento prace restauracyjne pałacu Sapiehów w Różanie (rejon prużański). Pierwsza została odbudowana brama wjazdowa z przyległymi do niej budynkami-skrzydłami. W trakcie prac archeologicznych na terenie kompleksu pałacowego z XVI–XVIII wieku zostały zbadane warstwy kulturowe na przestrzeni wewnętrznej skrzydeł pałacowych. Wyniki badań dowiodły, że wewnętrzny plan budynków przylegających do bramy wjazdowej wielokrotnie się zmieniał. Oprócz tego, w warstwach kulturowych zachodniego skrzydła, odnaleziono relikty starszego budynku – dowód na istnienie wcześniejszej, funkcjonującej w XVI–XVII w. rezydencji Sapiehów.
Prace archeologiczne w 2010 i 2011 roku w wewnętrznej przestrzeni budynku teatralnego pałacu Sapiehów wykazały bardzo dobry stan zachowania fundamentów wewnętrznej kolumnady, wspierającej konstrukcje dachu i urządzeń teatralnych loży.
Podczas prac w podziemiach kaplicy rodu Orzeszków we wsi Zakoziel (rejon drohiczyński), wśród gruzu i śmieci odnaleziono artefakty datowane na XIX w. – początek XX w.: fragmenty wnętrza kaplicy z metali i drzewna, brązowe elementy trumien, fragmenty pasów ze Słucka. Również odnaleziono znaczną ilość ludzkich kości pochodzących ze zniszczonych grobów z XIX wieku. Wyniki analizy antropologicznej potwierdziły obecność pochówków czterech przedstawicieli rodu Orzeszków.
W wyniku prac archeologicznych 2009 roku w miejscowości Bereza (Bereza Krtuska) (rejon bereski) na terenie klasztoru kartuzów z XVII w., zostały zbadane warstwy kulturowe w wewnętrznej przestrzeni bramy wjazdowej. Wyniki badań pozwalają sugerować istnienie reliktów starszego budynku, którego fundamenty zostały wykorzystane podczas budowy bramy wjazdowej do klasztoru.
Głównym celem badań archeologicznych w siedzibie Niemcewiczów w Skokach, (rejon brzeski) pochodzącej z XVIII wieku, było poszukiwanie reliktów dawnej zabudowy. Podczas badań odkryto pozostałości po zachodniej oficynie, zniszczonej w latach 60. XX wieku. Fundament budynku oraz inne elementy konstrukcji zachowały się w stanie dobrym. W trakcie prac archeologicznych odnaleziono interesujący zbiór zabytków datowanych na XVII–XX wiek. Zachodnia oficyna została zbadana tylko w 60%. Prace archeologiczne zawieszono z powodu problemów finansowych. Odkryte już części zabudowy czekają na konserwację, bądź na całkowitą renowację.
Pomimo istniejących problemów i trudności z renowacją, odbudową zabytków i zachowaniem dziedzictwa kulturowego, w ostatnich latach badania archeologiczne w ramach prac konserwatorskich i restauracyjnych na obszarze południowo-zachodniej Białorusi przyniosły znaczące wyniki.